Δεν είχα δει ή ακούσει το συγχωρεμένο Chick Corea να παίζει το “Overjoyed” του Stevie Wonder. Ένεκα της περίστασης, έψαξα το σόλο πιανιστικό video στο YouTube, με ημερομηνία 10 Οκτωβρίου του 2020 (λίγους μήνες πριν ο Corea φύγει από τη ζωή), κι έπειτα, για πρώτη φορά ουσιαστικά και με προσοχή, έπιασα να διαβάσω το ένθετο της ελληνικής έκδοσης του In Square Circle, ενός δίσκου που οι περισσότεροι θυμόμαστε για το “Part-Time Lover”. Στην τελευταία σελίδα του, αντικριστά από τα credits, ο Stevie αφιερώνει το δίσκο στον «Marvin και όσους χάσαμε από την αρχή αυτού του project».
Με αντίστοιχο επικλητικό στόχο, το “Overjoyed” του Stevie, ως φόρος τιμής προς τον Corea αυτή τη φορά, βρέθηκε στο Compassion του jazz trio του Vijay Iyer, με τη Linda May Han Oh (μπάσο και σ’ ένα άλλο animation σύμπαν ως Miho του Soul της Pixar) και τον Tyshawn Sorey (ντραμς), να συμπληρώνουν το ίδιο σχήμα όπως εκείνο στο Uneasy του 2021. Τα συναπαντήματα με τον ντράμερ εντοπίζονται χοντρικά εδώ και μια 20ετία, και παρότι με την Oh δεν έχουν γράψει τόσα χιλιόμετρα στο καντράν, συμπράττουν αρμονικά και με διαύγεια στην 8η κυκλοφορία τού Iyer ως leader για λογαριασμό της ECM.
Ακόμη κι αν η βιογραφική ανάγνωση παράγει αναλυτικούς περιορισμούς, γνωρίζω πως η περίπτωση του 52χρονου Ινδοαμερικάνου θα επιφορτίζεται διαρκώς με το ότι παρότι διδάχθηκε για πολλά χρόνια το βιολί, πορεύεται ως αυτοδίδακτος στο πιάνο, καθώς και με το ότι άφησε στην άκρη την ακαδημαϊκή ενασχόληση με τη φυσική και τα μαθηματικά για να αφιερωθεί στη μουσική. Από τις πρώτες συνέργειες με τον Steve Coleman έως την περσινή με Arooj Aftab και Shahzad Ismaily στο καταχειροκροτούμενο Love In Exile (Verve, 2023), με ενδιάμεσους σταθμούς ονόματα όπως εκείνα των Amiri Baraka, Wadada Leo Smith, Roscoe Mitchell, Oliver Lake, Reggie Workman, Andrew Cyrille, Amina Claudine Myers, Kassa Overall, Matana Roberts, dead prez κ.ά., η ταυτότητα τού πιανίστα έχει καταγραφεί και εμπεδωθεί στη συνείδηση του jazz ακροατηρίου (όπως κι η ροπή του προς τις διασκευές: ακούστε πως καταπιάστηκε με το “Mystic Brew” του Ronnie Foster, πριν από 15 περίπου χρόνια).
Διάβαζα μια συνέντευξή του στην Washington Post όπου αναφερόμενος στον Wadada Leo Smith, θυμήθηκε τη στιγμή που κάποιος από το κοινό ενός workshop τον ρώτησε «Τι είναι ένας καλλιτέχνης;» κι ο Smith απάντησε πως «Καλλιτέχνης είναι κάποιος που λέει δίχως φόβο, την αλήθεια». Ο Iyer γέλασε, συμφώνησε κουνώντας το κεφάλι, λέγοντας πως «Μου φέρνει σχεδόν δάκρυα πόσο αληθινό, απλό και επαναστατικό είναι αυτό (που απάντησε ο Smith)». Καταλαβαίνω πως δεν επιδιώκει να τσιτάρει στείρα παραθέματα, μα επιφορτίζοντας τις 12 συνθέσεις του με τις παραπομπές που αναλύει στις σημειώσεις αυτού του δίσκου, προκαταλαμβάνει τον ακροατή στο να αντιμετωπίσει το Compassion πέραν των ECM ορίων, του Jarrett-ικού τρόπου, του συν πλην φορμαλιστικά, contemporary προβλέψιμου γενικής αποδοχής. Δικαίως ή αδίκως, προκύπτει μια εντός εισαγωγικών αναντιστοιχία.
Για να μην παρεξηγηθώ, ας δούμε τι εμπλέκει στο αφήγημά του περί ευσπλαχνίας. Μιαν αφιέρωση προς τον Archbishop Desmond Tutu (Αrch), επανεκτελέσεις των “Nonaah” (Roscoe Mitchell) και “Free Spirits/Drummer’s Song" (John Stubblefield / Geri Allen,δια μέσου της Mary Lou Williams αποτύπωσης), αλλά και ωδές προς τα θύματα της πανδημίας με τα “Tempest,” “Maelstrom” και “Panegyric”. Ο Iyer αιωρεί νήματα προς σύνδεση, παίζει με ευλάβεια αλλά και αγωνία, μα δεν ξαφνιάζει με τις προσεγγίσεις του. Στα "Where I Am," "Ghostrumental" και "It Goes", απομεινάρια του project Ghosts Everywhere I Go (μιας ιδέας βασισμένης στα γραπτά του ποιητή και κοινωνιολόγου Eve L. Ewing, που είχε ζωντανά παρουσιαστεί με δυνατή παρέα από το Chicago όπως οι Nicole Mitchell, Jeff Parker και Joel Ross, μεταξύ άλλων), ο πιανίστας μνημονεύει, στο τελευταίο εκ των τριών, μέχρι και το λιντσάρισμα του Emmett Till. Και σε αυτό, διαπιστώνει κανείς πως η δεξιότητα δεν συνεπάγεται μια δυναμική σύνθεση, οπότε δεν εξυπηρετεί σε τίποτε το ταχτάρισμα των διαπιστευτηρίων της υπογραφής του δημιουργού, μα και της εταιρείας. Εν ολίγοις, ενώ η δισκογραφία του στο πρόσφατο παρελθόν επέτασσε ξεπέταγμα, εν προκειμένω έχουμε μια περίπτωση συντηρητικής σταθερότητας, αισθητικά καλοβαλμένης μα και προσπελάσιμης.
