Μαρία Φαραντούρη & Cihan Türkoğlu - Beyond The Borders

Στη χώρα μας, όταν διαπρέπεις εκτός συνόρων, εξαφανίζεσαι εντός. Κουβεντιάζουν λ.χ. ειδήμονες μουσικογραφιάδες και καλλιτέχνες, κάνουν λίστες με τους «σπουδαιότερους Έλληνες συνθέτες», πουθενά ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Βγάζει νέο δίσκο η Νάνα Μούσχουρη των 200.000.000 πλανητικών αντιτύπων και οι εγχώριοι δημοσιογράφοι δεν είδαν, δεν άκουσαν. Και η Μαρία Φαραντούρη δεν είναι η «Μαρία Κάλλας του λαού» ή η «Joan Baez της Μεσογείου» –όπως έχει υπάρξει για τον αγγλικό και τον γαλλικό Τύπο– αλλά μια τραγουδίστρια κλειδωμένη στον χρόνο, να ερμηνεύει πολιτικά άσματα του Μίκη Θεοδωράκη.

Η ίδια πάλι η Μαρία Φαραντούρη, ελάχιστα ενδιαφέρεται για τα σύνορα: τα έχει πολλάκις υπερβεί και εκ πεποιθήσεως και με τη φωνή της. Εδώ και αρκετά χρόνια, μάλιστα, ανήκει κι εκείνη στο διεθνές πρόσωπο του ελληνικού τραγουδιού. Και είναι με αυτήν ακριβώς την ιδιότητα που επισκέπτεται ξανά τη δισκογραφία, συμπράττοντας με έναν εξαιρετικό Τούρκο μουσικό, τον Cihan Türkoğlu, για ένα άλμπουμ που κοιτάζει την ανατολική Μεσόγειο πέρα από τις γνώριμες γραμμές στους χάρτες, κόντρα στην περιχαράκωση των καιρών μας.

Πρόκειται για δίσκο που, όπως και πολλοί άλλοι τα τελευταία χρόνια, στρέφεται στις ρίζες, περιέχοντας αρκετά παραδοσιακά τραγούδια από την Ελλάδα, την Τουρκία, την Αρμενία και τον Λίβανο. Όχι όμως για μία ακόμα αναπαλαίωση ή χάριν συμφιλίωσης με την εκμαυλισμένη λόγω Παγκοσμιοποίησης τοπική ταυτότητα. Στο Beyond The Borders, αίτημα είναι η συμβίωση αυτού του υλικού πάνω σε έναν καμβά τον οποίον διαπνέει σύγχρονος ηχητικός στοχασμός. Άλλωστε μιλάμε εδώ για δίσκο που βγαίνει από την ECM, έχοντας τον Manfred Eicher στη γενικότερη καλλιτεχνική διεύθυνση, αλλά και την Anja Lechner να φέρνει ένα κεντροευρωπαϊκής λογικής τσέλο δίπλα στο κανονάκι της Meri Vardanyan ή στο σάζι του Türkoğlu. Την κομπανία συμπληρώνουν ο Χρήστος Μπάρμπας (νέι) και ο Izzet Kizil (κρουστά).

Ο δίσκος οφείλει τη μεγάλη του λάμψη στη διασκευή στο "Wa Habibi", τραγούδι με το οποίο παραδοσιακά συνοδεύουν τον Επιτάφιο της Μεγάλης Παρασκευής οι Χριστιανοί του Λίβανου και της Συρίας. Εδώ μετατρέπεται σε έναν ύμνο αγάπης, με τη Φαραντούρη να γεφυρώνει υποδειγματικά τη θρησκευτική κατάνυξη και τον ερωτισμό, «προσθέτοντας» την Αγάπη στην πλήρη φιλοσοφική (και αληθώς Χριστιανική) της έννοια, ως συγκολλητική ουσία μιας επιτυχημένης συμβίωσης, τόσο τοπικά (οι Χριστιανοί είναι μειονότητα στη Συρία και στον Λίβανο), όσο και υπερ-τοπικά. Τραγουδώντας δε στα πρωτότυπα αραβικά και κατόπιν στα ελληνικά (σε μεταφρασμένους στίχους της Βασιλικής Νευροκόπλη), πραγματοποιεί μία χειρονομία πολύτιμη για την εποχή αυτή της εκ νέου απομάκρυνσης Ανατολής και Δύσης, την οποία δυστυχώς δεν φαίνεται να σκιάζει ο πνιγμός τόσων απελπισμένων ανθρώπων στα νερά της Μεσογείου, όσο και αν συγκλόνισε για λίγο ο θάνατος του μικρού Alan Kurdi μερικά χρόνια πριν.

Σε τέτοιους ανάλογα διευρυμένους ορίζοντες διαπρέπουν όμως και άλλες στιγμές, σαν το "Yo Era Ninya" (προερχόμενο από τους Εβραίους της Σμύρνης) και το "Γεφύρι Της Δράμας", από μια Μακεδονία ενταγμένη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Εδώ, Φαραντούρη και Türkoğlu εναλλάσσονται στους ερμηνευτικούς ρόλους, σε ένα στοχευμένο και αποτελεσματικό ντουέτο που «γεφυρώνει» τούρκικα και ελληνικά.

Υπάρχουν πάντως και τραγούδια στα οποία το ενδιαφέρον θαμπώνει. Oι καινούριες συνθέσεις που έγραψε ο Türkoğlu για τη φωνή της Φαραντούρη ("Δυο Κόσμοι Μια Αγκαλιά", "Λαχτάρα Για Ζωή", "Ανοιχτός Καημός") αποδεικνύονται στα ευδιάκριτα βαρίδια της προσπάθειας, εγκλωβισμένες καθώς μένουν σε μια μάλλον αποστειρωμένη «Ανατολικότητα» και σε ένα στατικό κλίμα, το οποίο καταλήγει ποιοτικώς βαρετό. Αφετέρου, εκφράζουν έναν αφελή κοσμοπολιτισμό, με τετριμμένα στιχουργικά σχήματα (στοργικές αγκαλιές, ανοιχτά παράθυρα κτλ.), τα οποία παραπέμπουν στον ροζουλί διεθνισμό των άπληστων τελευταίων χρόνων· υποσκάπτοντας έτσι το κάλεσμα να δούμε τα πράγματα πέρα από τα σύνορα, που αποτελεί πολύτιμη θεμέλια λίθο γι' αυτόν τον δίσκο.

Τέτοιες στιγμές εμποδίζουν κατά τη γνώμη μου το Beyond The Borders να απογειωθεί, πάντως δεν αμαυρώνουν την εικόνα μια καλής δουλειάς, που επαναφέρει δημιουργικά στο σήμερα τη σαγήνη ενός κόσμου παλιού. Θυμίζοντάς μας ότι πολλά ωραία πράγματα εδώ στην ανατολική Μεσόγειο φτιάχτηκαν με βάση τα όσα μας ενώνουν και όχι τα όσα επιμένουν (ορθώς ή παραλόγως) να μας χωρίζουν.

{youtube}-XWKhqNHFFk{/youtube}