Ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός είναι η κατεξοχήν τέχνη της συνάντησης και της φιλοξενίας. Διαφορετικοί μουσικοί –διαφορετικοί κόσμοι ή και παρόμοιοι– βρίσκονται επί σκηνής, χωρίς κάποιος από αυτούς (ούτε ο οικοδεσπότης, ούτε ο φιλοξενούμενος) να θέτει τους όρους της συνάντησης και χωρίς κάτι (λ.χ. μια προσυνεννοημένη δομή) να περιορίζει την τροπή της. Ιδανικά, ο ελεύθερος αυτοσχεδιασμός κατοικεί στο «μαζί» και πηγαίνει ως εκεί όπου φτάνει η φαντασία των όσων συμπράττουν ή ως εκεί που ορίζει η υλικότητα των μέσων τους.
Το βράδυ της Πέμπτης στην Κυψέλη (σε μια ζωντανή γειτονιά, στην οποία οι όροι της φιλοξενίας δοκιμάζονται καθημερινά στην πράξη, μέχρι ο φιλοξενούμενος να γίνει οικοδεσπότης) είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε μια τέτοια συνάντηση. Το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων ήταν ο τόπος της, ο ντράμερ Στέφανος Χυτήρης εκτελούσε χρέη οικοδεσπότη κι είχε επίτιμους προσκεκλημένους τον Tony Malaby σε τενόρο και σοπράνο σαξόφωνο και τον Billy Mintz (επίσης) στα ντραμς. Μαζί τους και δύο «νατουραλιζέ» οικοδεσπότες, σύντροφοι του Χυτήρη στο σχήμα των Flux: ο Bram De Looze στο πιάνο και στα ηλεκτρονικά και ο Luca Rosenfeld στο κοντραμπάσο.
Το set ήταν χορταστικό, έφτασε τις 2 ώρες, χωρισμένο σε δύο μέρη· και αυτό το «μαζί» πήρε διάφορες τιμές, μεταξύ των οποίων και την αντίθετή του. Αυτή είναι όμως η μαγεία του αυτοσχεδιασμού, όταν πετυχαίνει τους σκοπούς του: οι στιγμές εκείνες που γεννιούνται μέσα στη διαρκή διαπραγμάτευση, οι στιγμές στις οποίες γίνεται ένα συγκεκριμένο κλικ και ό,τι μοιάζει με αλληλουχία παράλληλων μονολόγων (ή περίπου έτσι), μετατρέπεται ξαφνικά σε μία ουσία, ένα σώμα και μια φωνή. Κάπως έτσι, «μαζί», βρέθηκαν και οι 5 στο πρώτο ξέσπασμα, όταν θα έπαιζαν ήδη κάνα 15λεπτο, ασκούμενοι σε χαμηλότονα αυτοσχέδια θέματα τα οποία με κάποιον τρόπο έφτασαν σε μία δίνη που κράτησε τις εντάσεις ψηλά για αρκετή ώρα· ύστερα η ένταση αποφορτίστηκε, άδειασε με έναν τρόπο ανακουφιστικό, σχεδόν ηδονικό.
Αναφερθήκαμε, βέβαια, σε στιγμές. Και πράγματι, το «τώρα» του αυτοσχεδιασμού (δηλαδή μιας μουσικής σύνθεσης η οποία είναι επιτόπια, αυτοσχέδια και, ως εκ τούτου, εφήμερη) αφορά το πολύ στιγμιαίο παρόν: όλα αρχίζουν εκεί και τελειώνουν εκεί –δεν υπήρξαν πριν ούτε και θα υπάρξουν μετά. Όταν όμως αυτές οι στιγμές έχουν σημασία, την αποκτούν, περιέργως, σε μια πιο αμβλεία χρονική προοπτική. Την αποκτούν επειδή από κάπου έρχονται και κάπου πηγαίνουν, επειδή είναι μια ολόκληρη μουσική σύνθεση σε πλήρως συμπιεσμένη μορφή.
Την αποκτούν επίσης επειδή στην πραγματικότητα κανένας μουσικός δεν ξεκινάει τον αυτοσχεδιασμό από το μηδέν· πάντοτε κουβαλάει τον εαυτό του, ακόμα κι όταν το μόνο που του χρησιμεύει είναι ως αντικείμενο αποδόμησης –άλλωστε, είπαμε, τα πάντα κρίνονται στη διαρκή διαπραγμάτευση, τόσο εντός της μονάδας, όσο εντός του συνόλου. Κι αν βάλουμε την ιστορία των Mintz και Malaby στο τραπέζι, θα σχηματίσουμε ένα πεδίο τόσο ευρύ, που μπορεί και συμπεριλαμβάνει την cool και τη free jazz, τα γκρουπ του Lee Konitz και τη Liberation Music Orchestra του Charlie Haden.
Ο Malaby σίγουρα κέρδιζε τις εντυπώσεις με τα φυσήματά του, τα οποία ήταν τόσο μέσα στην Ιστορία αλλά ταυτόχρονα και τόσο ελεύθερα, έτοιμα πάντα να δείξουν νέους δρόμους ή να ακολουθήσουν άλλους, ακόμα και να απαντήσουν σε κάτι εξωγενές (όπως για παράδειγμα ένα ροχαλητό που ακούστηκε κάποια στιγμή από το κοινό, το οποίο κατά τα λοιπά παρακολουθούσε με προσοχή). Ο Mintz από την άλλη μπορούσε εύκολα να μεταπηδήσει από την αυτοσυγκράτηση ενός cool jazz ντράμερ στην απειθαρχία τρελοκομείων σαν τον Han Bennink.
Φυσικά θα μιλήσουμε επίσης για την ευφυΐα του De Looze, τόσο στα διακριτικά αλλά περίτεχνα παιξίματα στο πιάνο, όσο και στον τρόπο με τον οποίον εισήγαγε τα ηλεκτρονικά του. Όπως και για το διαβασμένο κοντραμπάσο του Rosenfeld, ο οποίος βρισκόταν πάντοτε εκεί που έπρεπε· ή για τις ρυθμολογίες του Χυτήρη, που ήξεραν να παίζουν θαυμάσια με τον χώρο (να δίνουν χώρους και να παίρνουν χώρους).
Ήταν ένα ωραίο αυτοσχεδιαστικό session, ένα «μαζί» το οποίο βρήκε διάφορους τρόπους να εκφραστεί, είτε εκμεταλλευόμενο την παρουσία της στιγμής και τη ροπή των πραγμάτων, είτε τις ρωγμές που δημιουργούνταν σε αυτά και οδηγούσαν σε άλλες κατευθύνσεις. Κι η μουσική, φυσικά, άλλαξε πολλές φορές ως προς το ύφος, την ένταση και τη δυναμική της. Οι 50-60 παρευρισκόμενοι χειροκρότησαν ζωηρά τους καλλιτέχνες όταν εκείνοι σήμαναν τη λήξη και νομίζω πως κάτι αντίστοιχο θα πράξετε κι εσείς, αν παρευρεθείτε στο δεύτερο session, το οποίο θα λάβει χώρα στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων με τους ίδιους συντελεστές, την προσεχή Πέμπτη 1 Μαρτίου.
{youtube}DBEwCEJWwgA{/youtube}
