Κόντρα στη σύγχρονη τάση που θέλει τα CD πολλών καλλιτεχνών να συνοδεύουν τις εφημερίδες εν είδει προσφοράς, η νέα δουλειά του Διονύση Τσακνή έρχεται να κυκλοφορήσει –ως ισότιμο μέρος και αποκλειστικά– μαζί με ένα βιβλίο. Όχι ένα οποιοδήποτε βιβλίο μάλιστα, αλλά την πολυαναμενόμενη επανέκδοση απάντων των στίχων του σημαντικού –και τόσο ξεχωριστού– λογοτέχνη Γιάννη Σκαρίμπα απ’ τις εκδόσεις Νεφέλη (σε επιμέλεια Κατερίνας Κωστίου), η οποία αποτελεί προάγγελο και απλούστερη εκδοχή της πλήρους φιλολογικής έκδοσης που έπεται.
Η παράλληλη αυτή κυκλοφορία εξηγείται απ’ το γεγονός της μελοποίησης απ’ τον Τσακνή δώδεκα ποιημάτων του Γιάννη Σκαρίμπα, όλα προερχόμενα απ’ τη μία εκ των τριών συλλογών του, με τίτλο Εαυτούληδες. Η συνύπαρξη βέβαια με την εξαίρετη ποίηση του Σκαρίμπα δεν αποτελει κάποια εξαρχής εγγύηση ποιότητας για το άλμπουμ. Δείχνει όμως επαρκώς το φιλόδοξον του εγχειρήματος καθώς και, ας μη γελιόμαστε, το μέγεθος της δυσκολίας του.
Η ποίηση του Σκαρίμπα, παρόλο που στο σύνολό της δεν στερείται μέτρου και ομοιοκαταληξίας, διαθέτει χαρακτηριστικά που την καθιστούν προβληματική για μελοποίηση. Οι συχνοί παρατονισμοί, οι νοηματικοί και συντακτικοί διασκελισμοί και η ιδιωματική γλώσσα με μίξη δημοτικής και καθαρεύουσας δημιουργούν ένα δυσθεώρατο όγκο προβλημάτων στον επίδοξο συνθέτη. Οι λίγες (στα δάχτυλα του ενός χεριού) απόπειρες μελοποίησης στο παρελθόν επιβεβαιώνουν μάλλον του λόγου το αληθές –με αυτή του Γιάννη Σπανού στο “Σπασμένο Καράβι” να αποτελεί ασφαλώς την πιο δημοφιλή και το “Ουλαλούμ” απ’ τον Νικόλα Άσιμο την πιο ιδιαίτερη.
Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, ο Τσακνής μπήκε σε αυτή τη διαδικασία αντιλαμβανόμενος καλά τις δυσκολίες και –πάνω απ’ όλα– γνωρίζοντας, αγαπώντας και κατανοώντας το έργο του ποιητή. Κάτι που φοβάμαι δεν είναι το πιο σύνηθες ανάμεσα σε όσους συνθέτες καταπιάνονται με τέτοιες εργασίες. Έχοντας λοιπόν προσεγγίσει τα ποιήματα πρωτίστως ως αναγνώστης (και μάλιστα απαιτητικός), όταν αποφάσισε να μελοποιήσει κάποια απ’ αυτά δεν κατέφυγε σε συνθετικές πατέντες: στάθηκε με προσήλωση ν’ «αφουγκραστεί» και να αποδώσει τη μουσική που κρύβει το κάθε ποίημα ξεχωριστά.
Γι’ αυτό και στα τραγούδια του άλμπουμ η πανέμορφη και ολοζώντανη γλώσσα του Σκαρίμπα ακούγεται αβίαστα χωρίς –μελοποιητική αδεία– αλλαγές, χωρίς παρατονισμούς ή βάναυσους εκμοντερνισμούς. Η έξοχη ενορχήστρωση του μόνιμου συνεργάτη του Τσακνή, Δημήτρη Μπαρμπαγάλα, προσδίδει στα τραγούδια έναν πρωτότυπο χαρακτήρα, που μόνο ψήγματά του μπορεί κανείς να εντοπίσει σε προηγούμενες προσωπικές δουλειές του τραγουδοποιού (στις οποίες έτσι κι αλλιώς κυριαρχούσε ο ηλεκτρικός ήχος, που εδώ μπαίνει στο περιθώριο). Η ενδιαφέρουσα χρήση οργάνων όπως το λαούτο και το τσουμπούς αλλά και ο πρωτεύων ρόλος των πνευστών στα περισσότερα τραγούδια οδηγούν προς έναν ξεχωριστό ήχο. Ο οποίος σε κάποια σημεία φλερτάρει με την παράδοση μ’ έναν καθόλου προφανή τρόπο.
Ένας ακόμα κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία του δίσκου υπήρξε η επιλογή ενός τρόπου ερμηνείας ξεκάθαρα θεατρικού, που ταιριάζει στον πλούσιο, γεμάτο φαντασία και εικόνες λόγο του Σκαρίμπα. Ο Τσακνής –κρατώντας για τον εαυτό του τον ρόλο του αφηγήτή/τραγουδιστή– αποδίδει με ιδανικό τρόπο τον αυτοσαρκασμό και την ειρωνία, το χιούμορ αλλά και τη μελαγχολία που χαρακτηρίζουν τους στίχους, ενώ η καίρια χρήση χορωδίας λειτουργεί ως ευφυές αντιστάθμισμα στο αντικοινωνικό κι εσωστρεφές σκαριμπικό σύμπαν. Χαρακτηριστική και εύστοχη η ιδέα σ’ εκείνο το σημείο όπου τα μέλη της χορωδίας «διορθώνουν» σ’ έναν στίχο τον κάπως παλιακό τύπο του επιθέτου «γυναίκειος» με τον πιο συνήθη στη δημοτική «γυναικείος» και τον αφηγητή/τραγουδιστή να τους αποπέρνει. Αξιομνημόνευτη επίσης η, μετά από χρόνια, δισκογραφική συμμετοχή του Γιώργου Μεράντζα σε δύο τραγούδια, με τη στιβαρή, γεμάτη ένταση και συναίσθημα φωνή του να προσθέτει σε δυναμισμό και συγκίνηση.
Οι Εαυτούληδες του Διονύση Τσακνή δίνουν έτσι ξεκάθαρα την αίσθηση μιας σοβαρής και από ψυχής δημιουργίας. Δεν αποτελεί υπερβολή ο ισχυρισμός ότι πλησιάζουν στα επίπεδα της κορυφαίας δουλειάς του τραγουδοποιού, Το Φάντασμα Από Το Παρελθόν –οπωσδήποτε ένα απ’ τα καλύτερα άλμπουμ της δεκαετίας του 1990. Και, εν τέλει, τον δικαιώνουν γι’ αυτήν την, όχι δίχως τόλμη, απόφαση της ενασχόλησης του με την ποίηση του Σκαρίμπα.
Η έκδοση τέλος, παρόλο που δεν είναι ιδιαίτερα πλούσια, κερδίζει τις εντυπώσεις χάρη στο όμορφο εξώφυλλο το οποίο φιλοτέχνησε ο Αλέκος Φασιανός, ενώ στο βιβλιαράκι υπάρχουν τυπωμένα κάποια αποσπάσματα χειρογράφων του ποιητή απ’ το μοναδικό (από κάθε άποψη) ιστορικό του έργο Το 1821 Και Η Αλήθεια, που παραχώρησε ο Μάνος Ελευθερίου.
