Μερικές φορές χάνονται θαυμάσιες ευκαιρίες. Όχι πως είναι η πρώτη φορά που συμπράττουν Έλληνες και Τούρκοι κάτω από μουσική σημαία. Ούτε η Dilek Koc είναι μια άγνωστη σε μας κυρία από τη γείτονα χώρα. Πόσο μάλλον όταν στο όλο εγχείρημα εμπλέκεται και η θαυμάσια φωνή της Γλυκερίας, το βιμπράτο της οποίας κρατάει ακόμα θαυμάσια μετά από τόσα χρόνια. Πού χάθηκε η ευκαιρία; Στο ότι δεν χρειαζόμαστε απλώς μια καταγραφή της οντότητας, αλλά της μετασκέψης. Τουτέστιν ξέρουμε πολύ καλά –εδώ και δεκαετίες– και έχουμε συνειδητοποιήσει ότι οι μουσικοί δεσμοί μας (και όχι μόνο) με τη γείτονα χώρα είναι άρρηκτοι. Μας ενδιαφέρει επομένως (ή τέλος πάντων ενδιαφέρει εμένα) το πώς μετεξελίσσεται ένα τέτοιο δεδομένο. Πώς δηλαδή, πέρα από τα θαυμάσια ταξίμια και τις θαυμάσιες φωνές, μπορούμε να δημιουργήσουμε πέρα από το αναμενόμενο.
Διότι το αναμενόμενο είναι αυτό που προσωπικά συνάντησα στο Sevdalim Aman της Dilek Koc. Δεν περίμενα να μπούνε άλλα όργανα, τα οποία ίσως και να διαστρέβλωναν τη δομή, στα σίγουρα πάντως οι ενορχηστρώσεις και η ηχογράφηση θα έπρεπε να πάνε πέρα από τα εσκαμμένα. Και για να μεταφερθώ και πάλι στο ζήτημα των οργάνων, με την ίδια λογική που το κοντραμπάσο έκανε κάποια στιγμή την εμφάνιση του σε επίπεδο ρυθμικής αγωγής θα μπορούσε, λόγου χάρη, να εμφανιστεί ένα σοπράνο σαξόφωνο εκεί όπου βαδίζει μόνο του το κλαρίνο. Αν το καλοσκεφτούμε άλλωστε, οι εδώ συμπράξεις (όπου η Koc δεν τραγουδά μόνο) μιας Τουρκάλας και μιας Ελληνίδας τραγουδίστριας πάνω στο ζήτημα της διγλωσσίας –όπως ενυπάρχει στα ιστορικά πλαίσια συνύπαρξης των δυο λαών– έχει λόγο ύπαρξης όχι μόνο ως υπόδειξη του φαινομένου μα και ως προσδιοριστική πρόταση πάνω στην καλλιτεχνική αξία του. Οπότε ο αυτοσχεδιασμός γίνεται ταυτόσημος με τη σύμπραξη, διότι μην ξεχνάμε ότι ο αυτοσχεδιασμός έπλεξε (και διατήρησε) ανάλογες συνθέσεις όπως αυτές τις οποίες ακούμε στο Sevdalim Aman. Στα πλαίσια ενός τέτοιου συλλογισμού θα δώσω επίσης το παράδειγμα των κρουστών: σωστά μεν τα μετρήματα των εδώ μουσικών, μα δεν αποδεικνύονται καλοί οργωτές της σποράς που –αιώνες τώρα– έχει αναδείξει την επανάληψη (με τη μινιμαλιστική έννοια) ως μήτρα δημιουργίας, καθώς ο μουσικός αποδεδειγμένα περνάει σε άλλες σφαίρες νόησης του μέτρου και της ακολουθίας.
Από εκεί και πέρα υπάρχουν ασφαλώς μερικές πολύ καλές στιγμές, για παράδειγμα το “Μέσα Στο Τσανάκαλε” ή τα καππαδοκικά “Pencereden Kar Geliyor” και “Cek Deveci”. Αλλά ενώ σε όλη τη διάρκεια του Sevdalim Aman έχουμε μπροστά μας μια προφανώς όμορφη φωνή όπως αυτή της Koc, τελικά διάχυτη μένει η αίσθηση ότι φθάνουμε στην πηγή και δεν πίνουμε νερό.
Υποσημείωση: Το εισαγωγικό σημείωμα του Γιώργου Μαυρομάτη, που μεταφρασμένο σε αγγλικά και τούρκικα επιχειρεί να δώσει την ιστορική διάσταση της διγλωσσίας σαν ιστορικό αναγκαίο (αλλά και κατάρα ή ευτυχία ενίοτε), μπερδεύει τον αναγνώστη. Προσπαθεί να εμβολιάσει έναν συναισθηματισμό και παράλληλα έναν κοινωνικό σχολιασμό, χωρίς θέση στη μουσικολογία και στην εθνολογία.
