Kendrick Lamar - To Pimp A Butterfly

Αυτός δεν είναι ένας απλά καλός δίσκος. Για την ακρίβεια, δεν είναι καν δίσκος: περισσότερο με κοινωνικοπολιτικό μανιφέστο θα το παρομοίαζες, παρά με δουλειά βασισμένη σε αλληλουχία νοτών, οι οποίες ελπίζουν να καταλήξουν σε αξιομνημόνευτα τραγούδια. Όχι, εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι πολύ μεγαλύτερο· κάτι πιο φιλόδοξο ακόμα και από το καλλιτεχνικό έπος της προηγούμενης δισκογραφικής απόπειρας του Kendrick Lamar, το μουσικό μαμούθ good kid, m.A.A.d city του 2012 (βλέπε κριτική εδώ). Πώς όταν βλέπεις κινηματογράφο κάθε βδομάδα και θεωρείς κάποιες από τις ταινίες πραγματικά πολύ καλές, μέχρι τη στιγμή που θα δεις εκείνο τo φιλμ που έχουν αποθεώσει όλοι οι κριτικοί, περιμένοντας στη γωνία να τους απορρίψεις ως δήθεν και ελιτιστές, μόνο και μόνο για να αντιληφθείς ότι είναι πράγματι ο ορισμός της ταινιάρας; Το ίδιο συμβαίνει και με το To Pimp A Butterfly.

 

Εδώ, ο 27χρονος ράπερ από το Compton του (νότιου) Λος Άντζελες επιδεικνύει ένα αδιαπραγμάτευτο, αγέρωχο δημιουργικό όραμα, στο οποίο το μπλέξιμο των ειδών γίνεται περίτεχνα και με ευφυΐα. Η οξυδέρκεια δηλαδή της δισκογραφίας του Flying Lotus συναντά τη μουσική παρακαταθήκη του George Clinton, ο D'Angelo του Voodoo συνομιλεί με τους Outkast του Aquemini και οι Goodie Mob συνδιαλέγονται με τον Bilal. H δε χιπ χοπ ιστορία της Δυτικής Ακτής των 1990s –με Ice Cube, Dr. Dre και 2Pac να συγκροτούν την αγία τριάδα– γυρνοβολά με τον υπέρτατο playa James Brown, καταλήγοντας στο σινεμά για blaxploitation ταινίες. Mια μουσική Βαβέλ είναι το To Pimp A Butterfly, η οποία έχει όμως τόσο ασχοληθεί με τον εαυτό της, ώστε λειτουργεί σαν καλοκουρδισμένο ρολόι. Είναι μάλιστα τόσο βαριά η καλλιτεχνική οντότητα του Lamar εν έτει 2015, ώστε να έχει στον δίσκο τους ίδιους εκείνους ήρωες στους οποίους αποτίει φόρο τιμής. Επενδύει λοιπόν έμπρακτα σ' ένα μπόλιασμα της μαύρης 1970s παράδοσης και της 1990s κληρονομιάς, για να σχηματίσει ένα έργο άκρως αντιπροσωπευτικό της εποχής μας.

 

Στιχουργικά και μουσικά, δεν κουνιέται φύλλο στο To Pimp A Butterfly χωρίς κάποια αιτία ή αφορμή. Ο K-Dot γράφει για τον αφροαμερικάνικο πληθυσμό ως θύμα του κράτος και του λευκού κατεστημένου, αλλά την ίδια στιγμή δεν κολλάει να τα χώσει και στους ίδιους τους «δικούς του» ανθρώπους, για τα διάφορα στραβά της αμερικανικής μαύρης κουλτούρας. Όλα δε έχουν κατασκευαστεί για έναν λόγο και εξυπηρετούν κάποιον σκοπό εδώ, ακόμα και τα ιντερλούδια. Το ξεκίνημα του δίσκου με το “Wesley's Theory”, δεν γίνεται ας πούμε με κάποιο εισαγωγικό άσμα, αλλά με μια διπλής ανάγνωσης έκθεση επάνω στο φαινόμενο νέων Αφροαμερικανών, οι οποίοι γνωρίζουν την επιτυχία και εθίζονται στο χρήμα και τον πολυτελή τρόπο ζωής, καταλήγοντας να πέφτουν θεαματικά όταν οι προβολείς σβήσουν. Αφορμή γι' αυτό στάθηκε η ιστορία του ηθοποιού Wesley Snipes, ο οποίος έμπλεξε σε υπόθεση φοροαπάτης και βρέθηκε στη φυλακή για 3 χρόνια –επεκτείνεται όμως και σε διάφορες παρόμοιες περιπτώσεις αθλητών και καλλιτεχνών, με γρήγορη άνοδο και αστραπιαία πτώση.

 

Το “King Kunta” δημιουργεί τον τόπο όπου το p-funk συναντά την δισκογραφία του DJ Quik, με τον Lamar να καταπιάνεται από πάνω με την ιστορία ενός σκλάβου του 18ου αιώνα στον οποίον οι αφέντες έκοψαν το ένα πόδι για να μη ξεφύγει –σκηνικό που μεταφέρει στο σήμερα και στην προσωπική του ιστορία. Στο “Institutionalized” βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας το πέρασμα της Compton σκυτάλης από τον Snoop Dogg στον K-Dot, με τον Bilal να τραγουδάει στο ρεφρέν με παραμορφωμένη φωνή: μοιάζει σαν να μιλάει η αποθανούσα γιαγιά του Lamar περί της αξίας του μόχθου και του να κρατάς τον εαυτό σου υπό έλεγχο. Είναι κάτι τέτοιες λεπτομέρειες που σε κάνουν να αισθανθείς πως υπάρχει απέραντο βάθος στο To Pimp A Butterfly· ότι ο 27χρονος καλλιτέχνης έχει σκεφτεί και σκηνοθετήσει τα πάντα. Μια ακόμα συναφής περίπτωση παρέχει και η ανεβασμένη φωνή του στο “Hood Politics”, όπου μας εξηγεί τον τρόπο λειτουργίας των γκέτο, προσπαθώντας να δώσει έναν προεφηβικό τόνο λόγω ακριβώς της ανώριμης λογικής των συγκεκριμένων φτωχογειτονιών.

 

 

Στο “u” ο Kendrick Lamar ανοίγει τις σκοτεινότερες καταπακτές του μυαλού του, δημιουργώντας έναν βατήρα από τον οποίο καλούμαστε να βουτήξουμε στα σκοτεινά νερά της ψυχής του. Δεν διστάζει μάλιστα να ραπάρει με φωνή μεθυσμένου από το δεύτερο κουπλέ και μετά, δημιουργώντας έτσι την αίσθηση πως οδηγήθηκε εκεί από την κατάθλιψη που του προκάλεσε η σκοτεινή του πλευρά. Ευτυχώς, λίγο πριν το τέλος, έρχεται το καθαρτήριο “i” –με το ανεβαστικό sample από το “That Lady” των Isley Brothers και τη ρητορική της αυτοπεποίθησης, της αισιοδοξίας και της λιακάδας που ξεπροβάλει μέσα από τα σύννεφα της ψυχής μας. Λίγο πριν, βέβαια, είχες περάσει μέσα από τις πύρινες ρίμες του “The Blacker The Berry”, με το επιθετικό κρεσέντο και τις σκληρές μα πάντα επίκαιρες σκέψεις:

 

 

Στον τρίτο λοιπόν επίσημο δίσκο του Lamar βρίσκουμε έναν νεαρό μαύρο πολίτη της (σύγχρονης) Αμερικής, ο οποίος προσπαθεί να κατανοήσει τον κόσμο, παρουσιάζοντάς μας στην πορεία τη δική του οπτική/ερμηνεία της πραγματικότητας. Συντελείται έτσι μια επιστροφή στις ρίζες της μαύρης μουσικής, με ένα μήνυμα όμως εντελώς επίκαιρο, που πετάει φλόγες και τσουρουφλάει. Κι έχει επιπλέον σκοπό να δράσει ως αντίβαρο στο σύγχρονο χιπ χοπ, με την επίπλαστη γκλαμουριά και την παρέλαση του ψεύτικου πλούτου στα βιντεοκλίπ, πράγμα που ναι μεν κάνει το κοινό να ξεχνιέται,  δεν άγει όμως και την ψυχή του.

 

Εδώ δεν υπάρχουν σύντομες διαδρομές και εύκολα μονοπάτια. Το To Pimp A Butterfly είναι έργο με αρχή, μέση, τέλος και βαρύ –πολύ βαρύ– σκεπτόμενο περιεχόμενο. Δεν πρόκειται για δίσκο με χιτάρες και εμπορικά singles, μα για δουλειά που καταγράφει, αξιολογεί και καταθέτει κριτική για τον κόσμο, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί στο 2015. Όχι, αυτός δεν είναι ένας καλός δίσκος. Είναι ένα ιστορικό κειμήλιο, κάτι που θα βάζαμε σε μια υποτιθέμενη χρονοκάψουλα για τους ανθρώπους του μέλλοντος. Ώστε να μην ξεχαστεί πως οι εποχές στις οποίες ζούμε δεν ήταν μια ανθηρή και χαρωπή περίοδος, αλλά ένας κόσμος γεμάτος προβλήματα, παθογένειες και παρελθοντικά κατάλοιπα, τα οποία μόνο ξεχασμένα δεν είναι. Και με τα οποία οφείλουμε να ασχοληθούμε.