Σε κάποιο σημείο φάνηκε ως η εξαίρεση, τελικά νομίζω τείνει προς τον κανόνα: πλέον τις ακριβές, πλούσιες εκδόσεις στην ελληνική δισκογραφία δεν τις βρίσκεις στις μεγάλες εταιρείες. Όχι, αυτές βάζουν το χέρι στην τσέπη ολοένα και λιγότερο. Λίγο-πολύ το έχουν πάρει απόφαση ότι το «προϊόν» έχει δευτερεύουσα, τριτεύουσα θέση –πίσω από τα ringtones και τις συναυλίες. Οι μικρές, όμως, οι μερακλίδικες από τις μικρές δισκογραφικές, επενδύουν: να σας αντιδιαστείλω, έτσι πρόχειρα, τις φτωχότατες εκδόσεις/επανεκδόσεις του ομίλου Γιαννίκου ενάντια στην Puzzlemusic και τους Socos & The Live Project Band, στην Inner Ear και τον 2L8 και, τώρα, στον Μετρονόμο και τον Χρήστο Λεοντή. Ανοίξτε μια παρένθεση κάπου εδώ κι επιτρέψτε μου να σας κουράσω με μια περιγραφή του προϊόντος: βλέπουμε σε DVD και ακούμε σε CD τη συναυλία του Χρήστου Λεοντή με τις πέντε μουσικές ενότητες από τις αριστοφανικές κωμωδίες Αχαρνής, Σφήκες, Ιππής, Πλούτος και Ειρήνη –όπως έλαβε χώρα στο Ηρώδειο στις 11 Αυγούστου του 2005, με παρουσιαστή τον Σπύρο Παπαδόπουλο, κύριους ερμηνευτές τον Γιάννη Κούτρα, τον Δώρο Δημοσθένους, τη Μαρία Σουλτάτου, τον Πέτρο Δαμουλή και την Ιωάννα Φόρτη, με συμμετοχή της Μικτής Χορωδίας Πολιτιστικού Κέντρου Δήμου Κηφισιάς (σε διεύθυνση Θανάση Αρβανίτη), καθώς και του Χοροθεάτρου Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, σε χορογραφία Κωνσταντίνου Ρήγου, ο οποίος υπογράφει και τη σκηνοθεσία του DVD. Το CD και το DVD εσωκλείονται σε ένα φροντισμένο βιβλίο με σκληρό εξώφυλλο (σχεδιασμένο από τον Διονύση Φωτόπουλο), φωτογραφικό υλικό, δημοσιεύματα του τύπου, στίχους των τραγουδιών και δύο κείμενα –ένα του Λεοντή κι ένα του Φίλιππου Τσαλαχούρη. Σημειωτέον, όμως, ότι η έκδοση είναι δίγλωσση, σε μετάφραση στα Αγγλικά της Βάσιας Τζανακάρη, η οποία κατέθεσε άξια δουλειά ακόμα και σε κάποιες δύσκολες νοηματικές «γωνίες» των αρχικών κειμένων. Κλείστε τώρα την παρένθεση κι ας θέσουμε, φόρα παρτίδα, το κύριο κι ενοχλητικό ερώτημα. Εντάξει για την έκδοση, για την παρρησία τέτοιων προσπαθειών σε δύσκολους για τη δισκογραφία καιρούς και για τα δικαιολογημένα μπράβο προς τον Μετρονόμο του Θανάση Συλιβού. Τι γίνεται, όμως, με το περιεχόμενο; Αξίζει τον ντόρο, τον κόπο και τελικά τον οβολό μας το Χελιδών Ηδομένη του Χρήστου Λεοντή; Με κάποια συγκράτηση, λέω τελικά πως τα αξίζει. Με την ένσταση, ωστόσο, ότι τα αξίζει περισσότερο για όσα θυμίζει, παρά για όσα κομίζει. Ας διασαφηνίσω όμως το δίπολο. Αρχής γενομένης από το 1970 και τις Σφήκες, μα με κύρια αφετηρία το 1976-1977 και τις μουσικές του για τα έργα Αχαρνής και Ειρήνη, ο Λεοντής βρέθηκε σε αγαστή σύμπνοια με τις αναζητήσεις του Κάρολου Κουν για μια νέα προσέγγιση στον Αριστοφάνη, κινούμενη στα όρια της ως τότε θεατρικής «αλήθειας». Και πέτυχε να συνδέσει τον μεγάλο αρχαίο κωμωδό με ένα γνήσια λαϊκό κι όχι ιδιαίτερα κατεργασμένο ύφος (μιλάω εδώ ασφαλώς για την αισθητική κι όχι για την τεχνική), χαράσσοντας ένα δικό του μονοπάτι μελοποίησης. Μονοπάτι το οποίο απείχε εμφανώς τόσο από τη λόγια προσέγγιση του Γεωργίου Καζάσογλου και το ακόμα δύσκολο να αποτιμηθεί πείραμα του Γιάννη Χρήστου με τους Βατράχους, όσο και από τον χατζιδακικό λυρισμό –μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο εξαιρετικό κείμενο του Τσαλαχούρη. Για το Χελιδών Ηδομένη, ο Χρήστος Λεοντής ξαναδουλεύει τις μουσικές του, στοχεύοντας στο να δημιουργήσει μια αδιαίρετη ενότητα. Το πετυχαίνει, κάτι που καθίσταται εμφανές αν ακούσετε το CD δίχως την εικόνα να σας αποσπά. Στην ορχήστρα συνυπάρχουν το πιάνο, το τσέλο, το κοντραμπάσο και το φλάουτο με όργανα όπως το μπουζούκι, το ούτι και το σαντούρι, ενώ στο μικρόφωνο βρίσκουμε μια κλασική σολίστ σαν την Ιωάννα Φόρτη δίπλα σε φωνές από άλλους «κόσμους», σαν λ.χ. του Γιάννη Κούτρα, του Δημήτρη Μητροπάνου και του Μανώλη Μητσιά. Δυστυχώς –κι αυτό αποτελεί μείον της έκδοσης– τη συνεισφορά των δύο τελευταίων δεν την ακούμε εδώ. Φαντάζομαι λόγω δικαιωμάτων και τέτοιων ιστοριών –κι αυτό αποτελεί μείον στον τρόπο λειτουργίας των εγχώριων δισκογραφικών. Υπό τη δυναμική και παλλόμενη ενέργειας μπαγκέτα του Λεοντή όλοι πάντως οι ερμηνευτές αποδίδουν τα δέοντα, με τα προσωπικά μου εύσημα να πηγαίνουν στον Δώρο Δημοσθένους. Παρόλα αυτά, ο συνθέτης δεν έχει να κομίσει κάτι παραπάνω από όσα έχει ήδη από χρόνια καταθέσει ως συνθετική σύλληψη πάνω στον Αριστοφάνη. Ο ίδιος γράφει ότι επιδίωξε να ανασύρει τη «λαϊκή συνείδηση» από μέσα του, αλλά από τη μεριά μου θα αντιτείνω πως αυτή τη «λαϊκή συνείδηση» τη διέθετε εξ’ αρχής το έργο του. Αποτιμώντας έτσι το Χελιδών Ηδομένη με βάση το 2010 και τα όσα έχουμε ακούσει οι νεότεροι –ειδικά όσοι ακούμε και ξένη μουσική– δύσκολα μπορείς να υπερασπιστείς ένα επίθετο όπως το «σύγχρονη» δίπλα στη μελοποίηση του Λεοντή, που αποπνέει το συνθετικό πνεύμα μιας περασμένης για το ελληνικό τραγούδι εποχής. Εντούτοις, κρίνοντας με βάση το ότι η οπτική Λεοντή πάνω στον Αριστοφάνη έχει μείνει ως μια κατάθεση η οποία δεν έχει ξεπεραστεί –ούτε καν ανανεωθεί– από νεότερους δημιουργούς, η πρότασή του διατηρεί την επικαιρότητά της. Κι έχει έτσι μια αξία να τη βλέπεις ενοποιημένη, με την πολυτέλεια μάλιστα να παρακολουθείς και μια παράσταση σε DVD από το να ακούς απλώς ένα CD. Εν κατακλείδι, στο Χελιδών Ηδομένη δεν ακούμε κάποια νέα πρόταση είτε για τον Αριστοφάνη, είτε για το λαϊκό τραγούδι. Ακούμε αντιθέτως κάτι παλιό, το οποίο κουβαλά μνήμες από ένα έντεχνο λαϊκό τραγούδι που στο κοινό μεταξύ 15-30 ετών έχει μείνει περισσότερο ως παρακαταθήκη (μια άγνωστη παρακαταθήκη, που μένει να ανακαλυφθεί και να ξεσκαρταριστεί), παρά ως κάτι ικανό να εκφράσει το άμεσο, επιτακτικό τώρα. Κι αν για τους παλιότερους μια τέτοια έκδοση λειτουργεί ως νοσταλγική αναμόχλευση μνημών –εξ’ ου ίσως και ο Σπύρος Παπαδόπουλος, ο οποίος διαπρέπει ως παρουσιαστής/οικοδεσπότης μιας μουσικής εκπομπής τέτοιου χαρακτήρα, απευθυνόμενης κατά κύριο λόγο σε μεγαλύτερες ηλικίες– για τους νεότερους (μουσικόφιλους μα και δημιουργούς) υπογραμμίζει και υπενθυμίζει. Διόλου δεν βλάπτει βέβαια να θυμόμαστε πού ακριβώς έχει μείνει η σκυτάλη σε μερικά πράγματα.
