Τρίτη βράδυ έφτασα στο Badminton με μια λαχτάρα κι έναν φόβο. Λαχτάρα είχα να «συναντήσω» τη Ρόζα Εσκενάζυ, με τον μοναδικό τρόπο που μου επέτρεψε η ιστορία, η δική της κι η δική μου: μέσα από ένα μουσικό πρόγραμμα που θα «πατούσε» στους δρόμους της ζωής και της μουσικής της. Ο φόβος μου ήταν απόρροια της συνήθειας: η Ανατολή θέλει μικρούς χώρους, ζέστη, βαριές μυρωδιές και φυσική ακουστική (ιδανικά). Πώς θα χωρέσουν όλα αυτά σε ένα αμφιθέατρο δυόμισι χιλιάδων θέσεων;
Λίγο πριν τις δέκα, τα φώτα χαμήλωσαν και με απογοήτευση διαπίστωσα ότι το θέατρο δεν είχε γεμίσει. Κι όσο οι μουσικοί έπαιρναν τις θέσεις τους, οι παρέες του επάνω διαζώματος καταλάμβαναν αθόρυβα τις κενές θέσεις που αντιστοιχούσαν στα εισιτήρια των 40 ευρώ, τα οποία δεν αγοράστηκαν ποτέ.
Το πρώτο που πρόσεξα ήταν ότι η ορχήστρα είχε σχήμα μισοφέγγαρου. Οι μουσικοί δεν κάθισαν ούτε σε ευθεία γραμμή –όπως έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στα λαϊκά και ρεμπέτικα μαγαζιά– αλλά ούτε και σε σκόρπιες θέσεις, για να γεμίζουν όλη τη σκηνή. Μετά από μια μικρή ορχηστρική εισαγωγή με μελωδίες παρμένες από τα τραγούδια της Ρόζας Εσκενάζυ, οι δυο πρώτες ερμηνεύτριες, η Mehtap Demir και η Μάρθα Φριντζήλα, στάθηκαν στα μικρόφωνα κι άνοιξαν τη συναυλία, τραγουδώντας σε τούρκικα κι ελληνικά. Με το “Χθες Σε Είδα Μεθυσμένο”, τη γνωστή “Γκαρσόνα” κι έναν μαγευτικό αμανέ δια στόματος Mehtap Demir, δεν πέρασαν λίγα λεπτά κι ο κόσμος άρχισε να ζητάει παραγγελιές.
Από την αρχή ακόμη, η κυρία Demir εντυπωσίασε –όχι μόνο με τις ερμηνείες της, αλλά και με την εμφάνισή της. Μια γυναίκα με κόκκινο φόρεμα και λαμπερά κοσμήματα μπορεί να χαρακτηριστεί από κακόγουστη και φορτωμένη έως και προκλητική, σύμφωνα πάντα με την «εξευρωπαϊσμένη», σοφιστικέ αισθητική του Νεοέλληνα. Όμως έτσι προστάζει η τούρκικη συνθήκη περί κοκεταρίας κι έτσι κινήθηκε και η Mehtap Demir. Τραγούδησε εξαιρετικά, κρατώντας τα χέρια της σε έκταση και τα μάτια χαμηλά, ως κλασική Ανατολίτισσα.
Η «δική μας» Μάρθα Φριντζήλα, με τα ζίλια, τα κουτάλια και την εξαίσια φωνή της, ερμήνευσε υπέροχα τα τραγούδια της Εσκενάζυ, δικαιώνοντας εκείνους που την επέλεξαν για να παρουσιάσει το ελληνικό μέρος αυτής της συναυλίας. Δεν έχασε δε το χιούμορ της ούτε όταν στο πρόσταγμα “Έλα Να Σε Κάνω Μάκια” υπάκουσε ηλικιωμένος γλεντζές, ο οποίος ανέβηκε στη σκηνή και αρνήθηκε να κατεβεί αν δεν χόρευε μαζί της, απειλώντας να τινάξει στον αέρα το αυστηρότατο χρονοδιάγραμμα της διοργάνωσης! «Τα απρόοπτα του επαγγέλματος», σχολίασε γελαστή η Φριντζήλα, χορεύοντας με τον κολακευμένο θεατή, ο οποίος απολάμβανε στιγμές απόλυτης δόξας, όσο ο κόσμος παραληρούσε από το γέλιο.
Η ώρα περνούσε και το κεντρικό μικρόφωνο παρέμενε βουβό. Κι όταν η Yasmin Levy εμφανίστηκε, το χειροκρότημα πρόδωσε όσους είχαν έρθει μέχρι εκεί κυρίως για να τη δουν. Με αφορμή την καταγωγή της Ρόζας Εσκενάζυ, μας διηγήθηκε –τρυφερά, όπως πάντα– την ιστορία του λαού της, τους διωγμούς των Σεφαραδιτών, τις επιρροές και την ιδιαίτερη κουλτούρα που κουβαλούν μέχρι και σήμερα. Κοντά στα λίγα τραγούδια της Εσκενάζυ –τα οποία ερμήνευσε στα σεφαραδίτικα– χώρεσε λοιπόν κι εκείνο το “Adio Kerida”, ένα από τα πιο γνωστά σεφαραδίτικα τραγούδια, που ποτέ δεν ηχογραφήθηκε όμως με τη φωνή της Εσκενάζυ. Κι όμως, η Yasmin Levy δεν το αφήνει έξω από τα προγράμματά της, παρασύροντας, με τον μοναδικό της τρόπο, τον κόσμο να το τραγουδήσει μαζί της.
Ξαναχάθηκε η Levy στα παρασκήνια και σε λίγα λεπτά βρεθήκαμε ανάμεσα σε ελληνικά και τούρκικα, να εξασκούμαστε στο αγαπημένο σπορ «καθιστό τσιφτετέλι» (κατά Μάρθα Φριντζήλα κι αυτό), με τα τραγούδια που έγιναν ξανά γνωστά από τους λαϊκούς δίσκους της Χαρούλας Αλεξίου, στα τέλη των 1970s, με την αναβίωση του ρεμπέτικου. Στο ντουέτο “Αερόπλανο Θα Πάρω”, τις ερμηνεύτριες συνόδευσαν ο Δημήτρης Μυστακίδης κι ένας από τους καλύτερους μπουζουξήδες της πόλης, ο Μανώλης Πάππος. Με τις λιγοστές, παλιές φωτογραφίες της Ρόζας Εσκενάζυ σε προβολή και με το “Καναρίνι Μου Γλυκό” σε τρεις γλώσσες κι από τρεις φωνές, η συναυλία έκλεισε. Τα φώτα άναψαν κι εγώ μόλις τότε κατάλαβα ότι, αν η μουσική κι οι μουσικοί είναι grande, ακόμη και το θέατρο Badminton έρχεται στα μέτρα σου.
Βγαίνοντας από τη συναυλία, συνωστίστηκαν στις σκάλες αρχοντικές γηραιές κυρίες που αναρωτιόνταν μεταξύ τους «ποια ήταν αυτή η κοκκινομάλλα», πολύχρωμοι λάτρεις του έθνικ οι οποίοι έτρεξαν για τη Levy κι ανακάλυψαν τις ρίζες του έθνικ τους στη Ρόζα, γνώριμες νεαρές τραγουδίστριες από τα ρεμπέτικα στέκια της Αθήνας και των νησιών οι οποίες ήρθαν να ξαναγνωρίσουν το πρότυπό τους. Για ό,τι κι αν ήρθε ο καθένας τους στο Badminton το βράδυ της Τρίτης, το σίγουρο είναι ότι ανακάλυψε και πολλά περισσότερα..
