Στην πραγματικότητα δεν ξέρω αν θα υπήρχαν Fall χωρίς τον Mark E. Smith, αλλά υποθέτω πως αν υπήρχε ένας νεαρός που έκανε μουσική επί δέκα χρόνια στο διπλανό δωμάτιο με αυτόν κι έγραφε 30-40 δίσκους μαζί του, κάτι θα μπορούσε να γίνει. Και μακάρι, δηλαδή, για κάθε μπάντα που πέθαινε να υπήρχε ένας αισιόδοξος διάδοχος που θα εκπαιδευόταν από τους προκατόχους με μικρά βιβλία-εγχειρίδια κι αμέτρητες κατευθυντήριες γραμμές και κανόνες, ώστε να την ανασταίνει και να την περνάει στα επόμενα χρόνια και να την μαθαίνει στα παιδιά μας και να συγκεντρώνει κι εμάς πού και πού σε venues να αναβιώνουμε με νοσταλγία το παρελθόν και να βλέπουμε τρόπους που αυτό μπορεί να εξελίσσεται στο μέλλον.
41 χρόνια μετά την τελευταία επίσκεψή τους στην Ελλάδα (Λυκαβηττός, 1983) -κι εγώ τότε ούτε καν υπήρχα-, και τώρα που το σκέφτομαι ούτε είμαι από αυτούς που μεγάλωσαν με Tangerine Dream -αν και τους είχα ακούσει σε κάποια κατάληψη στο Γυμνάσιο-, αλλά ναι, Δευτέρα 11 Μαρτίου στη Λυρική Σκηνή ήταν ο χρόνος και ο τόπος της συνάντησής μας. Εννοείται πως υπήρχαν σε κασέτες και λίστες του παρελθόντος και σε κείνο το soundtrack του Risky Business με τον Tom Cruise και προσφάτως ξαναήρθε στο μυαλό μας με το Stranger Things, τρανταχτή απόδειξη της επιρροής των Tangerine Dream στην ποπ κουλτούρα.
Τη Δευτέρα μπαίνοντας στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ερχόσουν αντιμέτωπος με μια μεγάλη οθόνη που πρόβαλλε σταγόνες βροχής πίσω από μια τράπεζα με συνθεσάιζερ, υπολογιστές, κονσόλες και άλλα σχετικά. Συνεπείς στο ραντεβού τους οι Tangerine Dream 20:37 στη σκηνή, με τον Thorsten Quaeschning να επιδίδεται σε έναν ελληνικό χαιρετισμό και να ενημερώνει για τα δύο σκέλη της performance, το «main set» που θα περιελάμβανε κομμάτια των Tangerine Dream και το δεύτερο μέρος που ονομάζουν «session» -γιατί καθόλου δεν προτιμά ο Thorsten τον όρο «αυτοσχεδιασμός»- ένα κομμάτι ελεύθερο που προσαρμόζεται κάθε φορά στον χώρο και όπως μας ενημέρωσε από την αρχή της βραδιάς, πατώντας ένα πλήκτρο, ώστε να εντοπίσει το κατάλληλο κλειδί για τη συγκεκριμένη αίθουσα της Λυρικής σκηνής, θα έπαιζαν σε c ελάσσονα.
Σχεδόν δίωρο το πρώτο μέρος και δεν νομίζω ότι μπορεί να έφυγε κανείς ανικανοποίητος από αυτό το setlist, αφού συνδύαζε τα αγαπημένα κλασικά των Tangerine Dream και κάποια νεότερα από το Raum, το δεύτερο άλμπουμ που κυκλοφόρησαν οι TD μετά τον θάνατο του Froese. To "Stratosfear" έθεσε τη βάση για το ξεκίνημα μιας γλυκιάς νοσταλγίας, το απειλητικό "Betrayal", το θέμα του Sorcerer του William Friedkin, ανανεωμένο στον ρυθμό με την προσθήκη του ξεχωριστού βιολιού της Hoshiko Yamane, το γοητευτικό "Love on a Real Train" (από το Risky Business του 1983), ένα «ανακαινισμένο» απόσπασμα του Tangram και το λατρεμένο "Rare Bird". Το υπέροχο "Continuum" από το Raum με τον απόλυτα εύστοχο τίτλο, πραγματική γέφυρα και σύνδεσμος ανάμεσα στους παλιούς και νέους Tangerine, "You’re Always On Time" με φόντο τα field recordings της μπάντας και καθώς η ένταση κορυφώνεται το υπέροχο "Phaedra" μέσα σε μια έκρηξη φωτός και ήχου χωρίς βέβαια να φέρνει το τέλος.
Performance που διέτρεξε τη δεκαετία του΄70 και του ‘80 και ύστερα ταξίδεψε στο παρόν με απόλυτη ακρίβεια, συγκέντρωση και τεχνική επιδεξιότητα. Ο κιμπορντίστας Paul Frick έδινε την εντύπωση ότι «έβγαζε» την πολλή δουλειά και πρόσθετε τον αέρα του σύχρονου DJing στο set, η Hoshiko Yamane σε κάποια σημεία δυστυχώς δεν ακουγόταν. Άλλοτε προς εμάς κι άλλοτε γυρισμένος πλάτη ο Thorsten Quaeschning στην μέση της σκηνής, πίσω από μια τράπεζα τεσσάρων keyboards με επιβλητική ηρεμία, σαν διευθυντής ορχήστρας που καταφέρνει και διατηρεί έναν συγκεκριμένο ήχο ακόμα κι όταν τα μέλη της ορχήστρας αλλάζουν, μαγείρευε με περισσή μαεστρία τους τωρινούς και αλλοτινούς ήχους των Tangerine Dream και μας παράσερνε σε μια μυστικιστική εμπειρία.
Visuals εντυπωσιακά που άλλοτε κινούνταν στην ψηφιακή πραγματικότητα, τη χώρα των σχημάτων και των αριθμών κι άλλοτε με σκηνές από τη φύση και στιγμιότυπα των τριών μουσικών από το στούντιο, μακριά σε κάθε περίπτωση από τα φρενήρη strobe light και τα κραυγαλέα laser του παρελθόντος. Ράβδοι που άλλαζαν χρώματα σαν φωτόσπαθα ανάμεσα στις τρεις μαυροφορεμένες φιγούρες των μουσικών, εντυπωσιακοί προβολείς και projections σχημάτων, χρωματιστών κρίκων και λουλουδιών συμπλήρωναν το οπτικοακουστικό θέαμα που βρισκόταν σε πλήρη αρμονία με την μουσική.
Μέχρι τα πιο ψηλά θεωρεία ο κόσμος καθηλωμένος σε ένα ηλεκτρονικό μουσικό ταξίδι, όμοιο με εκείνο της κλασικής μουσικής, σκεφτόταν σίγουρα κάποιες στιγμές ότι θα ήθελε να είναι όρθιος (ένας νεαρός στο ψηλότερο αριστερό θεωρείο δεν δίστασε να το επιχειρήσει).
Το ερώτημα που αναμφίβολα γεννιέται σε κάποιον είναι τι σχέση μπορεί να έχουν οι τρεις αυτοί μουσικοί με τους Tangerine Dream που σχηματίστηκαν στο Βερολίνο το 1967. Ο Edgar Froese, ιδρυτής του σχήματος και μόνο σταθερό μέλος, πέθανε το 2015. Οι Tangerine Dream γνώρισαν μεγάλες στιγμές το 1974 με το άλμπουμ Phaedra και αργότερα με τα Rubycon, Stratosfear και Force Majeure. Ο Froese ήταν ενεργός στον χώρο της μουσικής μέχρι τον ξαφνικό του θάνατο το 2015 στην ηλικία των 70 χρόνων.
Ο πολυοργανίστας Thorsten Quaeschning μπήκε στο σχήμα το 2005, πέρασε 10 χρόνια δίπλα στον Froese και με τις ευλογίες του «εκπαιδεύτηκε» και ανέλαβε τον ρόλο του bandleader. Το 2011 στο Asheville προστέθηκε στο σχήμα η βιολονίστρια Hoshiko Yamane και το 2020 o κιμπορντίστας Paul Frick. Κανένα από τα τρία μέλη δεν είχε γεννηθεί όταν κυκλοφόρησε το Phaedra.
Σε κάθε περίπτωση είναι τρεις μουσικοί που δεν τεμπελιάζουν. Θα μπορούσαν να κάνουν κάποια γοητευτικά dance remixes στα κλασικά κομμάτια των Tangerine Dream και να περιοδεύουν ανά τον κόσμο εντυπωσιάζοντας με τα φρέσκα dance beat που πάντα ξεσηκώνουν. Μένουν, όμως, απόλυτα προσηλωμένοι στο όραμα του Froese σαν να τους κατευθύνει από κάπου εκεί ψηλά και με απόλυτο σεβασμό τιμούν και τηρούν τη φιλοσοφία και το όραμά του, τόσο στον τρόπο που συνθέτουν, όσο και στον τρόπο που παίζουν ζωντανά.
Η μεταξύ τους σχέση και επικοινωνία συγκινητική. Φαίνεται ότι και οι ίδιοι απολαμβάνουν αυτό που κάνουν και αγαπούν τη δομή και τον ήχο του συνθεσάιζερ, εξ ου και τη στιγμή που δίνουν στους ήχους χώρο να σκορπιστούν και το δυνατό μπάσο και τα αιθέρια πρίμα μετατρέπονται σε κάτι υλικό στον χώρο που αιωρείται από πάνω μας, ανταλλάζουν βλέμματα ικανοποίησης και συνωμοτικά χαμόγελα.
Οι Tangerine Dream δεν μένουν στο παρελθόν, αλλά εξελίσσονται. O Frick φέρνει στο σχήμα τον αέρα της σύγχρονης electronica dance μουσικής και την μουσική των Tangerine στην γενιά του clubbing, ενώ το διακριτικό βιολί της Yamane προσθέτει ένα έξυπνο art pop στοιχείο, χαρακτηριστικά που τακτοποιεί αποτελεσματικά ο Thorsten Quaeschning μέσα στους νέους TD.
Η performance κλείνει με ένα εικοσάλεπτο με παθιασμένο βιολί -που δυστυχώς σε κάποιες στιγμές χάνεται- και σπασμένες συγχορδίες στο συνθεσάιζερ. Κι όλα αυτά σε c ελάσσονα, όπως προαναφέραμε, αφού ήταν το κατάλληλο κλειδί σύμφωνα με τον Thorsten Quaeschning για την αίθουσα. Session- ηλεκτονικό mantra, που τους δίνει χώρο για εξερεύνηση και την επιθυμία να αφήσουν το δίχτυ ασφαλείας τους, πάντα με σεβασμό στη λεπτή γραμμή κανόνων του Froese, αλλά και διάθεση να δημιουργήσουν το δικό τους μέλλον.
Performance-αφορμή για επανάληψη της δισκογραφίας των Tangerine Dream, μιας δισκογραφίας που ξεπερνά τα 100 live και studio albums. Αν αυτό το σχήμα είναι οι αυθεντικοί Tangerine Dream ή όχι, λίγο με απασχολεί. Ένα εξαιρετικό κονσέρτο ηλεκτρονικής μουσικής παρακολουθήσαμε τη Δευτέρα 11 Μαρτίου στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Λυρικής Σκηνής και θα κλείσω με τα λόγια της δεύτερης συζύγου του Froese, της Γερμανίδας καλλιτέχνιδας Bianca Froese-Acquaye, για όσους γκρινιάζουν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το νέο σχήμα των Tangerine Dream.
"For him Tangerine Dream was always a kind of project which could be developed. The individual musicians never were that important. The music was the star."
