H εμπειρία και η αθωότητα συνυπήρχαν στην καρδιά της μουσικής των U2, απ’ την εποχή της άγουρης οργής του Boy κιόλας (1980). Όπως και το δίπολο του μάχιμου Προτεσταντισμού και του ενοχικού Καθολικισμού, την εποχή που υιοθετούσαν το προφίλ του μεσσιανικού αγγελιοφόρου με την ψηλοτάκουνη μπότα και την ιρλανδική σημαία στα χέρια, στη δεκαετία του 1980. Όπως, αναλόγως, μάχονταν έπειτα μεταξύ τους, στη δεκαετία του 1990 πια, η ειρωνεία και η καμουφλαρισμένη οδύνη.
Ξεκίνησα να γράφω μια επαινετική κριτική στο 14ο άλμπουμ των U2, κυρίως γιατί εξακολουθούν να προκαλούν λυτρωτική ανύψωση χάρη στα φωταγωγημένα τους ρεφρέν. Αλλά και γιατί αρνούνται να γίνουν συγκρότημα των greatest hits, κρατώντας σε υψηλά επίπεδα την ξεχωριστή αρχιτεκτονική κάθε δίσκου, στη μετα-Brian Eno εποχή τους. Επιπλέον, τα τραγούδια τους ακόμα διαθέτουν τη θετική αύρα που σε κάνει να μην αντιμετωπίζεις τον διπλανό σου ως απειλή που προσπαθεί να σου κλέψει τον χώρο στο μετρό, τη σειρά σου στην όποια αναμονή ή γενικώς το οξυγόνο.
Έχω αγαπήσει τους U2, ακριβώς γιατί δεν διέθεταν ποτέ τον δικό μου κυνισμό. Πάντα άλλωστε προτιμούσα ο αγαπημένος μου frontman να κάνει λομπίστικες χειραψίες με πολιτικούς στον ελεύθερό του χρόνο, παρά να κλωτσάει φωτογράφους στα μούτρα. Δεν είναι θέμα ηθικής, είναι θέμα «αθωότητας». Προτιμώ δηλαδή να βλέπω τα μέλη της μπάντας να έχουν οικογενειακούς δεσμούς μεταξύ τους, παρά να πετάνε τηλεοράσεις απ’ τα μπαλκόνια ξενοδοχείων με τις γκρούπις να χασκογελάνε. Δεν είναι θέμα συντηρητισμού, είναι θέμα «εμπειρίας».
Ακούγοντας καλά το Songs Of Experience, ωστόσο, η επαινετική κριτική μετατράπηκε σε κείμενο οργής. Τα πρώτα singles χαροποίησαν μόνο τους τεχνοκράτες των δισκογραφικών, όσους προσπαθούν να πιάσουν τους «οικονομικούς στόχους της χρονιάς», όπως βέβαια και τους επενδυτές των royalties και τους μάνατζερ.
Το “Get Out Of Your Own Way” δεν είναι παρά ένα ξαναζεσταμένο “Beautiful Day”, το οποίο ταιριάζει σε καμπάνιες εταιρειών κινητής τηλεφωνίας και όχι στον δίσκο του συγκροτήματος που έριξε κάποτε τα τσιμέντα του Red Rock, που τέντωσε στα άκρα τον πειραματισμό στο μουσικό φάσμα που απασχολεί το ραδιόφωνο, που επανεφηύρε τον ήχο του ολοκληρωτικά τρεις φορές. Τα πρώτα δευτερόλεπτα του “Blackout” ξυπνούν μνήμες της φρενίτιδας του “Fly”, προτού προσγειωθεί σε χαμηλοτάβανο ροκάκι των FM, με ανώδυνα σχόλια περί επικαιρότητας («democracy is flat on its back») και στίχους που προσποιούνται πως έχουν την ευφυΐα του Paul Simon. Το “You’re The Best Thing About Me” περιγράφει τον αθώο έρωτα με την ανεμελιά της Motown, αλλά δίνεται με την πόζα ενός έμπειρου τραγουδιστή, ο οποίος ξέρει ακριβώς ποια κίνησή του θα ξεσηκώσει την αρένα. Το “Love Is Bigger Than Anything In Its Way” κάνει όλες τις προβλέψιμες μανούβρες μιας ανθεμικής μπαλάντας, ώστε το στάδιο να γεμίσει αναπτηράκια.
Πουθενά λοιπόν δεν έβρισκα ίχνη του περήφανου εκείνου new wave που αγνοούσε τη βρωμιά του punk και λοξοκοιτούσε στην πνευματική κληρονομιά του David Bowie. Μέσα μου, ο έμπειρος ακροατής εντόπισε όλα τα συμπτώματα μιας μεγαλομανούς παραγωγής σε πάνοπλα στούντιο, ενός «μεγαλύτερου απ’ τη ζωή» συγκροτήματος που, αν δεν κατακλύσει τα ραδιόφωνα, θα πέσει να πεθάνει από μοναξιά. Δυστυχώς, οι U2 ανταγωνίζονται σήμερα τη μηχανή προώθησης της Taylor Swift και τα μη-αλκοολούχα ποτά που σερβίρει το μαγαζί των Coldplay.
Ωστόσο το Songs Of Experience δεν είναι το σίκουελ του προ τριετίας Songs Of Innocence (εκείνο το άλμπουμ που πολλοί δεν άκουσαν καν, απλά γιατί τους την έσπασε που το βρήκαν ένα πρωί στο iPhone). Είναι το δεύτερο μισό, που συμπληρώνει ένα άλμπουμ φτιαγμένο σε δύο μέρη. Αν οι U2 έκαναν αλλεπάλληλα sessions με στρατιές παραγωγών μέσα σε 3 χρόνια για να καταλήξουν σε μια τελική version, δικαιούται κι ένα κείμενο κριτικής να έχει τρία και τέσσερα drafts διαφορετικών απόψεων. Πάμε πάλι, επομένως, με τα αυτιά της αθωότητας αυτή τη φορά.
Στο “Love Is All We Have Left” ακούς τον Bono να κηρύττει μηνύματα αγάπης φιλτραρισμένα στο auto tune, σαν αστρικός πάστορας. Το “Lights Of Home” διαθέτει μια γκρουβάτη μελωδία, που εύκολα θα ευοδωθεί στα πλήθη και που μετά από ένα δεξιοτεχνικό σόλο να χαϊδεύει τα αυτιά θα καταλήξει στο συμπλήρωμα του “Iris” απ' το Songs of Innocence: η κατακλείδα του συνεχίζει το «Free yourself to be yourself, If only you could see yourself». Κατόπιν, ο Kendrick Lamar σε ρόλο παρανοϊκού ιεροκήρυκα μάς εισάγει στο εκρηκτικό “American Soul”, δίδυμο αδερφάκι της glam εποποιίας του “Volcano” απ' τον προηγούμενο δίσκο. Και το αλαφιασμένο mantra του Bono στα δύο αυτά κομμάτια μας λέει ρυθμικά: «you and I are rock and roll». Στο “Summer Of Love”, πάλι, ακούς ένα συγκρότημα επί δεκαετίες βουτηγμένο σε στουντιακές αλχημείες να μας αποπλανεί με ένα ανθρώπινο και τρυφερό riff, το οποίο σκάει απ’ τα ηχεία σαν καλοκαιρινό αεράκι. Ένας σαγηνευτικός ρυθμός, που συμπληρώνει την ονειροπόληση του “California, There’s No End To Love”. Όσο για το "13" στο φινάλε του άλμπουμ, είναι μια πιανιστική διασκευή στο “Song For Someone”.
Έχουμε έτσι ένα παζλ στα χέρια μας, από τραγούδια που κουμπώνουν και που κοιτάνε σε καθρέφτη.
H σημειολογία του Songs Of Experience συμπληρώνει εμμονές οι οποίες κρατάνε απ’ το ταραγμένο Δουβλίνο των 1970s και διαπερνούν τα σαράντα κύματα που έχει διαβεί το συγκρότημα μέσα στα χρόνια. Τα παιδιά των μελών στο εξώφυλλο –είναι η κόρη του Edge και ο γιος του Bono– έχουν αμφότερα την πληγωμένη καθαρότητα του αγοριού με το κράνος στο War (1983). Δεν είναι επομένως εντελώς τυχαίο που το υπέροχο "Red Flag Day”, με τις πυκνές κιθάρες και τα δεύτερα φωνητικά του Edge, ανοίγει διάλογο με τις μουσικές θεματικές του War, θίγοντας ζητήματα που πολύ θα ήθελαν να κατέχουν οι νεότερες γενιές, αλλά βαριούνται να ανοίξουν βιβλία. Διάολε, μέσα από τόση εμπειρία χειραγώγησης του κοινού, οι U2 δείχνουν εδώ να διαθέτουν μια άφθαρτη αθωότητα. Ακόμα και το επιμελώς ακατέργαστο “Showman” σηκώνει αναθυμιάσεις απ’ τον αυθορμητισμό παλιών fan darlings, όπως το “Party Girl”.
H δε κριτική μου είχε γίνει ξανά θετική μετά τις απανωτές ακροάσεις του “Little Things”. Αυτό το ψυχόδραμα σου ξυπνάει τον συναισθηματικό αντίκτυπο των στιγμών που βρέθηκες σε τρελές εξομολογήσεις, σε αποφάσεις ζωής και ξαφνικές παρορμήσεις να αφήσεις τη δουλειά σου, να μεταναστεύσεις, να πάρεις τηλέφωνο μέσα στη νύχτα τον έρωτα της ζωής σου –και πάει λέγοντας. Στο τέλος, όμως, η εμπειρία πήρε ξανά το πάνω χέρι, όταν συνειδητοποίησα ότι το καλύτερο τραγούδι του δίσκου, το “Book Of Your Heart”, είναι bonus track δίπλα σε κάτι αχρείαστα remixes.
Οι U2 που αγάπησα, τις εποχές που χάνονταν στην έρημο του Joshua Tree (1987), όταν είχαν μόνο μουσικές φιλοδοξίες, θα έβγαζαν αυτό το τραγούδι πρώτο-πρώτο εκεί έξω· και όποιος ήθελε, θα ακολουθούσε. Για τούτο δε το «έξτρα» τραγούδι θα έκαναν έγκλημα οι 9 στις 10 hip μπάντες μετά το 2000, ώστε να λανσάρουν την καριέρα τους. Μετά από τόσα αρμονικά λόγια περί αγάπης στα manual αυτοβελτίωσης, έρχονται στίχοι τύπου «I don’t belong to you, Love is what we choose to do, Υou don’t belong to me, It’s not that easy». Εδώ είναι οι U2 που είχα ερωτευτεί, σήμερα όμως αρνούνται να εντάξουν στην track sequence το συγκεκριμένο τραγούδι, μη τυχόν και αποξενώσουν τα πιτσιρίκια που «κατεβάζουν» στις ψηφιακές πλατφόρμες... Μη τυχόν και δεν ακουστούν επίκαιροι –αυτή η καταραμένη εμμονή, που τους κάνει να γεμίζουν στάδια με «αθώα» αυτιά και τους έχει καταστήσει αντιπαθείς στα μάτια των «έμπειρων».
Η κριτική μου πήρε λοιπόν αρνητικό πρόσημο στο τέλος. Δυστυχώς, ο στόμφος και ο ναρκισσισμός για τον οποίον έχουν κατηγορηθεί οι Ιρλανδοί (κυρίως από εκείνους που καραδοκούν στα σκοτάδια σαν ελεύθεροι σκοπευτές, ψοφώντας για αποδόμηση των «πουλημένων»), παίρνει κεφάλι.
Υπάρχει ένα καλό τελευταίο άλμπουμ μέσα στους U2, αντάξιο των πιο ένδοξων ημερών τους. Πιστεύω όμως ότι δεν θα το βρουν ποτέ, γιατί τους απασχολεί η αναζήτηση της ποπ μελωδίας που θα τους κρατήσει στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας. Φυσικά, στο τέλος της 4ης δεκαετίας της ζωής τους, η συνθετική φλέβα δεν θα μπορούσε να αναβλύζει τους ίδιους χυμούς με τότε: ο Bono έχει ακόμη την έμφυτη τάση να υποκύπτει σε μεγέθυνση και να είναι ερωτευμένος με την ίδια τη φωνή του, ενώ το εύστροφο μυαλό του Edge παράγει ακόμη δειγματολόγια από περιπετειώδη κιθαριστικά μοτίβα. Η ψυχική τους ευαισθησία είναι λοιπόν που τους κρατά όρθιους.
Θα ήθελα πολύ να τους πω ότι το «Βιβλίο της Καρδιάς» μας θα γέμιζε και χωρίς τις στρατιές ακριβών παραγωγών, ή τις συνεργασίες από Adele μέχρι Beyoncé στο βιογραφικό τους. Αλλά δεν θα με άκουγαν. Θα με κάλυπτε η βοή απ’ τις εκατό χιλιάδες τσιρίδες που έχουν κάθε μέρα στα αυτιά τους.
{youtube}dJAGBOoHbdo{/youtube}
