Ας το πούμε καθαρά: η Αΐντα του Βέρντι ήταν απλά η αφορμή. Γιατί στην παράσταση Yasou Aida! δεν βλέπεις απλά όπερα: είδα και τραγωδία και κωμωδία, είδα μουσική παράσταση και θέατρο, άκουσα λυρικούς τραγουδιστές αλλά είδα και καθημερινούς ανθρώπους.
Δεν έχει όμως τόση σημασία να ορίσω τι είδα –αυτό θα το αποκαλύψω στο τέλος της παρούσας ανταπόκρισης. Για την ώρα κρατήστε ότι παρακολούθησα μια ιστορία με αρχή, μέση, τέλος. Σφιχτή, γεμάτη πολιτικά μηνύματα, επίκαιρη. Ζοφερή όσο και η πραγματικότητά μας, που κατά την άποψή μου περιεκτικά αποδίδεται στη φράση του λιμπρέτου του Δημήτρη Δημόπουλου ότι, «όταν έχουν όλοι δίκιο, δεξιοί και αριστεροί, τότε προκύπτει η τραγωδία» (ενός λαού, θα συμπλήρωνα εγώ).
Η αφήγηση, το κείμενο, η προσαρμογή αυτού στις μελωδίες του Βέρντι, η δραματουργία και η σκηνοθεσία αποτέλεσαν τον κινητήριο μοχλό του ακροάματος, εντούτοις την παράσταση έκλεψε η μουσική. Τι να πει κανείς αλήθεια για την εξαιρετική ολιγομελή ορχήστρα ή για την προσφυή χρήση της μελόντικας και του αρμονίου στην ενορχήστρωση του Χαράλαμπου Γωγιού; Ο οποίος έβαλε έτσι από το παράθυρο όργανα ξεχασμένα από τη λόγια μουσική (και όχι μόνο), υπενθυμίζοντας ότι αυτά ενθυμίζουν ηχοχρώματα μικρών ορχηστρών του 19ου αιώνα, ενώ τόσο η φλογέρα, το σαξόφωνο, το πιάνο όσο και το μπουζούκι υπηρετήσαν κατ’ αρχήν το κείμενο στα αμφίθυμα χάσματα του κλαυσίγελου. Και πώς μπορεί κάποιος να διαγράψει από τη μνήμη του την υψίφωνο Ελπινίκη Ζερβού, που δεν έδειξε μόνο σπάνιο τάλαντο αλλά και αξιοπιστία και αντοχή; Επιπροσθέτως, στον ρόλο του Ράινερ Μες, ο γλυκόχρους τενόρος Fabian Martino ήταν και υποκριτικά αρκετά σημαντικός για την όλη παράσταση.
Το γεγονός ότι η μουσική του Βέρντι συνέχιζε να συγκινεί ενώ στα χείλη των τραγουδιστών έρεε άφθονος κωμικοτραγικός νεοτερικός λόγος, ενώ αντί για διαπλοκές εξουσιαστών Αιγυπτίων και υποδούλων Αιθιόπων γινόμασταν μάρτυρες των παθών μιας ωραίας και αθώας Ελληνίδας στην αυλή των στυγνών τυράννων του Δ.Ν.Τ. και της Ε.Κ.Τ., υπήρξε κατόρθωμα των Αλέξανδρου Ευκλείδη, Δημήτρη Δημόπουλου, Bernhard Glocksin και Χαράλαμπου Γωγιού.
Το ίδιο το σκηνικό της παράστασης, που έμοιαζε περισσότερο με διαδοχικά ράφια γραφειοκρατικού λαβυρίνθου, η ενότητα στην πολυμορφία της Ε.Ε. η οποία αποδιδόταν με την ειρωνική αλλαγή θέσεων και μόνο των μονωδών-χορωδών-μελών της Ε.Ε. –οι οποίοι πάντοτε κουβαλούσαν το καβούκι/γραφείο/βήμα ομιλίας σαν βάρος υποκριτικού ρόλου αλλά και συμβόλου εξουσίας, σαν τα παράσημα-χάντρες που φορούν τριτοκοσμικοί ηγέτες– όλα αυτά αποτελούσαν από μόνα τους οπτικά πολιτικά σχόλια. Όμως και η προβολή επίκαιρων ενημερωτικών στοιχείων φόρτιζε το πολιτικό κλίμα της παράστασης, χωρίς σε καμιά περίπτωση αυτή να δείχνει στρατευμένη.
Τηρουμένων λοιπόν των αναλογιών, την Παρασκευή στο Ίδρυμα Κακογιάννη είδα μια επιτυχημένη επιθεώρηση ή, αν θέλετε, ένα μουσικό θέατρο χωρίς όμως την ποικιλία και τον φτηνό επικαιρισμό της σάτιρας. Μια παράσταση που θα μπορούσε να ταξιδέψει παντού ή και να συνεχιστεί (τον χειμώνα) σε κάποιο θέατρο του εσωτερικού και του εξωτερικού, με την οποία θα μπορούσαν να γελάσουν, να οργιστούν και να συγκινηθούν άνθρωποι διαφόρων εθνικοτήτων της Γηραιάς Ηπείρου, ανεξαρτήτως μόρφωσης, επαγγέλματος, ακόμα και ηλικίας. Για έναν και μόνο λόγο: γιατί ψιθυρίζει φωναχτά ότι τύποις στη δημοκρατία έχουμε πάνω από μία επιλογή, ότι περισσότερο είμαστε έρμαια(;) των τραπεζών και των συμφερόντων που λυμαίνονται τα εξοπλιστικά προγράμματα και ότι μοιάζουμε να συμμετέχουμε στο δημοκρατικό παιχνίδι όχι με την κάλπη, αλλά με την κληρωτίδα της μοίρας. Της ανεγκέφαλης γλάστρας που μοιράζει κατά το δοκούν τις τύχες των ανθρώπων.
Εν τέλει, ακούγεται κι ένας άλλος ψίθυρος, με την προβολή ενδεχόμενου ερωτήματος: είναι όλα μάταια;
Συμπερασματικά, το έργο που ξεκίνησε από τη Neuköllner Oper του Βερολίνου και δημιούργησε αίσθηση σε όλη την Ευρώπη, ήρθε με φόρα στη καθημαγμένη Αθήνα. Μακράν ότι πιο –ουσιαστικά– πρωτοποριακό είδαμε σε αυτό το κάπως προβλέψιμο μουσικό καλεντάρι της σαιζόν 2011-2012.
Οι συντελεστές
Μουσική προσαρμογή-διεύθυνση: Χαράλαμπος Γωγιός
Κείμενο: Δημήτρης Δημόπουλος
Ιδέα-σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Σκηνικό-κοστούμια: Andrea Nolte
Δραματουργία: Bernhard Glocksin
Μουσική προετοιμασία: Χαράλαμπος Γωγιός, Lam Tran Dinh
Βοηθός σκηνοθέτη: Αγγελίνα Καρτσάκη
Βοηθός σκηνογράφου: Ayse Gülsüm Özel
Διανομή
Ελπίδα: Λυδία Ζερβάνου (30/6) / Ελπινίκη Ζερβού (29/6, 1/7)
Ράινερ Μες: Fabian Martino (29/6, 1/7) / Alexander Sascha Nikolić (30/6)
Άννα Ρις: Şirin Kılıç (30/6) / Anna Warnecke (29/6, 1/7)
Εμμανουήλ (Μάνος) Σταύρου: Αρκάδιος Ρακόπουλος (30/6) / Βασίλης Τσανακτσίδης (29/6, 1/7)
Κρίστα: Μάρια Ντεβιτζάκη
Το αφεντικό: Michael Brieske
Χορωδία:
Σοπράνο: Λυδία Ζερβάνου (29/6, 1/7) / Ελπινίκη Ζερβού (30/6)
Άλτο: Şirin Kılıç (29/6) / Anna Warnecke (30/6) / Ιωάννα Φόρτη (1/7)
Τενόρος: Fabian Martino (30/6) / Alexander Sascha Nikolić (29/6, 1/7)
Μπάσος: Αρκάδιος Ρακόπουλος (29/6, 1/7) / Βασίλης Τσανακτσίδης (30/6)
Ορχήστρα:
Φλάουτο, σαξόφωνο, μελόντικα, φλογέρα: Stefan Klemm
Βιολοντσέλο, φλογέρα, μπουζούκι: Σοφία Ευκλείδου
Βιολοντσέλο: Άγγελος Λιακάκης
Αρμόνιο, μελόντικα: Alexandra Hofrichter
Πιάνο, μελόντικα, μουσική διεύθυνση: Χαράλαμπος Γωγιός
Τεχνική διεύθυνση: Helmut Topp
Φωτισμοί: Nikolaus Vögele
Μετάφραση-χειρισμός υπερτίτλων: Δημήτρης Δημόπουλος
Χειρισμός φώτων: Ben Artmann, René von der Waar
Κατασκευή κοστουμιών: Christina Kämper, Elena Zielinski, Kathy Prell
Διεύθυνση σκηνής: Regina Triebel, Αγγελίνα Καρτσάκη
Βοηθοί παραγωγής: Τίνα Σκόδρα, Νάντια Σαμαρά
Συμπαραγωγή: Neuköllner Oper, Οι Όπερες των Ζητιάνων, Οργανισμός Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης.
{youtube}8fIqg99SEQA{/youtube}
