Μαθαίνουν νέα κόλπα τα γέρικα άλογα; Όχι, αλλά ενδεχομένως να είναι σε θέση να εκτελούν περίτεχνα τα παλιά. Και οι θρυλικοί Return To Forever σαφώς και έχουν διατηρήσει την τεχνική τους, την εμπειρία τους, και βέβαια τη μουσική τους κλάση, ώστε να τα βγάλουν μια χαρά πέρα σε ένα live βασισμένο σε συνθέσεις των παλιών, καλών ημερών.
Το διπλό, περσινό ραντεβού στο Montreux και στο Clearwater της Φλόριντα, το οποίο καταγράφεται εδώ σε δύο cd και πρόκειται σύντομα να κυκλοφορήσει ξεχωριστά και σε DVD, σήμανε την επιστροφή των Return To Forever στην ενεργό δράση μετά από σχεδόν 30 χρόνια απουσίας – αν υπολογίσετε πως η τελευταία τους κοινή καταγραφή έγινε το 1977, με το Musicmagic και το Live In New York City. Και ήταν μια all-star επιστροφή, καθώς τον σκληρό πυρήνα της μπάντας – τον κιμπορντίστα δηλαδή Chick Corea και τον μπασίστα Stanley Clark – πλαισιώνουν τα πιο διάσημα μέλη που πέρασαν από το σχήμα, ο κιθαρίστας Al Di Meola και ο drummer Lenny White. Δικαίως λοιπόν το reunion και η παγκόσμια περιοδεία που το ακολούθησε – μέρος της οποίας αποτελούν και τούτες οι συναυλίες – χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα σημαντικότερα μουσικά events του 2008. Παρά τα χρόνια που κύλησαν, οι Return To Forever παραμένουν θαλεροί, ίσως δε να έχουν – καθαρά ως οργανοπαίχτες – και μεγαλύτερη εκτελεστική ωριμότητα, την οποία βέβαια υποβοηθά και η εξέλιξη της τεχνολογίας, μιας και μια σημερινή live ηχογράφηση ακούγεται σαφώς ανώτερη ηχητικά από κάποια αντίστοιχη των 1970s, όταν μεσουρανούσε το group.
Αν και θεωρώ ως μεγάλη συζήτηση το αν το δεξιοτεχνικό jazz rock υβρίδιό τους ήταν τελικά τόσο σημαντικό για την εξέλιξη της jazz όσο το θέλει η rock πλευρά της μουσικής ιστορίας, ή αν ήταν μια μεμονωμένη fusion περίπτωση η οποία ξεπήδησε από τους πειραματισμούς του Miles Davis, αλλά εξαντλήθηκε σχετικά γρήγορα (αφήνοντας ένα πλήθος ανάξιων απογόνων-απομιμητών), δεν αμφισβητώ ότι οι Return To Forever ήσαν – μαζί με τους Mahavishnou Orchestra και τους Weather Report – η Αγία Τριάδα του είδους. Κι εδώ κάνουν θαυμάσια δουλειά θυμίζοντάς μας το γιατί, ιδιαίτερα σε συνθέσεις υψηλής ποιότητας όπως το (διαφοροποιημένο μελωδικά) “Vulcan Worlds”, το “Song Of The Pharaoh Kings” με τα χαρακτηριστικά μακρά του σόλο να ακολουθούν το ανατολίτικο εισαγωγικό θέμα, ή τα “Hymn Of The Seventh Galaxy” και “Duel Of The Jester And The Tyrant”. Ειδικά στο προτελευταίο, ο Al Di Meola δίνει ρέστα στην κιθάρα, λες και το είχε βάλει αμέτι-μουχαμέτι αν όχι να ξεπεράσει, τουλάχιστον να ισοφαρίσει τον πρώτο διδάξαντα, Bill Connors. Υπάρχει βέβαια και μια αίσθηση «θριάμβου του στιλ» η οποία κάνει εδώ κι εκεί αισθητή την παρουσία της, αλλά κι αυτό είναι μέρος της μεγάλης συζήτησης που ανέφερα παραπάνω...
