Με γοητεύει η ιστορία του Rudy Van Gelder, αυτού του τελειομανή, ακούραστου, επίμονου και μεθοδικού τύπου, του μουσικάνθρωπου που υπήρξε υπεύθυνος για εκατοντάδες σπουδαίες jazz ηχογραφήσεις. Η στόχευση στην ευκρίνεια, στο ρεαλισμό, η προσπάθειά του - με τα μέσα κάθε εποχής- να αποδώσει όσο πιο πιστά μπορούσε όσα εξελίχθηκαν στο studio του στο 445 της Sylvan Avenue, στο Englewood Cliffs του New Jersey (και νωρίτερα στο πατρικό κονάκι στο 25 της Prospect Avenue, στο Hackensack του New Jersey), είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο του jazz σύμπαντος. Ή καλύτερα, είναι ένα παράλληλο σύμπαν από μόνο του, αποτυπωμένο με ευλάβεια στα εβδομαδιαία recording sessions που προγραμμάτιζε για κάθε εταιρεία ξεχωριστά (η Blue Note είχα καβατζάρει τις Παρασκευές). Όσο για την ιστορία του Van Gelder στην Impulse!, ας πούμε πως μεταξύ άλλων, στο Englewood Cliffs και στην ηχογράφηση της 9ης Δεκεμβρίου του 1964, με την καταγραφή του “A Love Supreme”, άλλαξε η ροή των πραγμάτων.
Έχω την αίσθηση πως ο Van Gelder υπήρξε πεισματάρης στο πόσο θα επέτρεπε να ξανοιχτούν οι μουσικοί κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων. Εικοτολογίες θα μου πείτε, όμως το βέβαιο είναι πως έστω κι αν δεν οφειλόταν αποκλειστικά σε αυτόν, είναι σαφές πως πολλά από τα labels για τα οποία ηχογραφούσε, είχαν απαρέγκλιτους στιλιστικούς κανόνες και πλαίσιο, χωρίς να επιτρέπονται οι πολλές αναδομήσεις στα της φόρμας. Σας τα λέω όλα αυτά, επ’ αφορμής του νέου LP τού Shabaka Hutchings, ο οποίος μέσα από ένα label που πάντοτε εκμεταλλευόταν το ρηξικέλευθο και απελευθερωτικό, επέλεξε να ηχογραφήσει στο Van Gelder studio (απόντος του Rudy βεβαίως-βεβαίως), τον τυπικά πρώτο του μεγάλο solo δίσκο με τον τίτλο Perceive Its Beauty, Acknowledge Its Grace, έπειτα από το EP Afrikan Culture. Πρόκειται για το LP που βαστά το σαξόφωνο μονάχα για μια στιγμή, στο 9ο κομμάτι από τα 11, αυτό με τον τίτλο “Breathing”. Στις 7 Δεκεμβρίου του 2023, ο Shabaka έπαιξε το τελευταίο του, μέχρι σήμερα, live με σαξόφωνο. Το κονσέρτο έγινε στο λονδρέζικο ICA, όπου το συναυλιακό concept αφορούσε την ηχογράφηση που δύο μέρες αργότερα θα «έσβηνε» 60 κεράκια.
Προσμένοντας τη νέα κυκλοφορία του Hutchings, έκανα για μερικές ημέρες την εξής άσκηση. Έβαλα κάτω ότι έχει έως τώρα κυκλοφορήσει, βούτηξα στα διάφορα side projects και την όποια session εμπλοκή του, γυρόφερα μπρος-πίσω εικόνες και δηλώσεις του. Τον είδα να χαμογελά δίπλα στον οργανοποιό Douglas Ewart, τον άνθρωπο που έφτιαχνε φλάουτα για τους Lateef και Sanders, χάζεψα τα σύντομα videos όπου εξασκείται σε διαφορετικούς τύπους φλάουτων (shakuhachi, svirel, quena) διάβασα τις συνεντεύξεις όπου περιγράφει τη δυσκολία στο όργανο που έχει πια επιλέξει, έπειτα κι από τη new year’s resolution απόφαση να παρατήσει τη σύντομη, καίρια για τη γενιά του, διαδρομή του στο σαξόφωνο. Ήταν 1η Ιανουαρίου του 2023, όταν και ανακοίνωνε μέσω instagram πως αφήνει το τενόρο στην άκρη, όντας μόλις 39 ετών, και κάποιος πιουρίτσας jazz fan που έχει φάει με το κουτάλι τους Sonny, John, Lester, Dexter, Stan και λοιπούς θρύλους, χαμογελούσε αντανακλαστικά στην πολυθρονίτσα του.
Είναι βολικός κι εύκολος ο χλευασμός με τον αφ’ υψηλού γνώμονα των στερεότυπων. Για τον κάθε Shabaka θα προηγείται ο Coltrane, για τον κάθε Jalen Ngonda, ο Marvin κ.ο.κ. Όταν μάλιστα κολλήσει ως θέσφατο το «δεν αλλάζει ο άνθρωπος», είναι δύσκολη η αποδοχή για τη συνειδητή ή ασυνείδητη μεταστροφή, για το αλλιώτικο. Όπως λέει κι ο φίλος που πάντα επικαλούμαστε «Είμαστε οι συνήθειές μας. Και οι εθισμοί μας. Τη μισή ζωή τη ζούμε προσπαθώντας να ξεφύγουμε από συνήθειες που αποκτήσαμε στην άλλη μισή.» Αν κάποιος διαβάζει τα παραπάνω ως μια λάου-λάου συγκαταβατική προσέγγιση απέναντι στον αναβαπτισμένο Shabaka με τα πάσης φύσεως φλάουτα, με τη μεταστροφή από την jazz στο new age meditation μονοπάτι, σε αντίθεση με τις αντιρρήσεις για την περίπτωση του André 3000, δε χάνει κάτι με το να χαρίσει 47 λεπτά στο Perceive its Beauty…. Θα διαπιστώσει, πως μέσα από τα κόμματα της τιτλοφορίας του, κατορθώνει κι ενώνεται στην ίδια, ατελή για την ώρα φράση, με το Afrikan Culture, αποφεύγοντας τουλάχιστον τον κατ’ επίφαση ambient σκόπελο, σαφώς υπερτερώντας τού André στο παιξιματικό κομμάτι.
Προφανώς τα σημάδια υπήρξαν αποτρεπτικά για όσους γοητεύτηκαν από τη δύναμη των Comet Is Coming, το πανηγύρι των Sons Of Kemet, της εξέχουσας αφροκεντρικής περίπτωσης των Ancestors. Η εμπλοκή του Carlos Niño, του Floating Points και του Laraaji, το τρόπον τινά Don Cherry ζιγκ ζαγκ (της διαδρομής Brown Rice-Hear & Now- Om Shanti Om), ο εναγκαλισμός με τη γαλήνη ως «Alice Coltrane ζητούμενο», όλη αυτή η μεταπανδημική (ή η ηλικιακώς αιτιολογούμενη, λίγο πριν την κρίση των 40) τάση προς την στωική υπομονή και εγκαρτέρηση, την εσωτερική ενδυνάμωση, τα ταξίδια αυτογνωσίας με τρεχούμενα νερά, θα μπορούσαν να βομβαρδίσουν ολοσχερώς το εγχείρημα. Όμως ο Shabaka είναι στο τυπικό σκέλος περισσότερο γάτα.
Οι Jason Maron (πιάνο), η Brandee Younger (άρπα), Esperanza Spalding (μπάσο), ο duduzo Makhathini (πιάνο), οι Moses Sumney, Saul Williams και Eska στις φωνές, ο ELUCID στο rapping, ο ίδιος του ο πατέρας στο “Song of the Motherland” είναι μονάχα μερικοί εκ των συνδαιτυμόνων που διαφοροποιούν την ηχογράφηση από εκείνη του André (να σημειωθεί πως το Perceive ηχογραφήθηκε το 2022), ως τελικώς συνεκτική, ως δυο βήματα πέραν του «την πίνω στο Βαρανάσι της Ινδίας» όπως χαριτολόγησε ένας καλός φίλος. Η Flying Lotus μεθοδολογία ομολογήθηκε, η “sound design” εσωτερικότητα εκφράστηκε, το παραμικρό φύσημα αποζήτησε πέραν της ατμόσφαιρας και την eastern μελωδία, κατά συνέπεια η περαιτέρω γενικόλογη προσπάθεια αιτιολόγησης προθέσεων, περισσεύει.
Δεν μπορώ να ποντάρω στο που θα το πάει η πολυπραγμοσύνη του Shabaka. Πριν μερικούς μήνες, ελέω Kofi Flexxx, συζητούσαμε αν η όψιμη επιλογή του θα λειτουργήσει απελευθερωτικά, όμως δε λογαριάζαμε πως ο τυπικά νέος δίσκος του γράφτηκε σε χρόνους που ακόμη βρισκόταν διασπασμένος σε πολλά πεδία. Φρόνιμο είναι να ιδωθεί ως όμορφη, καταπραϋντική ανάπαυλα πάρα ως ρήξη, ως το πρόσκαιρο αποτέλεσμα μιας κεκτημένης ανάγκης πολύπλευρων καταθέσεων με διαφορετικά μέσα. Στο προκείμενο LP, αποδεικνύεται αν μη τι άλλο προκομμένος και τίμιος, και -κυρίως χάρη στις συνέργειες- δεν υποπίπτει στο να λογιστεί η απόπειρα ως πρόσχημα για ατέρμονο λιώσιμο. Για κάποιους αυτό μπορεί να επαρκεί, από την άλλη - ξέχωρα των όποιων υπαρξιακών πλαισίων - δε διανοίγεται προς μιαν κάποια κατεύθυνση καλλιτεχνικής πρότασης. Κοινώς, δε θα έπεφτα από τα σύννεφα αν μας έλεγε λίαν συντόμως πως τελμάτωσε και με το φλάουτο, αποζητώντας έτερο όχημα εμβάθυνσης.
