Μας αρέσει (ή όχι) γιατί δεν την αντιλαμβανόμαστε, άρα γοητευόμαστε (ή εκνευριζόμαστε) από το ακατανόητο; Μας αρέσει γιατί βρίσκουμε σε αυτήν μια αντανάκλαση της πλευράς εκείνης της παγκοσμιοποίησης που εγκρίνουμε, το «παγκόσμιο χωριό» όπου όλοι ερχόμαστε πιο κοντά στη βάση του ρυθμού – άρα λιβανίζουμε μαζί της και τις «προοδευτικές» ιδέες μας για τον πλανήτη και την ανθρωπότητα; Ή μας αρέσει γιατί είμαστε σε θέση να υπερβούμε πολιτισμικούς κώδικες και ιστορικές διαδρομές, εντοπίζοντας εκείνες τις παγκόσμιες αλήθειες της τέχνης που καταλύουν με μιας κάθε φράγμα; Μιλάμε τελικά για τη μουσική όταν κρίνουμε world δίσκους, ή για το αν (και πόσο) μας συνεπαίρνει ο εξωτισμός, η φυγή προς μέρη του γήινου χάρτη για τα οποία φανταζόμαστε (και φαντασιωνόμαστε) περισσότερα από όσα πραγματικά γνωρίζουμε και κατανοούμε γι’ αυτά; Κρίνουμε όπως θα έπρεπε να κρίνουμε, με εγκυρότητα δηλαδή, ή τελικά τα πάντα συνωμοτούν για να δώσουν δίκιο στη Gloria Estefan του “Rhythm Is Gonna Get You”;
Δεν έχω βρει την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, εξ’ αιτίας των οποίων αποφεύγω όπως ο διάολος το λιβάνι να αναλαμβάνω κριτικές σε world δίσκους. Ερωτήματα που μου ξανατέθηκαν από δύο κατευθύνσεις παράλληλα: πρώτον, διαβάζοντας στη συνέντευξη του Βαγγέλη Πούλιου με τον Malcolm Catto την παραδοχή του ότι μόλις τώρα άρχισαν οι Heliocentrics να αποκτούν κάποια πατήματα στους ήχους της Αιθιοπίας, παρά τη στενή τους συνεργασία με τον Mulatu Astatke• και, δεύτερον, πέφτοντας πάνω στο όγδοο μέρος της καταγραφής των gamelan παραδόσεων της κεντρικής Ιάβας (Ινδονησία) από τη σχετική σειρά υπό την ευθύνη του John Noise Manis – ηχογράφηση του 2007, που μόλις πριν λίγες μέρες κυκλοφόρησε και στις Δυτικές αγορές. Άλμπουμ που, κατά τη γνώμη μου, καταδεικνύει τις ευκολίες, τις παγίδες και τα αδιέξοδα της world δισκογραφικής παραγωγής, για τα Δυτικά τουλάχιστον αυτιά – σπάζοντας εμφατικά το στάτους κβο εκείνο που θέλει όλα λίγο-πολύ τα world πονήματα να είναι «καλά».
Η παμπάλαια παρακαταθήκη της gamelan διάταξης μιας παραδοσιακής ορχήστρας της Ινδονησίας – και ειδικά του σουλτανάτου της Γιογκιακάρτα και του πριγκιπάτου του Πακουαλαμάν που μας απασχολούν στην εν λόγω ηχογράφηση – είναι μια παρακαταθήκη σπουδαία. Κυρίως γιατί διαθέτει έναν εντελώς δικό της μα συνάμα πανανθρώπινο τρόπο έκφρασης, ο οποίος εκδηλώνεται καλύτερα όταν οι ορχήστρες περιλαμβάνουν και φωνές. Είναι τότε που λαμβάνει χώρα μια φαινομενική σύγκρουση μεταξύ της επαναληπτικότητας των πειθαρχημένων ορχηστρικών μοτίβων και της ελευθεριότητας της ανθρώπινης φωνής, η οποία σέβεται μεν το ρυθμικό υπόβαθρο, μα συνάμα κινείται σε ένα δικό της πεδίο. Μόλις συνειδητοποιήσεις όμως το φαινομενικόν της σύγκρουσης, τότε ξετυλίγεται εμπρός σου η μαγεία των gamelan, ως μια μελωδική άσκηση σε έναν αέναο, ουροβόρο καιρό, που μπορεί συνάμα να εκφράζει μια τοπική κοινωνία στον χρόνο και στον χώρο, όσο και μια κοινότητα ανθρώπων στο πάντα και στο παντού: η gamelan ορχήστρα δεν συγκρούεται με τη φωνή, μα χτίζει τον ορίζοντα κίνησής της. Είναι το συγκεκριμένο (στον χώρο, χρόνο) που επιτρέπει την υπέρβαση προς το άχρονο, το παγκόσμιο.
Ε, λοιπόν, στο Gamelan Of Central Java VIII: Court Music Treasures δεν έχουμε παρά μια θαμπή αντανάκλαση όλων αυτών των θαυμαστών, παρότι υποτίθεται ότι έχουμε να κάνουμε με θησαυρούς από τις αυλές της Γιογκιακάρτα και του Πακουαλαμάν. Το ότι η ηχογράφηση έχει προβλήματα φανερά ακόμα και στον απαίδευτο ακροατή είναι το λιγότερο – όπως και το μεταμοντέρνας λογικής συνοδευτικό κείμενο, που, όπως κι άλλες φορές στην εν λόγω σειρά, περισσότερο μπερδεύει τελικά παρά κατατοπίζει. Το κυριότερο ζήτημα έγκειται στη δυσκοίλια, απρόσιτη παρουσίαση των συνθέσεων εκ μέρους των συμμετεχόντων, η οποία σε αποδιώχνει (π.χ. “Gendhing Bonang Dhenggung Turulare”, “Gendhing Carabalen”). Η φινετσάτη συνύπαρξη φωνής και gamelan ορχήστρας, όπως έχει μάλιστα καταγραφεί σε άλλα νούμερα της ίδια σειράς, δείχνει εδώ αποχυμωμένη από οτιδήποτε το μαγικό. Μουσικοί και φωνή (Nyi Cendaniraras) νιώθεις να διάγουν βίους παράλληλους, χαμένοι στο δικό τους σύμπαν και ασχολούμενοι πάνω από όλα με την ακαδημαϊκότητα του πράγματος, αφήνοντας να τους διαφύγει το συγκινησιακό και το στοχαστικό. Ως μεταπράτες των gamelan παραδόσεων ηχούν έτσι, παρά ως άξιοι πρέσβεις τους. Ως έμποροι στον Οίκο του Πατρός.
