Πίσω από το World Echoes In Athens υπάρχει το (μάλλον) πιο ξεχωριστό μουσικό concept που υλοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια στα καθ' ημάς. Κι αν το «ξεχωριστό» σας φαίνεται δημοσιογραφικό κλισέ που δεν περιγράφει επί της ουσίας και πολλά, ας μιλήσουμε για κάτι απόλυτα επίκαιρο· για μια δουλειά δηλαδή η οποία ιχνηλατεί μια αθέατη όψη της Αθήνας των δικών μας καιρών, ανοίγοντας διάλογο μαζί της. Σε μια εποχή μάλιστα που δεν ευνοεί μια τέτοια στάση, μα αγαπά τους φράχτες και αρέσκεται να γιγαντώνει αρνητικά την έννοια του «ξένου».
Με δυο πινελιές, ο Μιχάλης Καλκάνης παρέχει εδώ το soundtrack της φωτογραφικής έκθεσης του Τάσου Βρεττού "Τ(ρ)όποι Λατρείας", ακολουθώντας τον στην Αθήνα των μεταναστών. Μαζί, φωτογράφος και συνθέτης διεισδύουν στο «άβατο» των λατρευτικών δρώμενων διαφόρων κοινοτήτων, με τον Καλκάνη να αποτυπώνει τα θρησκευτικά τους τραγούδια σε field recordings, τα οποία και επεξεργάζεται κατόπιν στο στούντιο με μερικούς ακόμα μουσικούς (περισσότερα για το όλο εγχείρημα στη συνέντευξη που έδωσε πρόσφατα στον Γιώργο Μυζάλη, εδώ).
Ο δίσκος ανθεί σε ένα «μπέρδεμα» αρκετά γουστόζικο, ταμάμ για όσα αυτιά αρέσκονται σε μουσική έξω από εύκολες ταμπέλες. Υπάρχει με λίγα λόγια ένα διαρκές αλισβερίσι, παρόν σε κάθε κομμάτι, καθώς το ατόφιο υλικό ανακατεύεται με την εξερευνητική διάθεση του Καλκάνη και των συνεργατών του. Και αν εξαιρέσουμε την κρυάδα του πρώτου κομματιού –όπου το κοντραμπάσο του Καλκάνη, η τρομπέτα του Ανδρέα Πολυζωγόπουλου και η κιθάρα του Θανάση Τζίνκοβιτς παρέχουν ένα αμήχανο, σχεδόν new age «φόντο» στους 14 Σενεγαλέζους που τραγουδούν σε κύκλο κάπου στην Αγίου Κωνσταντίνου– μιλάμε για ένα ανακάτεμα ταιριαστό με τον κόσμο που κάθε φορά πρωταγωνιστεί, το οποίο μεριμνά μάλιστα ώστε να μην έχουμε καπελώματα. Προσέξτε λ.χ. πόσο εύστοχα τοποθετείται η κρητική λύρα του Λευτέρη Ανδριώτη στο "Senegalese II", πλάι στο μουσουλμανικό άσμα της Tiganiyya Brotherhood.
Η ίδια ωστόσο η φύση του εγχειρήματος, παρέχει και το ταβάνι του. Εκ προοιμίου, δηλαδή, η επιπρόσθετη μουσική έχει δεύτερο ρόλο, καθώς και έναν διακριτικό χαρακτήρα, ο οποίος ορισμένες φορές μένει μετέωρος στη θολή γραμμή μεταξύ διακριτικότητας και διστακτικότητας. Ίσως ο Καλκάνης και οι συνεργάτες του να μη μπόρεσαν να πάνε παραπέρα, η τελική ωστόσο εντύπωση εμπεριέχει τη σκληρή διαπίστωση ότι ο δίσκος θα έστεκε μια χαρά ακόμα και δίχως την εμπειρία της δικής τους «παρεμβολής» στα field recordings. Τα οποία οπωσδήποτε εντυπωσιάζουν με το πνευματικό τους σθένος και τραβάνε το αυτί είτε χάρη στο «εξωτικόν» του ήχου, είτε λόγω της απρόσμενης οικειότητας που αναβλύζει ανά περιστάσεις –όπως συμβαίνει λ.χ. με τα αναπάντεχα «αλληλούια» που ακούς δίπλα στα tabla της Ινδικής Χερσονήσου στο "Pakistani I", τα οποία και εξηγούνται από το γεγονός πως η καταγραφόμενη πακιστανική εκκλησία είναι Ευαγγελικού δόγματος.
Παρά την ευκολία με την οποία γράφονται «world music» αποτιμήσεις τα τελευταία 20 χρόνια (το έχουμε δει και στην Ελλάδα), τέτοιοι κόσμοι παραμένουν γοητευτικά απροσπέλαστοι για το Δυτικό αυτί και προσωπικά αμφιβάλλω ότι διαθέτω τα εργαλεία για μια σωστή κριτική. Μόνο για τα 3 αιθιοπικά κομμάτια αισθάνομαι πιο άνετα να πω ότι είναι θαυμάσια, στη βάση της μικρής οικειότητας που έχω αναπτύξει αφενός με τις gospel πρακτικές της Μεταρρυθμισμένης Δύσης και αφετέρου με τους ήχους της Αβησσυνίας πριν το πραξικόπημα του συνταγματάρχη Μεγκίστου Χαϊλέ Μαριάμ: τόσο η χριστουγεννιάτικη ηχογράφηση της Tsega Evangelical Church στη Σοφοκλέους ("Ethiopian I"), όσο και οι δύο καταγραφές της πεντηκοστιανής Rehoboth International Church στην Αιόλου ("Ethiopian II", "Ethiopian III"), στέκουν ως καλογυμνασμένες αποδόσεις μιας λατρευτικής εμπειρίας κοινής, παρά τις τοπικές μικροδιαφοροποιήσεις, στο παγκόσμιο τεραίν όπου δρα η συγκεκριμένη πλευρά του Χριστιανισμού.
Με δεδομένες πάντως τις ενστάσεις και τα «σύνορα» που δεν μπορεί να διαβεί η δική μου κριτική συνείδηση, νομίζω πως απομένει ένας δίσκος άξιος προσοχής, ο οποίος κουβαλά μια πολύ βιωματική ματιά πάνω στη λατρευτική μουσική, ξετυλίγοντας στα σαλόνια μας μια Αθήνα διπλανή, μα την ίδια στιγμή πολύ μακρινή. Πετυχαίνει δε, στη διάρκειά του, να την κάνει λίγο πιο οικεία, μια χειρονομία με εκτόπισμα που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να «βαθμολογηθεί». Από λαογραφικής/ανθρωπολογικής άποψης, πιστεύω λοιπόν πως το World Echoes In Athens του Μιχάλη Καλκάνη θα θεωρείται κάποτε δίσκος αναφοράς.
{youtube}jK0Z5VyO1aI{/youtube}
