Η Αναφορά είναι το πρώτο προσωπικό άλμπουμ του Τρύφωνα Λάζου. Δεν είναι όμως και το πρώτο του γενικότερα, αφού ο Ναουσιώτης τραγουδοποιός υπήρξε για καιρό μέλος του συγκροτήματος Old House Playground (αλήθεια, πρέπει να καταγραφούν κάποια στιγμή τα γκρουπ που έβαλαν το «playground» στο όνομά τους, νομίζω θα εκπλαγούμε από τον αριθμό). Με το οποίο κυκλοφόρησε τους δίσκους The Whore And The Dog (2006), God Damn That Gold (2012), καθώς και το EP The Great Escape (2015), πριν ανασταλεί η δράση τους και αποφασίσει να ακολουθήσει έναν πιο μοναχικό δρόμο.
Ο Λάζος είναι ένας αληθινά κοσμοπολίτης δημιουργός. Έχοντας ζήσει για χρόνια στο εξωτερικό, προσπάθησε μέσα στα πρώτα του ελληνόφωνα τραγούδια να χωρέσει όχι μόνο τις «ξένες» μουσικές που αγάπησε, αλλά και όσα τον συνέδεαν –ως μνήμη, αλλά και ως παράδοση– με την πατρίδα του. Συνυπάρχουν έτσι στα 9 κομμάτια που ακούμε στην Αναφορά (διόλου τυχαία γράφτηκαν στο Μάντσεστερ, προτού ο Λάζος επιστρέψει στην Ελλάδα) εκφραστικά μέσα τα οποία έρχονται από το ρεμπέτικο, αλλά και από τα μπλουζ, τη φολκ και από τις παραδόσεις της Μεσογείου. Φέρουν μέσα τους λοιπόν ένα άρωμα «απόδημου Ελληνισμού», όχι όμως το ακριβώς αναμενόμενο.
Στην εποχή μας, βέβαια, είναι δύσκολο πια να εκπλαγούμε από τέτοιου είδους εγχειρήματα, τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο. Έτσι κι εδώ: ο ήχος που ξεπηδάει απ' τα ηχεία αμέσως παραπέμπει σε πράγματα που έχουμε ακούσει –σε δίσκους του Θανάση Παπακωνσταντίνου, για να αναφέρω μόνο ένα πολύ γνωστό παράδειγμα. Χωρίς αυτό να σημαίνει, πάντως, ότι ο Λάζος δεν έχει στήσει έναν ήχο που να υπηρετεί τα τραγούδια του και να υλοποιεί το ενωτικό όραμά του· και μάλιστα με σχετικώς λίγα μέσα (κιθάρες, τζουράς, μπαγλαμάς, κρουστά κυριαρχούν, με πινελιές από hammond, καζού και σιτάρ). Είναι δε αξιοσημείωτο ότι, ως ακρόαμα, η Αναφορά διάγει τα 33 λεπτά της διάρκειάς της δίχως λοξοδρομήσεις από το πολύ συγκεκριμένο ενορχηστρωτικό ύφος το οποίο τη διέπει, χωρίς να κουράζει λόγω ηχοχρωματικής μονοτονίας.
Υπάρχουν πάντως κι άλλα ζητήματα, τα οποία αποτρέπουν από την αμαχητί παράδοση σε εκείνο που ο Τρύφων Λάζος επιχειρεί να επικοινωνήσει. Πρώτο απ’ όλα, ο τρόπος με τον οποίον τραγουδάει. Μου δημιουργήθηκε η έντονη αίσθηση –και δεν κατάφερα να την ξεπεράσω– ότι ο τραγουδοποιός προσπαθεί να μιμηθεί ένα ρέμπελο ύφος μάλλον ξένο ως προς τον ίδιο. Αντιλαμβάνομαι ότι στο μυαλό του τα συγκεκριμένα τραγούδια ζητούσαν μια εκφορά που να παραπέμπει στους παλιούς ρεμπέτες (ή στους μπλουζίστες των αρχών του προηγούμενου αιώνα)· όμως τελικά οι ερμηνείες του μου θύμισαν περισσότερο τον Μάρκο Κούμαρη των Locomondo. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν αρνητικό από μόνο του, αν δεν έβγαινε τόσο προσποιητό. Αλλά έτσι προκύπτει, κατά τη γνώμη μου· και μια ακρόαση των δίσκων των Old House Playground δικαιώνει αυτήν την παρατήρηση.
Έπειτα, είναι και ο τρόπος που ο Λάζος (δεν) ταιριάζει τους στίχους με τις μελωδίες. Οι παρατονισμοί και ο ακανόνιστος τεμαχισμός των λέξεων δεν απαγορεύονται βεβαίως (κι ας διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους διάφοροι αρθρογραφούντες), όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν δίνεται η εντύπωση της ιδιαιτερότητας, αλλά μάλλον αυτή της προχειρότητας. Και είναι κρίμα, γιατί έτσι ο Λάζος αδικεί τα κάμποσα ενδιαφέροντα πράγματα που έχει να πει. Η ματιά του δεν σκαλώνει δηλαδή σε τετριμμένα θέματα και εκφράσεις, ούτε αναλώνεται αποκλειστικά στην ομφαλοσκόπηση. Αντιθέτως, έχει ανοιχτά τα μάτια και τα αφτιά του στο κοινωνικό και στο πολιτικό, όπως μαρτυρούν τραγούδια σαν τα “Άφραγκος Κι Αν Έμεινε...”, “Άγκυρα” και “Δέκα Χρόνια Εξορία”. «Ρε παιδί μου, ‘ντάξει, φτάνει/ Τόσα αρπάξατε/ Κρίμα, τόσα φύγαν σε κολλέγια/ άνθρωποι δεν γίνατε» τραγουδάει στο τελευταίο. Και μπορεί να μην είναι ό,τι πιο διεισδυτικό έχουμε ακούσει, αλλά δίνει ένα στίγμα, μια θέση και μια διάθεση αν μη τι άλλο όχι εφησυχασμένη.
«Όσο μπορούμε και βρίσκουμε τις μάσκες που κατά λάθος φορέσαμε, τις πετάμε να ομορφαίνει τα μέσα μας», γράφει σε κάποιο σημείο του δελτίου Τύπου ο Τρύφων Λάζος· και το βρίσκω σωστό. Όντως, ο ίδιος με τούτον τον πρώτο του δίσκο απεκδύεται πράγματα που αναγνώρισε ως ψεύτικα στην προηγούμενη δράση του. Όμως νιώθω ότι είναι ακόμα στον δρόμο προς τον αληθινό και αδιαμεσολάβητο καλλιτεχνικό εαυτό του. Η Αναφορά του έχει κατ’ ουσία να κάνει με την προσωπική του ιστορία και μυθολογία. Και είναι βέβαιο ότι, μέσα από τη διαδικασία της αναδρομής αυτής, θα φτάσει πιο κοντά στη «νέα πρόταση για το ελληνικό τραγούδι», για την οποία γίνεται επίσης λόγος στο δελτίο Τύπου.
{youtube}Wx_aAi-Xemo{/youtube}
