Το Μέγαρο Μουσικής είναι ένας χώρος επιβλητικός, τεράστιος, μεγαλειώδης και στο μυαλό πολλών έχει συνδεθεί στενά μόνο με μεγάλα ονόματα, είτε του ελληνικού πενταγράμμου, είτε των σοπράνο και τενόρων του εξωτερικού. Έχει κάτι το ελιτίστικο. Έτσι, σε πρώτη σκέψη, το να επισκεφτείς τη –σε μεγάλο βαθμό γεμάτη– αίθουσα Χρήστου Λαμπράκη για να ακούσεις γυναικείες φωνές να τραγουδούν δημοτικά τραγούδια, έμοιαζε παράδοξο. Άλλωστε η ελληνική παράδοση δεν είναι συνυφασμένη με λούσα, γούνες και αρώματα, ειδικά αν το πιάσουμε ιστορικά το θέμα. Παρόλα αυτά, η οποιαδήποτε παραξενιά μου έφυγε γρήγορα, όταν η σκηνή γέμισε από παραδοσιακά όργανα και ορεξάτους μουσικούς.
Γυναίκες διαφόρων ηλικιών και ηχοχρωμάτων μας ταξίδεψαν για τρεις –και πλέον– ώρες στο ευρύ φάσμα της παράδοσής μας, με τραγούδια από την Ήπειρο, την Κρήτη, τη Μικρά Ασία, μέχρι και την Κάτω Ιταλία. Ήταν σαν ένα ταξίδι εικόνων που περνούσε μπροστά από τα μάτια σου, με συνοδό τις μελωδίες. Τα φώτα του Μεγάρου πότε έσβηναν κι έδιναν χώρο στις μελωδικές φωνές, και πότε άναβαν, για να εισπραχθεί το απαραίτητο χειροκρότημα. Το κοινό, σε μεγάλο βαθμό ηλικιωμένο, έδειχνε να απολαμβάνει ουσιαστικά αυτό που άκουγε κι εκεί νομίζω στηριζόταν και η αυθεντικότητα της όλης βραδιάς. Παλαμάκια, σιγοτραγουδίσματα, σταγόνες δακρύων σε κάποια ρυτιδιασμένα μάτια, αλλά και δάκρυα χαράς για μια μουσική που δεν έχουμε συχνά την ευκαιρία να ακούσουμε, και που –κακά τα ψέματα– είναι από τα λίγα πράγματα τα οποία έχουν μείνει να τονώνουν την εθνική μας υπερηφάνεια.
Η Σαβίνα Γιαννάτου, η Κατερίνα Παπαδοπούλου, η Γιασεμή Σαραγούδα, η Κατερίνα Ζάκκα, η Μαρία Κώτη, και οι «Γυναίκες της Νέας Ερυθραίας» δημιούργησαν λοιπόν μια ποικιλία από φωνητικές κλίμακες. Πότε χώρια και πότε χορωδιακά, μας θύμιζαν το γαλάζιο της ελληνικής θάλασσας και το πράσινο των ελληνικών βουνών μαζί. Κατά σημεία, η ακουστική του Μεγάρου, σε συνδυασμό με τα ερμηνευτικά χαρίσματα των καλλιτέχνιδων, σε έκανε πραγματικά να ανατριχιάζεις. Σε τραγούδια όπως το “Σ’ Αγαπώ Γιατί Είσαι Ωραία” (Γιασεμή Σαραγούδα), στο “Κοράσιον Ετραγούδαγε” (Κατερίνα Παπαδοπούλου), στο “Νανούρισμα Σμύρνης” (Σαβίνα Γιαννάτου), στο “Στης Γραμβούσας Τ’ Ακρωτήρι” (Μαρία Κώτη) ή στον μπάλο “Έλα Να Σε Φιλήσω” (Γυναίκες Νέας Ερυθραίας), η συμμετοχή του κοινού υπήρξε μέγιστη.
Ακόμα κι ένα παρθένο σε τέτοια μουσική αυτί, μπορούσε άνετα να δεχθεί τα συγκεκριμένα ακούσματα και να αφεθεί στη μύηση όχι απλά ενός μελωδικού στυλ, αλλά ενός πολιτισμού. Αποκορύφωμα αποτέλεσε κατά τη γνώμη μου το τρίο Γιαννάτου-Παπαδοπούλου-Κώτη στο “Όρια Μου Ριντινέντα”, που μας ήρθε από το ελληνόφωνο κομμάτι της Κάτω Ιταλίας. Προσωπικά, εντύπωση μου προκάλεσε και η καθαρότητα της φωνής της Κατερίνας Παπαδοπούλου.
Φυσικά, οι φωνές θα ήταν άχρωμες χωρίς τους πολλούς και εξαίρετους οργανοπαίχτες που τις συνόδευσαν το βράδυ της περασμένης Τετάρτης: Νίκος Σαραγούδας (ούτι), Χρίστος Τσιαμούλης (λαγούτο, ούτι), Σωκράτης Σινόπουλος (πολίτικη και ποντιακή λύρα, πολίτικο λαγούτο), Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος (κλαρίνο), Πάνος Δημητρακόπουλος (κανονάκι), Στέλλα Βαλάση (σαντούρι) και Κώστας Μερετάκης (κρουστά). Ακόμη πιο φυσιολογικά, η βραδιά ήταν αφιερωμένη στη μεγάλη Δόμνα Σαμίου, ενώ την επιμέλεια είχε ο εθνομουσικολόγος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Μουσείου Λαϊκών Οργάνων, Λάμπρος Λιάβας.
Από τη βραδιά αυτή μπορώ να πω πως δύο πράγματα έμαθα: πρώτον, ότι παράδοση, κλαρίνο και δημοτικά δεν σημαίνει –απαραίτητα– γουρουνοπούλα, μπύρα, και παραφωνία. Και, δεύτερον, ότι το ethnic στοιχείο μπορεί να βρίσκεται και δίπλα μας, κρυμμένο σε ένα σκονισμένο σεντούκι που δεν το εκτιμάμε, μα, μόλις το ανοίξουμε, μπορεί και να μας θαμπώσει.
