Ο διεθνούς φήμης Κροάτης Ivo Pogorelic, ένας από τους πιο χαρισματικούς και ιδιοσυγκρασιακούς πιανίστες των ημερών μας, πέρασε από την Αθήνα για να παίξει στο αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας, το οποίο πραγματοποιεί κάθε χρόνο στην επέτειο του θανάτου της το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum. Κανονικά, η συναυλία του θα λάμβανε χώρο και χρόνο στο Ηρώδειο τη Δευτέρα 15 Σεπτέμβρη, αλλά οι καιρικές συνθήκες του βραδιού τη μετέθεσαν για την επόμενη μέρα στο Μέγαρο Φίλων της Μουσικής και για την ακρίβεια στην ομώνυμη αίθουσα. Η προσέλευση ήταν καλή για το Ηρώδειο αλλά φαινόταν σαφέστατα μικρότερη στο Μέγαρο, παρόλο που κατά τα άλλα το Athenaeum επιμελήθηκε μιας άψογης διοργάνωσης.
Με ξυρισμένο σχεδόν το κρανίο, σε αντίθεση με την ατίθαση κόμη που μας είχε συνηθίσει, ο Pogorelic υποκλίθηκε με τον κλασικό τρόπο στο κοινό της αίθουσας και ξεκίνησε για να εκτελέσει ένα πρόγραμμα με έργα Chopin, Skriabin, Sibelius και Ravel. Ο Φρειδερίκος Σοπέν είναι γνωστόν ότι αποτελεί πάγια επιλογή στις ζωντανές, αλλά και ηχογραφημένες, στιγμές του Pogorelich. Όχι άδικα, μιας και ο τρόπος που ο Κροάτης παίζει με τον χρόνο, τη σιωπή και το άγγιγμα στο κλαβιέ είναι αυτό που χρειάζεται το έργο του Σοπέν για να αναδείξει τα αρώματα του νεορομαντισμού και της μοναδικής επιλεκτικής ελλειπτικότητας που παρουσιάζουν οι συνθέσεις του. Θεωρείται κυριολεκτικά εξπέρ ο Pogorelic στον Σοπέν και όχι άδικα, στις εκτελέσεις των συνθέσεών του χρωστάει άλλωστε μεγάλο μέρος της φήμης του. Εντούτοις η εκτέλεση της Σονάτας σε Σι Ελάσσονα ήταν μάλλον τυπική, χωρίς να λείψουν βέβαια οι επιβεβαιώσεις δεξιοτεχνίας του Pogorelic. Ο πάντα αινιγματικός Skriabin εκτελέστηκε όμως με περίσσια δεινότητα και πάθος, γεγονός που στο μετριοπαθές κοινό της αίθουσας έφερε την ανάγκη για το πρώτο πολύ θερμό χειροκρότημα.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο είχαμε το προγραμματισμένο διάλειμμα και δράττομαι της ευκαιρίας για να σχολιάσω περί της συνθέσεως του ακροατηρίου. Είναι πασιφανές ακόμα και σε αυτόν που ελάχιστα τιμάει το Ηρώδειο και το Μέγαρο Μουσικής ότι υπάρχει μία μικρή απόκλιση της σύνθεσης του κοινού. Στο κοσμοπολίτικο και καλοκαιρινό Ηρώδειο - και μάλιστα σε εκδηλώσεις όπως αυτές όπου το όνομα Μαρία Κάλλας προσελκύει ετερόκλητο κοινό - είναι φανερό ότι το ακροατήριο στελεχώνουν και άνθρωποι μη γνώστες των κανόνων ενός κονσέρτου, που μάλιστα έχει τον χαρακτηρισμό «ρεσιτάλ πιάνου». Κανένα πρόβλημα με τους σπουδαστές ωδείων (μια χαρά κάθονται στις θέσεις τους), όπως επίσης και με τις γηραιές κυρίες Κολωνακίου και συναφών περιοχών, για τις οποίες το Ηρώδειο και το Μέγαρο αποτελεί κοινωνική έξοδο γι’ αυτές. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν πασιφανείς εραστές της Μαριάντας Πιερίδη κάνουν την είσοδό τους με κινητά τηλέφωνα να αποτελούν την προέκταση των εγκεφάλων τους. Δεν χρειάζεται καν η παράκληση από τα ηχεία για να σιωπήσουν τα κινητά, αρκεί ο κοινός νους. Και φαίνεται πως στο διάλειμμα πολλά από τα κινητά πήραν ξανά εμπρός για να ειδοποιήσουν τους ιδιοκτήτες τους περί ανελαστικών ραντεβού σε παρεπιδημούντα ποτάδικα. Δεν εξηγείται αλλιώς αυτό που συνέβη στο δεύτερο μέλος: ενώ ο Pogorelic βρισκόταν στα μισά του δεύτερου μέρους της δεύτερης επιλογής του από Σοπέν ένα φριχτό (κυριολεκτικά!) ringtone έσκισε την ερμηνεία στα δύο (και πάλι κυριολεκτικά!!). Και στο πρώτο μέρος είχαν ακουστεί κάποια σήματα από κινητά αλλά αυτό ήταν παραπάνω από ενοχλητικό. Από την άλλη, έχουμε να κάνουμε με τον Ivo Pogorelic. Προσωπικά έχω πετύχει τον συγκεκριμένο πιανίστα να διακόπτει εκτέλεσή του και να κοιτάζει επίμονα προς τη μεριά συγκεκριμένου κυρίου στο ακροατηρίου, που φαίνεται ότι όχι μόνο δεν είχε παραλάβει τις καραμέλες τις οποίες δίδονται στο φουαγιέ γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, αλλά άφηνε ελεύθερο τον κοκίτη του να πλημμυρίζει ήχο και φως την αίθουσα. Αυτό στην επίσκεψη του Pogorelich το 2002, αν θυμάμαι την ημερομηνία σωστά. Πόσο μάλλον τώρα, που είχαμε να κάνουμε με ένα απόλυτα ελεγχόμενο μέσο ήχου, όπως το κινητό ενός μειρακίου κάπου στην πλατεία της αίθουσας. Ο πιανίστας σήκωσε ήρεμα το χέρι του προς εκείνη την κατεύθυνση και με ένα πικρό χαμόγελο μάζεψε την παρτιτούρα του και συνέχισε στην εκτέλεση της επόμενης επιλογής του. Και ακούσαμε έναν εκπληκτικό Sibellious... Ο Pogorelic είναι τόσο ώριμος καλλιτέχνης που ξέρει ότι οι απαντήσεις δεν δίδονται πια με δηλώσεις και νευρωτικές κινήσεις, αλλά με πάθος και αφοσίωση σε αυτό το οποίο είναι δοσμένος. Ίσως αυτός ήταν ο λόγος για αυτή την εξαιρετική ερμηνεία πάνω στο κομμάτι του Φινλανδού συνθέτη. Είδα τρία πρόσωπα σε διαφορετικές θέσεις να δακρύζουν από την εσωτερικότητα της εκτέλεσης του Pogorelic και είμαι απόλυτα αληθινός σε αυτό που σας καταθέτω. Τα μπράβο στο τέλος της εκτέλεσης δεν ήταν τυχαία.
Όμως, εγώ προσωπικά περίμενα την εκτέλεση στην περίφημη σύνθεση του Ravel, το “Gaspard De La Nuit”, το οποίο έτσι κι αλλιώς είναι από τα αγαπημένα του πιανίστα και μάλιστα από τις καλύτερες ηχογραφήσεις του για την Deutsche Grammophon (αποκλειστικός φορέας των δίσκων του από το 1982). Και τα τρία μέρη του “Gaspard De La Nuit”, που στο σύνολό τους διακρίνονται από παροιμιώδη δυσκολία, ενορχήστρωση με μνημειώδεις αλλαγές τις οποίες θα ζήλευε και ο John Zorn δαγκώνοντας και ματώνοντας τα χείλια του, απαιτούν το μέγιστο δυνατοτήτων και προσηλώσεις του πιανίστα που θα καταπιαστεί με το συγκεκριμένο έργο. Τα σημεία όπου ο ήχος παύει στο είναι τόσο φορτισμένα μέχρι την επόμενη νότα, ώστε, αν δεν γνωρίζεις το έργο από άλλες ακροάσεις, θα απορήσεις με τη συνθετική λογική του Ravel που φορτίζει και αποφορτίζει σε τόσο «περίεργα» σημεία - θα πρέπει να ακούσεις τις ηχογραφήσεις πολλές φορές για να καταλάβεις τη λογική του συνθέτη. Ο Pogorelic οδήγησε τη σύνθεση όχι μόνο με μαεστρία αλλά με απαράμιλλη, χωρίς στόμφο συναισθηματικότητα.
Το κοινό μετά το πέρας της 23λεπτης εκτέλεσης δυστυχώς δεν τον τίμησε με standing ovation, αλλά απλά με ένα θερμό χειροκρότημα. Ο Pogorelic βγήκε λοιπόν για ένα και μοναδικό encore, όπου παρουσίασε το υπόλοιπο της σύνθεσης του Σοπέν που τόσο βάναυσα είχε διακόψει νωρίτερα ο βασιβουζούκος με το κινητό του. Μετά από αυτό και καταχειροκροτούμενος κατέβασε την καλύπτρα του κλαβιέ του και αποσύρθηκε στα παρασκήνια, έχοντας παρουσιάσει για άλλη μία φορά στην Ελλάδα αποδείξεις (για 3η φορά) του γιατί οι κριτικές οι οποίες τον θέλουν μέσα στους κορυφαίους 5 πιανίστες της τελευταίας 30ετίας είναι πραγματικές.
Το πλήρες πρόγραμμα:
F. Chopin: Σονάτα σε σι ελάσσονα, αρ.3, έργο 58
-Allegro Maestroso
-Scherzo:Molto Vivace
-Largo
-Finale: Presto ma non tanto: Agitato
A. Skriabin: Σονάτα σε φα δίεση μείζονα, αρ.4, έργο 30
-Andante
-Prestissimo volando
F. Chopin:
Νυκτερινό σε μι μείζονα, αρ. 2, έργο 62
Νυκτερινό σε μι ύφεση μείζονα, αρ.2, έργο 55
J. Sibelius: Μελαγχολικό βαλς, αρ.1, έργο 44
M. Ravel: Gaspard de la Nuit
-Ondine
-Le Gibet
-Scarbo
