Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να ρίξει κανείς μια ενδελεχή ματιά στην ιστορία του ελληνόφωνου χιπ χοπ. Από τις ακαδημαϊκές προσεγγίσεις, που θέτουν σε πρώτο πλάνο το γεγονός ότι στη χώρα μας το είδος γεννήθηκε και υπηρετήθηκε στα πρώτα του βήματα από Έλληνες και όχι από δεύτερης γενιάς μετανάστες (ή επιμέρους εθνικές ομάδες), μέχρι εκείνες τις γλωσσολογικές, οι οποίες εστίασαν στην ιδιαιτερότητα του έμμετρου λόγου όπως αυτός, μέσα από την εγχώρια εμπειρία, συνάντησε το ραπάρισμα των Αφροαμερικανών.
Από τις βάσεις των Αμερικανών πεζοναυτών στα Σούρμενα μέχρι τις πίστες των μπουζουξίδικων ή των τηλεοπτικών βραβείων του MAD, το ελληνόφωνο χιπ χοπ προχώρησε και ενηλικιώθηκε παράλληλα με τις παγκόσμιες εξελίξεις στο είδος· εν έτει 2015 ραπάρει πλέον και η κουτσή Μαρία, ενώ το εύρος της μουσικής και της θεματολογίας καλύπτει μια τεράστια κατανομή Gauss: σάτιρα, πολιτικός σχολιασμός (από Κ.Κ.Ε. και Antifa, μέχρι εθνικιστικό ραπ), battle, εξυπνάδες, κλαψομούνι. Το δε υπόβαθρο βρίθει από τον ήχο των 1990s μέχρι το trap και το bass, ενώ υπάρχει και μπουζούκι –ακόμα και κλαρίνο. Και ζωντανή μουσική ενορχήστρωση. Και autotune. Και μπόλικο, εσχάτως, swag.
Πέραν βέβαια της οπτικής γωνίας, το ελληνόφωνο χιπ χοπ υπήρξε ανέκαθεν μια ιστορία περιπτωσιολογιών. Τα Ημισκούμπρια μετουσίωσαν την εφηβική τρέλα του Μεντζέλου σε μουσική, βάζοντας το χιπ χοπ σε κάθε σπίτι. Οι TXC και οι FF.C υπήρξαν οι ακριβοθώρητοι πιουρίστες –καθένας με τον τρόπο του και την πορεία του συνέδραμε στη διάδοση του είδους– ενώ οι Active Member πρόσθεσαν την ιντελιγκέντσια, τον «σοβαρό» Τύπο και τα ραδιόφωνα στο παιχνίδι. O Nίκος Βουρλιώτης, τέλος, κατόρθωσε να του προσδώσει και mainstream ταυτότητα.
Σε αυτό το lineage, υπάρχουν βέβαια και οι Ζωντανοί Νεκροί: ο Τάκι Τσαν, ο Μηδενιστής, τα αδέρφια Υποχθόνιος & Καταχθόνιος και ο Χαρμάνης. Και όσο κι αν ανέκαθεν έπαιζαν στις παρυφές της περιοδολόγησης της «χρυσής εποχής» (ή του πρώτου κύματος των ελληνικών χιπ χοπ σχημάτων) αναμφίβολα ανήκουν σε αυτήν. Κατορθώνοντας μάλιστα να στρώσουν τον δρόμο, σε αντίθεση με τους προκατόχους τους, για μια ολόκληρη γενιά μελλοντικών σχημάτων. Έχετε αμφιβολία; Απλά δείτε πού βρίσκονται σήμερα καλλιτεχνικά οι Βήτα Πεις ή ο Εισβολέας.
Από την πρώτη τους εμφάνιση το 1997, και το ντεμπούτο τους Πρώτος Τόμος τον Μάρτη του 1998, οι Ζωντανοί Νεκροί έκρυβαν έναν σωρό αντιφάσεις· καλλιτεχνικές ή προσωπικές –δεν έχει και τόση σημασία πλέον. Και κατόρθωσαν, άδικα κατά τη γνώμη μου, να θέσουν το όποιο cult status δημιούργησαν (σόλο δουλειές, συνεργασίες κ.ο.κ.) ως το διακύβευμα της καλλιτεχνικής τους κληρονομιάς. Ελάχιστοι ακροατές ή εν γένει ακροατές του ελληνόφωνου χιπ χοπ μπήκαν έτσι στη διαδικασία να τους αποτιμήσουν αισθητικά. Το σλόγκαν «η φάση είναι ΖΝ» ήταν περισσότερο μια κλισέ ατάκα που περιέγραφε υποτιμητικά την κατάντια του εγχώριου χιπ χοπ, παρά υποδείκνυε τι πρόσφεραν σαν γκρουπ. Γι' αυτό και επιβάλλεται, νομίζω, να ανοίξουμε μια παρένθεση εδώ και να γίνει μια περιεκτική καταγραφή της συμβολής τους, πριν μιλήσουμε για το νέο τους ΕΡ: πρελούδιο του Δεύτερου Τόμου, με 6 νέα κομμάτια και τα ορχηστρικά τεσσάρων εξ αυτών.
Το 1997, οι Ζωντανοί Νεκροί προσέδωσαν attitude στο ελληνόφωνο χιπ χοπ. Έτσι, νέτα σκέτα, στα αγγλικά. Πέντε διαφορετικοί ράπερς, με ελληνικά παρατσούκλια που παρέπεμπαν σε διακριτούς ρόλους μέσα στο σχήμα, έστησαν –για πρώτη φορά μετά το R.E.A.L.– posse cuts στα αμερικανικά πρότυπα, μιλώντας για χασίσια, γκόμενες και όπλα. Χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως το «καριόλης» και το «γαμιόλης» και περιγράφοντας σκηνικά με «τρελούς που έχουν τα κότσια να τινάξουνε μυαλά». Πριν από αυτούς κανείς δεν είχε τέτοια θεματολογία· μετά, την απέκτησαν όλοι.
Τι σημασία έχει αν το έπαιζαν Wu-Tang Clan της Ελλάδας; Η επιρροή εξάλλου ήταν σαφής. Τι ρόλο παίζει αν όλα ήταν υπερβολές, αποκυήματα μιας γενιάς που έζησε μπροστά από τη συσκευή του VHS ή ακόμα και ψέματα; To ταλέντο ξεχείλιζε και η όλη «αμερικανιά» που έμπασαν στο εγχώριο χιπ χοπ παιχνίδι όχι μόνο άρεσε, μα μπόλιασε για τα καλά και γέννησε τελικά και επιγόνους. Μετά το 1998 πολλοί εκεί έξω προσπάθησαν να ραπάρουν σαν τον Τάκη ή τον Μηδενιστή. Πέραν τούτου όμως, και παρά την όποια καλλιτεχνική συνέχειά τους, οι Ζωντανοί Νεκροί κατόρθωσαν να συντηρήσουν τον μύθο του Δεύτερου Τόμου –της συνέχειας δηλαδή του ντεμπούτου τους. Και το κατόρθωσαν για… 17 συναπτά έτη! Αν αυτό δεν είναι επίτευγμα, τότε τι είναι;
Όλοι βέβαια, κάπου στο βάθος του μυαλού μας, περιμέναμε ότι το εγχείρημα της ΖΝ επανένωσης θα χώλαινε. Αλλά τα πράγματα αποδεικνύονται διαφορετικά με το Πάσα Ντουμάνια/Παραισθήσεις ΕΡ. Φυσικά και ο Τάκι Τσαν δεν είναι πλέον 17 ετών. Και ο Μηδενιστής, καλλιτέχνης πια σε mainstream μονοπάτια, δεν ακούγεται το ίδιο μπρουτάλ όπως το 1997, ενώ και ο Υποχθόνιος έχει βρει το ύφος του στο new school rap. Για τον Χαρμάνη και τον Καταχθόνιο τα πράγματα είναι πιο προφανή, μιας και αμφότεροι δεν υπήρξαν ιδιαίτερα ενεργοί τα τελευταία χρόνια. Ο Καταχθόνιος πάντως αποτελεί ιδιάζουσα περίπτωση, μιας και η αποτύπωσή του στο συλλογικό χιπ χοπ ασυνείδητο τον κατατάσσει στον πλέον underrated. Και δικαίως: υπήρξε πάντα εξαιρετικός MC, με πολλή τεχνική, με φοβερή χροιά και γρέζι στη φωνή και καταπληκτική άρθρωση. Στο νέο EP το αποδεικνύει περίτρανα.
Η θεματολογία είναι κλασική ζητανίτικη. Battle σε XXL δόσεις, χιούμορ, άπειρα ντουμάνια και αυτοαναφορικότητα στα γνωστά αλαζονικά μονοπάτια. Ο Τάκης εξάλλου είναι μανούλα σε κάτι τέτοια («τον Τάκι Τσαν πλέον θα τον βλέπεις με κιάλια»). Ο Μηδενιστής επωμίζεται τον ρόλο του ρεφραινιτζή και με τη χαρακτηριστική του άρθρωση φωνάζει «μαλάκα είμαι ο Μήδε, από εδώ οι Ζήτα, ξέρεις πως σας έχουμε καριόλη στην πίπα». Στο "Παραισθήσεις" –κομμάτι που σαφώς ξεχωρίζει– και οι πέντε συνοψίζουν σε ένα εξαιρετικό beat την ιστορία του συγκροτήματος, κάνοντας τον έντιμο απολογισμό τους: «Λες και δεν είπαμε αντίο, στο χιπ χοπ πορνείο, αν είσαι ραπ νταβάς, γυρνάς και ας κέρδισες λαχείο» αναφέρει ο Τάκης, μπλέκοντας το αστείρευτο ταλέντο του με μια κυνικότητα που φέρει τη ΖΝ σφραγίδα.
Στο "Αεροπλανάκι", ο Τάκης ακούγεται με φόρα λες από την εποχή του Ρίμα Για Χρήμα, δείχνοντας γλαφυρά γιατί πρόκειται για έναν από τους πιο ταλαντούχους Έλληνες ράπερ. Εξάλλου από μόνη της μια ιδέα ενός αεροπλάνου που ψεκάζει τον κόσμο με THC και LSD –κατά τα πρότυπα του γνωστού αστικού μύθου– θα μπορούσε να γεννηθεί μόνο στο δικό του μυαλό. Ύπο, Κάτα και Χαρμάνης μοιράζονται επίσης καλές στιγμές στο EP. Ο πρώτος μάλιστα, καθώς τα τελευταία χρόνια υπήρξε αντικείμενο δριμείας κριτικής στη δημόσια σφαίρα του ελληνόφωνου χιπ χοπ, χαστουκίζει κάθε hater στο "Θα Είσαι Πάντα ΖΝ" με το «δεν θέλω respect από εσάς, όχι δεν θέλω ρε μπούλη, έξω από το Αn, έξω από τα clubs φέραμε πρώτοι το bullying». O δε Kαταχθόνιος, στο ίδιο κομμάτι, τονίζει «πως θα σε πατήσω σαν το ποντίκι στο Πράσινο Μίλι». Και το εννοεί…
Το μουσικό εγχείρημα του EP φέρει την ταυτότητα του Ηχοκράτορα/DJ Alx κι ενός νέου (σχετικά) παραγωγού, του Skive, ο οποίος ειδικεύεται σε νέας κοψιάς beats. Ο Ηχοκράτορας αποδεικνύει για ακόμα μία φορά γιατί είναι παραγωγός παγκοσμίου βεληνεκούς. Tα τρία beats που υπογράφει έρχονται με χαρακτηριστικό στίγμα από ελληνικό μουσικό δείγμα. Έχω δεσμευτεί να μην το αποκαλύψω, για ευνόητους λόγους –και θα σεβαστώ τη δέσμευσή μου– ωστόσο δράττομαι της ευκαιρίας για να πω ότι καταδεικνύεται εδώ η ικανότητα του Ηχοκράτορα να φτιάχνει διαμάντια από το τίποτα, όταν κάποιοι άλλοι καμώνονται για μεγάλοι diggers και παριστάνουν τους περήφανους θεματοφύλακες του sampling... Από τη δική του πλευρά, ο Skive στέκεται στο ύψος των περιστάσεων δίνοντας βάθος στα swagάδικα beats του, σε αντίθεση με τον συρφετό που κυκλοφορεί εκεί έξω τελευταίως.
Ο επίλογος αυτής της –παρντόν για το μακροσκελές– δισκοκριτικής δεν έχει ασφαλώς γραφτεί ακόμη: θα έρθει με την ακρόαση της ολοκληρωμένης εκδοχής του Δεύτερου Τόμου. Πάντως αυτή η πρώτη δόση δείχνει να εκπληρώνει το hype της ΖΝ επανένωσης και της αναγγελίας έκδοσης του πολυαναμενόμενου δίσκου, μα και να απαντάει (με πειστικό τρόπο) στην κριτική ότι το γκρουπ «το έχει χάσει τελείως».
Η χρονική μάλιστα στιγμή στην οποία οι Ζωντανοί Νεκροί επανέρχονται στο προσκήνιο, κρίνεται άκρως ενδιαφέρουσα. Οι λόγοι είναι πολλοί και θα επανέλθουμε επί τούτου. Προς το παρόν, αρκεί να αναφέρουμε το γεγονός πως η χρυσή εποχή του εν Ελλάδι χιπ χοπ έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Συνεπώς, ο ρομαντισμός και ο αυθορμητισμός δεν αποτελούν πλέον βασικά συστατικά του τρόπου δράσης των εγχώριων γκρουπ: έχουν αντικατασταθεί από τον προγραμματισμό και τη σχεδιασμένη εργασία. Ωστόσο το ταλέντο ποικίλλει και ξεχειλίζει στη σύγχρονη σκηνή. Αν λοιπόν το ελληνόφωνο χιπ χοπ είναι ένα παλάτι σκοπιμοτήτων, ο θρόνος του επιστρέφει δικαιωματικά στους Ζωντανούς Νεκρούς με το Πάσα Ντουμάνια/Παραισθήσεις ΕΡ, οι οποίοι πάντοτε άλλωστε «μαζεύονταν για το χαρτί».
Ωστόσο πέραν της σκοπιμότητας, οι ΖΝ παραμένουν δημιουργικά ανήσυχοι, αρκούντως… καυλωμένοι και τέλος όσο βετεράνοι χρειάζεται για να αλλάξουν τον ρου της μάχης. Οι βετεράνοι εξάλλου έκριναν πάντοτε την καθοριστική εξέλιξη κάθε μάχης. Και το να ακούγεσαι, 17 χρόνια μετά, με το ίδιο ενδιαφέρον, αποτελεί σημαντικό πράγμα. Ιδίως όταν σαν γκρουπ ακόμη τέμνεις κάθε έκφανση του μουσικού είδους στο οποίο ανήκεις και ακόμη σε συζητούν. Γιατί δεν υπάρχει συζήτηση για το ελληνόφωνο χιπ χοπ χωρίς αναφορά στους Ζωντανούς Νεκρούς.
{youtube}xbwNPkXSvFI{/youtube}
