Με περίσσια λαχτάρα έσπευσα την Πέμπτη στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, για το οποίο είχα ήδη ακούσει αρκετά θετικά· έναν χώρο που μου θύμισε αγαπημένα στέκια για τους λάτρεις κάθε σύγχρονης εκφραστικής φόρμας (όπως η αυτοσχεδιαστική μουσική), των εκτός νόρμας παραστάσεων θεάτρου, αλλά και των εκθέσεων εκείνων που ανατρέπουν τα δεδομένα. Τέτοιοι χώροι ήταν το Μικρό Μουσικό Θέατρο και η Knot Gallery, με αμφότερους να ανήκουν πλέον –δυστυχώς– στο παρελθόν.
Την Πέμπτη λοιπόν, θα άκουγα μετά από πολύ καιρό τον Costinho (κατά κόσμον Κωστή Ζουλιάτη) παρέα με τον σαξοφωνίστα Ilan Manouach: γνώριμοι και οι δύο για την αυτοσχεδιαστική τους δραστηριότητα στην πόλη μας και εκτός αυτής, σίγουρα εδώ και μια δεκαετία. Η προσέλευση μικρή, αρκετές οι γνώριμες φυσιογνωμίες στο περιορισμένο κοινό, η διάθεση όμως όμορφη, ανάκατη με ανυπομονησία. Στις 21.50 οι μουσικοί πήραν θέση στη σκηνή απέναντί μας. Ο Costinho με το πληκτροφόρο του, περασμένο μέσα από λογιών-λογιών εφέ πεταλιών, αλλά και μία ηλεκτρική κιθάρα, έτοιμη για οιαδήποτε δράση και ανάδραση· και ο Manouach με το τενόρο σαξόφωνό του, αντίστοιχα «καλωδιωμένο» για μεγαλύτερη ηχητική και ηχοληπτική ευελιξία και με ποικιλία ηχητικών υλικών στην παλέτα του.
Οι δύο αυτοσχεδιαστικές συνθέσεις που ακολούθησαν, συνολικής διάρκειας 55 λεπτών, καταγράφηκαν εκ μέρους μου δια ενός τύπου «αυτόματης γραφής», καθώς προσπαθούσα να αλληλεπιδράσω περιγραφικά με το ηχητικό αποτέλεσμα και τη μουσική αυτή καθ' εαυτή.
37’
Ξεκινώντας ατμοσφαιρικά και καταλήγοντας (σχεδόν) στον παραληρηματικό τρομώδη ρομαντισμό του David Lynch, ένιωσα τα ηχητικά τοπία ενός άλλου χωροχρονικού γίγνεσθαι να ξεριζώνουν συθέμελα το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, για να το εκτινάξουν σύσσωμο στο αστρικό κενό. Λίγο παρακάτω, η στάση Καλλιφρονά καλώς φρονούσε πως οι ώρες της ήταν μετρημένες μετά από μια τέτοια συχνοτική συμπεριφορά. Η αυτοσχεδιαστική δύναμη και ικανότητα αμφότερων των μουσικών και η βιωματική συναίσθηση μιας φόρμας χαλαρής ως προς την οριοθέτησή της μα σαφέστατης ως προς τη δυναμική της, μας έμπαζαν ολοένα και περισσότερο στα ενδότερα ενός κόσμου σκοτεινού και άγνωστου, μα παραδόξως φιλόξενου.
Δίχως να είναι αναγκαία πια η θέαση, αφεθήκαμε με κλειστά ή μισόκλειστα τα βλέφαρα στα drones και στα σαξοφωνικά αναφιλητά, ενώ γύρω μας έμοιαζε να ενεργοποιείται μια αόρατη ενεργειακή ασπίδα, απομονώνοντάς μας από το έξω –λες και βρισκόμασταν εντός ενός μητρικού αστρόπλοιου των Κλίνγκον ή αντίστοιχης διαστημικής φυλής. Ο άτακτα αποδομημένος περίγυρος αποτελούσε όλο και περισσότερο παρελθόν. Πάντοτε σε διαρκή συνομιλία, καθώς και με μια αίσθηση δομής, Costinho & Manouach άλλοτε παρέθεταν ατονικούς παροξυσμούς σε μεταβαλλόμενη ταχύτητα κι άλλοτε επαναλαμβανόμενα μοτίβα στη λογική της λούπας· με ένα (θεμιτό) θράσος, το οποίο έμοιαζε να αποκτά τη δική του οντότητα.
Σαν ωδή στην τηλεόραση κατά τον ήχο και τον συριγμό και με μια ξαφνική απόκλιση bebop στα 25 λεπτά ακρόασης, ο Ilan Manouach οδήγησε το σαξόφωνό του παραμορφωτικά αλλά με σαφήνεια και αιχμή, αποφασισμένος να κατεδαφίσει τα πιθανά αδιέξοδα στην πορεία αυτής της αυτοσχεδιαστικής εξέλιξης. Παράλληλα, ο Costinho –κοιτάζοντας τον συνοδοιπόρο του με νόημα– σηκώνει σκονισμένα πέπλα που καλύπτουν αρχέγονα drones, ενώ τα delay, τα octaver και οι παραμορφωτές κάθε είδους παρεμβάλλονται εν είδη απανταχού νόησης, καθώς τα rhodes της Κολάσεως κάνουν την εμφάνισή τους (σήμα κατατεθέν του Ζουλιάτη). Στο 27ο λεπτό η αντιπαράθεση ανάμεσα στα όργανα φαντάζει έντονη και λυσσαλέα, ενώ μια υποδόρια γκρούβα από το πουθενά (χτισμένη στους πρόποδες του ηλεκτρικού πιάνου) απελευθερώνει αγωνία, ταχυκαρδία, αλλά και μια κάποια λυτρωτική επίλυση. 30 πια λεπτά εντός της σύνθεσης, μια μείζονα διατονική ελπίδα διαφαίνεται στον ορίζοντα, με τη σφοδρότητα όμως τοκετού σε απόμακρο πλανήτη με δεν-ξέρω-κι-εγώ-πόσους-ήλιους-και φεγγάρια να ανατέλλουν στον άγνωστο ουρανό.
Κι ενώ ο Penderecki κάπου χαμογελά, ο Manouach διατρέχει τη bebop φρασεολογία του ανένδοτα και βασανιστικά, ενόσω ο Costinho συνεχίζει να οικοδομεί μια ηλεκτρική ομίχλη με το πειραγμένο του πιάνο· μια ομίχλη που διαπερνά κάθε πόρο μας. Άλλοτε ρομαντικοί, άλλοτε επικοί –σχεδόν ηρωικοί– στο 35ο λεπτό οι δυο μουσικοί αφήνουν να φανεί μια κάποια αίσθηση ολοκλήρωσης, με διάφωνες νότες εδώ κι εκεί από το όργανο του Costinho. Στο 37’, πλέον, έρχεται και η κατάληξη: την κατάλληλη στιγμή, με έναν σταθερό, παλμικό τόνο να διαφοποιείται ελαφρώς κατά το fade out.
18’
Σαξο-φονικός παροξυσμός του Manouach μας πιάνει απροετοίμαστους· σαν βόλτα στο πάρκο των ξυραφιών με γυμνά πέλματα. Κι ενώ κλείνοντας τα μάτια βλέπω μια ολογραμμική αγιογραφία του John Zorn να τρεμοπαίζει ευλαβικά, ο Costinho σμιλεύει ένα μοτίβο σε λούπα με διάφωνα διαστήματα και συγχορδίες, δημιουργώντας μια απίθανη ρυθμική αγωγή. «Φόβος και παράνοια στην Κυψέλη», σκέφτομαι. Τα ηχοχρώματα και οι παραμορφωτικές «καμπανοκρουσίες» του ολοένα και γιγαντώνονται, σε έναν συριγμό κητώδη και απόκοσμο.
Άρρωστοι λύκοι αλυχτούν, εγκλωβισμένοι. Συναγερμοί ηχούν, ενώ κάπου έξω από τα αόρατα συρματοπλέγματα που ορθώνονται τριγύρω, ένα λαβωμένο κτήνος (στο 47ο λεπτό) βολοδέρνει στις έρημες εκτάσεις ενός μετα-αποκαλυπτικού τοπίου. Ένας δαιμονισμένος συναγερμός ηχεί ασταμάτητα κι ένα γιγάντιο ρομποτικό κουνούπι φέρνει βόλτες επάνω από τα ερείπια, καθώς κάτι σαν εκκλησιαστικό όργανο από έναν βομβαρδισμένο πολωνικό ναό εξαπολύει SOS στα ουράνια, μπας και κάποια εξωγήινη δύναμη άνωθεν σπεύσει στη διάσωση των (όποιων) επιζώντων. Αμείωτη η ηχόδραση, παλμικά drones διαδέχονται την πολυγλωσσία του σύμπαντος σε σπασμωδικά μα αποφασισμένα κηρύγματα του τενόρου σαξοφώνου. Λύτρωση, μεταμόρφωση, μέταλλο και σκουριά. Fade out στο 55’…
Πέρα από την απαράμιλλη ικανότητα και τη βιωματική συναίσθηση της φόρμας των αυτοσχεδιασμών εκ μέρους των Costinho & Manouach, κάτι που οφείλουμε να τονίσουμε είναι η κινηματογραφική φύση των «συνθέσεων»· οι οποίες, εν τέλει, μας συντρόφευσαν με τον απόηχό τους μέχρι το όχημά μας. Οι εικόνες που δημιουργήθηκαν στο μυαλό πραγματικά μας πλημμύρισαν, δίχως να φέρνουν πλήξη, σύγχυση ή ασάφεια. Ένα συναίσθημα μαγικό. Τελικά, αυτό που εισπράξαμε με ευγνωμοσύνη στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων ήταν 55 λεπτά αυτοσχεδιασμού απαράμιλλης ποιότητας και δυναμικής, από δύο μουσικούς πραγματικά άξιους και ελπιδοφόρους.
