Οι Usurum με εξέπληξαν ευχάριστα. Από όποια μεριά της δισκογραφικής διαδικασίας κι αν τους επεξεργάστηκα (ενορχήστρωση, στιχουργική, μελωδίες, ερμηνείες, ακόμα και της αισθητικής του άλμπουμ ως αντικείμενο), κατέληξα ότι το Μη & Δεν είναι μία συνεπής καλλιτεχνική δημιουργία, μέσα από την οποία αναδύονται όλες οι αλληλένδετες πολιτισμικές επιρροές του συγκροτήματος.
Για απροσδιόριστο λόγο, κατά τις επαναλαμβανόμενες ακροάσεις ερχόντουσαν συνέχεια στο μυαλό μου οι Κόρε.Ύδρο. της δεκαετίας του 2000. Χωρίς να έχουν καμία σχέση τα δύο γκρουπ στο ύφος τους, μου βγάζουν ακριβώς το ίδιο συναίσθημα. Συναίσθημα-συμπέρασμα που δεν σχηματίζεται από υποκειμενικές κρίσεις αισθητικής, αλλά από την ορθή συνθετική διαδικασία την οποία ακολουθούν αμφότεροι και που (εκ της εφαρμογής της) θέτει το καλλιτεχνικό τους έργο ως δομικά στιβαρό.
Θα ξεκινήσω από το γεγονός ότι οι Usurum γράφουν στα ελληνικά. Δεν είναι πράξη αντίδρασης απέναντι στο κύμα της αγγλόφωνης σκηνής, αλλά μία ουσιαστική ανάγκη να εκφράσουν νου και καρδιά με τον πιο εύγλωττο τρόπο, που δεν είναι άλλος από τη μητρική τους γλώσσα. Και νομίζω ότι δεν θα μπορούσαν να πράξουν διαφορετικά, γιατί οι Usurum εκπροσωπούν μια αυταπόδεικτη ελλαδική παράδοση, η οποία ξεκινάει από τις παγανιστικές τους μελωδίες, συνεχίζει με επιρροές από τη βουκολική τραγουδοποιία του Θανάση Παπακωνσταντίνου (αν και κατά τι πιο εκλεπτυσμένοι) και καταλήγει στην ποίηση του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Όλα αυτά, λοιπόν, δεν μπορούν να αποδοθούν μέσα από άλλο ερμηνευτικό πλαίσιο, πέραν της ελληνικής γλώσσας.
Από τη μία, κάτι τέτοιο κάνει τους Usurum καλλιτέχνες αποκλειστικά εσωτερικής κατανάλωσης, μιας εσωστρεφούς και μικρής αγοράς. Από την άλλη, όμως, τους ανάγει σε φρέσκους αντιπρόσωπους μιας εξωτικής μουσικής που παράγεται κάπου στην άκρη της Βαλκανικής Χερσονήσου και είναι ικανή να ελκύει ακροατές από όλη την υφήλιο. Είναι ένας δίσκος δηλαδή που μπορεί να καταφέρει να αφορά τον αλλόγλωσσο, ακριβώς γιατί καταφέρνει να περάσει στη μουσική έκφραση όλα αυτά που δεν αντιλαμβάνεσαι αν δεν καταλαβαίνεις τους στίχους.
Οι μελωδίες των Usurum δεν τραβιούνται από τα μαλλιά, αλλά συνθέτουν έναν ήσυχο δίσκο, ο οποίος ανοίγει με το "Άκου (Το Τραγούδι Της Εφηβείας)" και κλείνει με μία μελωδική "Προσευχή", θέτοντας έτσι ως θεμέλιο υλικό τη μουσική νηνεμία. Στην ησυχία αυτή πυροτεχνήματα έντασης εμφανίζονται με το "Μη & Δεν", με την εξαγνιστική αίσθηση του πολυφωνικού χορικού "Νηφάλιος", καθώς και στο εξαιρετικό ντουέτο με τον Φοίβο Δεληβοριά "(Δε)Θέλω". Οι ερμηνείες του Κοσμά Λαμπίδη ακολουθούν το νηφάλιο τέμπο κι ενώ θα μπορούσαν εύκολα να σε υπνωτίσουν, σε οδηγούν να κρατηθείς για μία καθολική ακρόαση.
Στα παραπάνω παίζει ασφαλώς μεγάλο ρόλο η σκέψη των Usurum για την ενορχήστρωση, η οποία προσπαθεί να προσομοιάσει στη μελωδία ενός μουσικού κουτιού. Εύκολη λύση, θα πει κάποιος, η επίκληση στον παιδικό, συναισθηματικό κόσμο· όμως ο συνδυασμός μιας συνεχώς παρούσας σκοτεινής στιχουργικής –η οποία με κάθε ευκαιρία σκιαγραφεί τον θάνατο– λειτουργεί αντικρουόμενα και γοητευτικά. Εντωμεταξύ το μουσικό κουτί πράγματι υπάρχει, τι κι αν έχει διαστάσεις 3Χ3: η ηχογράφηση έγινε σε 2 δωμάτια, με ερασιτεχνικές και αντίξοες συνθήκες, με εργαλεία όπως ξεκούρδιστο πιάνο, κουδούνια, μεταλλόφωνο, ντέφι, κιθαρόνια, συνθεσάιζερ κ.ά.
Αν και τα 10 τραγούδια του Μη & Δεν αποτελούν έναν μικρό θησαυρό το καθένα ξεχωριστά, θα αναφερθώ ειδικά στο "Σ' Ονειρεύτηκα", καθώς θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή για το επόμενο πόνημα των Usurum. Προφανώς, η χρήση του συνθεσάιζερ μας μεταφέρει σε έναν Daftpunk-ικό κόσμο, αλλά στο σύνολό του το τραγούδι κάνει ένα βηματάκι πιο πέρα, αφήνοντας πίσω τις πολυ-επεξεργασμένες έντεχνες καταβολές και, φλερτάροντας με μια ηλεκτρονική νεο-πόπ κουλτούρα (ναι, κάπου εδώ κολλάνε και οι Κόρε.Ύδρο.).
Εν κατακλείδι, οι Usurum κάνουν κάτι που δεν κάνουν πάρα πολλοί συνομήλικοι συνδημιουργοί τους: συνθέτουν λιτά και πολυνοηματικά, κλέβουν με γνώση και γράφουν γι' αυτό που είναι, όσο το έχουν ανακαλύψει ακόμα. Νεολαίοι είναι, οι οποίοι επανακυκλοφορούν στα ρημαγμένα Εξάρχεια, πίνουν τσίπουρα, αντιπαλεύουν την καταναλωτική μανία, κλείνονται στον κόσμο τους και συνθέτουν για τον κόσμο όλο. Το Μη & Δεν είναι ένα άκρως εμπνευσμένο άλμπουμ από την αρχή μέχρι το τέλος, από τον στίχο μέχρι τη φωτογραφία του εκπληκτικού εξωφύλλου, από την αθωότητα της μελωδίας μέχρι τις σκωπτικές ματιές του γκρουπ στα ερασιτεχνικά βιντεοκλίπ.
{youtube}A_HlufMIGMQ{/youtube}
