53 δευτερόλεπτα ενός οξύ, διαπεραστικού ήχου –σαν ένα καρδιογράφημα που έμεινε στην ευθεία, ή σαν να κόλλησε κάποιο πλήκτρο. Ακούγοντας μια τέτοια εισαγωγή οι περισσότεροι θα έκλειναν τα αυτιά τους, κατηγοριοποιώντας αυτόματα το ό,τι άκουγαν στην ταμπέλα «θόρυβος». Άρα όχι μουσική. Ο Κωστής Κηλύμης, όμως, μας προτείνει να παίξουμε ένα παιχνίδι ακρόασης και αισθήσεων όπου τέτοιες ταμπέλες δεν θα έχουν τη συνήθη ασπρόμαυρη σηματοδότηση. Και το κάνει μάλιστα με μια καλοδεχούμενη δόση χιούμορ, αν σκεφτείτε ότι η σύνθεση για την οποία μιλάμε τιτλοφορείται “Less Surface Noise”!
Ας ξεκαθαρίσω –τώρα που είναι αρχή– ότι μόνο συμβατικά και χάριν συνεννόησης τέτοια πράγματα χαρακτηρίζονται ως «πειραματικά». Πέρα από τις Συμπληγάδες της ευκολίας, με τις οποίες μαθαίνουμε να λειτουργούμε ως ακροατές, υπάρχει ήδη μεγάλη ιστορία στη μετατόπιση των ορίων της μουσικής προς τον «θόρυβο». Μιλάμε άλλωστε για έννοιες που δεν έχουν σταθερό περιεχόμενο στο διάβα των καιρών. Τα λέω αυτά, γιατί δεν θέλω να μείνει κανείς με την εντύπωση πως ο Κωστής Κηλύμης δοκιμάζει εδώ πρωτοφανή πράγματα, καταδυόμενος σε ένα αχαρτογράφητο και ίσως ακραίο πέλαγος ήχων.
Όποιος λοιπόν ανοίξει τα αυτιά του και προσπαθήσει έστω να δει την όλη ιστορία με άλλο μάτι, θα βρει σύντομα ότι το Syndromes: Temporary Perspectives του Κωστή Κηλύμη διαθέτει αρκετό «ζουμί». Γιατί τα τέσσερα κομμάτια που το απαρτίζουν υπηρετούν μία ενιαία κεντρική ιδέα. Πρόκειται για τέσσερις ηχητικές μελέτες πάνω στην ανθρώπινη αντίληψη, χτισμένες με (αντιγράφω το εσώφυλλο του άλμπουμ) «field recordings, sine waves, computer data, lloopp, electric guitar, tremolo pedal, condenser microphone, contact microphone, mixing board». Όλα δια χειρός του Κηλύμη. Το παιχνίδι μάλιστα της αντίληψης ξεκινάει ήδη από το εξώφυλλο: ο κατάφυτος, δροσερός κήπος με το μεγάλο τραπέζι στο μέσον –μια πιθανή προσωπική όαση γαλήνης;– έρχεται γρήγορα σε αντίθεση με το ηχητικό περιεχόμενο, που συχνά σε τσιτώνει, σε ενοχλεί, σε ωθεί να αποσπάσεις την προσοχή σου σε κάτι πιο οικείο.
Ένα συχνό λάθος των μουσικοκριτικών, είναι η αναγωγή του ακούσματος σε «εικόνες». Πρόκειται για μια μεγάλη συζήτηση και δεν θα την κάνω εδώ –θέλω ωστόσο να κρατήσετε ότι όσο πιο ανοίκειο είναι ένα άκουσμα, τόσο μεγαλύτερος και ο πειρασμός να εξηγηθεί μέσω προσωπικών εικονοπλασιών, σερβιρισμένων με μια λογοτεχνική περιγραφή. Ένα υπέρτατο τρικ για να γράψεις κάτι (ενδεχομένως) ωραίο, δίχως τελικά να έχεις πει τίποτα για το ζητούμενο. Στις κριτικές των πειραματικών άλμπουμ συμβαίνει κατά κόρον.
Σημασία δεν έχει όμως αν εγώ σκέφτομαι τα Ντάλεκ να εισβάλλουν στη Γη μετά π.χ. την εναλλαγή σιωπής και θορύβου εν μέσω του “Much Remains To Be Broken”, όσο τα συνεχή ερωτήματα τα οποία σου θέτει η ηχητική οργάνωση του Κηλύμη. Έχει σημασία λ.χ. πού τελειώνει η χρήση των field recordings, πού καταφεύγει στα εφέ και πού αφήνει τα πάντα στα κομπιούτερ. Είναι τα μόνα πετραδάκια τα οποία σου προσφέρει για να μη χαθείς στη διαδρομή –κάτι εύκολο. Ωστόσο, αν κάτσεις να παρατηρήσεις προσεκτικά, δεν θα βρεις απλά μια συνθετική νοημοσύνη πίσω από όλα αυτά, μα κι ένα διαρκές παιχνίδι πάνω στην ανθρώπινη (εν προκειμένω, τη δική σου) αντίληψη, εκφρασμένο με ήχους. Την ίδια στιγμή όμως, αν φύγεις από το ειδικό και πας στο γενικό, εντυπωσιάζεσαι με την απλότητα κατασκευής των τεσσάρων υποσυνόλων.
Κάπως έτσι, οι ενοχλητικές εναρκτήριες τονικότητες του “Less Surface Noise” οδηγούν π.χ. σε μια σύνθεση η οποία θέτει σε αντίστιξη το μοτίβο της επανάληψης με τη διαρκή ανάπτυξη ιδεών (αντίστιξη με διαχρονική σημασία για την ανθρώπινη ιστορία και πρόοδο). Εξίσου αντιστικτικά στήνεται και το “Improvised After The Fact”, όπου πάνω σε ηχογραφήσεις ανέμου να φυσάει προβάλλονται feedback και ηλεκτρονικά εφέ –η περιβαλλοντολογική κανονικότητα, την οποία συνδυάζουμε παραδοσιακά με το ωραίο, κόντρα στους μηχανικούς ήχους, που συνήθως μας τρομάζουν. Στα δε (σχεδόν) 19 λεπτά του “Much Remains To Be Broken” τα παιχνίδια που μπορούν να παιχτούν με την αντίληψη του ακροατή είναι αναρίθμητα –ένα εξέχον δείγμα της μετατόπισης του ερεθίσματος από τον καλλιτέχνη στον ακροατή, για το οποίο υπάρχει άλλωστε παράδοση στον πειραματικό χώρο.
Το Syndromes: Temporary Perspectives του Κωστή Κηλύμη είναι μια άξια, ευφάνταστη και πλούσια σε νοήματα δουλειά, η οποία δεν περιφρονεί τη μουσικότητα όπως την αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι, συνειδητά όμως την αναζητά σε αλληλουχίες και αντιστίξεις ηχητικής οργάνωσης ξένες προς το μέσο αυτί. Παραμένει βέβαια –όχι μόνο για το παρόν άλμπουμ, μα και γενικότερα για τον χώρο που εκπροσωπεί– το ερώτημα αν η μουσικότητα μας οδηγεί απαραίτητα και σε ένα μουσικό έργο διακατεχόμενο όχι μόνο από εγκεφαλικό ενδιαφέρον, μα και από υψηλή συναισθηματική αισθητική. Ο καιρός ωστόσο για να δοθούν οριστικές απαντήσεις (και να γίνει και το απαιτούμενο ξεσκαρτάρισμα στον πειραματικό χώρο) δεν έχει φτάσει.
