Ο Christopher King είναι μουσικολόγος, συγγραφέας, παραγωγός και φανατικός συλλέκτης δίσκων από τη Βιρτζίνια των Η.Π.Α. Κάποια στιγμή, ερωτεύτηκε την Ήπειρο με τις άγριες ομορφιές της, τη βουκολική ατμόσφαιρα και τα διονυσιακά πανηγύρια και αποφάσισε να εγκατασταθεί εδώ. Είναι ο ιθύνων νους πίσω από το φεστιβάλ της Κόνιτσας "Γιατί 'ναι μαύρα τα βουνά", που φέτος πραγματοποιήθηκε για δεύτερη χρονιά υπό την αιγίδα της Στέγης Ωνάση. Πριν από 6 χρόνια διάβασα το καταπληκτικό του βιβλίο Ηπειρωτικό Μοιρολόι από τις εκδόσεις Δώμα και λίγο πριν το φινάλε του φεστιβάλ, είχα τη χαρά να συζητήσω μαζί του για όλα αυτά που κάνει. Τον συνάντησα στο όμορφο σπιτικό του, σε ένα σύντομο διάλειμμα ξεκούρασης από τους φρενήρεις ρυθμούς της διοργάνωσης.
Γιατί επέλεξες αυτόν τον τίτλο για το φεστιβάλ;
Περίπου 2 χρόνια πριν την κυκλοφορία του βιβλίου μου, είχα επιμεληθεί για τη δισκογραφική “Third Man Records” του Jack White ένα διπλό LP με μουσική από όλα τα χώρια της Ελλάδος. Προσπαθούσα να εξερευνήσω δύο θέματα. Το πρώτο ήταν η θεραπευτική ιδιότητα της μουσικής, όχι μόνο στην Ήπειρο, αλλά γενικά στα Βαλκάνια. Το δεύτερο ήταν να εξηγήσω όλη αυτήν την ποικιλία των μουσικών οργάνων, των φωνητικών, των ρυθμών και γενικά των τραγουδιών σε μια τόσο μικρή χώρα όπως η Ελλάδα! Το κομμάτι αυτό «Γιατί ‘ναι μαύρα τα βουνά» το έπαιξα και στο φεστιβάλ. Το συναρπαστικό σε αυτό το τραγούδι είναι ότι έχει εξελικτική πορεία και δε γράφτηκε από ένα μόνο πρόσωπο που μπορεί να κάθισε μπροστά από το λάπτοπ του για να γράψει τους στίχους. Υπάρχει μια σειρά εκτελέσεων που έχουν αλλάξει στη διάρκεια των χρόνων που υπάρχει, που είναι πάνω από δύο αιώνες. Συνεχώς αλλάζει, λοιπόν και ωστόσο παραμένει παραδοσιακό. Κάνουμε το λάθος και πιστεύουμε ότι αυτό που μπορεί να είναι παραδοσιακό, δεν μπορεί να αλλάξει.
Είσαι ευχαριστημένος με το φετινό φεστιβάλ;
Το πραγματικό μέτρο των project σαν αυτό δεν είναι ότι θα αγαπήσει κανείς τα πάντα αλλά ότι σίγουρα θα αγαπήσει κάτι από όλα αυτά. Π.χ. αν σε κάποιον δεν αρέσει το πρόγραμμα της Παρασκευής, θα του αρέσει αυτό του Σαββάτου. Επίσης, προσπαθώ να συλλέξω, εξερευνήσω, να αναλύσω τη μουσική αλλά ουσιαστικά υπάρχει και άλλο ένα στοιχείο που διέπει όλη αυτήν τη διαδικασία και αυτό είναι το κέφι. Οι άνθρωποι εδώ βρίσκουν τη χαρά, οπότε τη βρίσκω και εγώ.
Πραγματικά απόλαυσα το γκρουπ από την Κροατία, το οποίο μου ακουγόταν τελείως blues, όπως και το 78άρι που έπαιξες και λέγεται “Honey in the Rock”.
Αυτό βρίσκεται ακριβώς πίσω σου, στη συλλογή μου με δίσκους blues, gospel και country από την Αμερική.
Νομίζω πως όταν κάποιος βρίσκεται από απόσταση, βλέπει τα πράγματα σφαιρικά και ανοιχτόμυαλα. Θεωρείς ότι η Ήπειρος και η Ελλάδα γενικά είναι τόσο μοναδική. Αυτό ίσως να είναι κάτι που οι Έλληνες δεν μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε. Πολλές λάθος αποφάσεις μας έχουν φέρει σε ένα κοινωνικο / πολιτικό τέλμα και συνήθως δεν εντοπίζουμε τα καλά που έχουμε. Κυριολεκτικά, νιώθω πως είσαι πολύ γενναιόδωρος με μας.
Ανέφερα την Παρασκευή τη φράση της «ιστορικής αμνησίας», την οποία και μελετάω για το επόμενο βιβλίο μου. Η μουσική μας μνήμη φτάνει μέχρι τρεις γενιές πίσω αλλά δε γνωρίζουμε τι υπήρχε νωρίτερα. Αυτό που λες εσύ λέγεται «πολιτισμική μυωπία». Εμείς οι Έλληνες και συγγνώμη που λέω εμείς αλλά έτσι νιώθω πια, βρισκόμαστε τόσο κοντά στην ελληνικότητα και σκεφτόμαστε κυρίως τα στερεοτυπικά στοιχεία. Δε βλέπουμε τα υπόλοιπα πράγματα που έχουν συμπεριληφθεί στην κουλτούρας μας από το παρελθόν, το εξωτερικό και το γενικότερο περιβάλλον. Έχω πολλά ελαττώματα αλλά έχω το προτέρημα του να κάνω πίσω και να παρατηρώ αυτά τα στοιχεία.
Στο βιβλίο σου αναφέρεις ότι η μουσική έχει θεραπευτικές ιδιότητες, που το είπες και πριν. Μπορείς να μου το αναλύσεις παραπάνω;
Η δύναμη της μουσικής να θεραπεύει, να έχει αληθινή θεραπευτική αξία, βασίζεται στην ανταλλαγή μεταξύ του ακροατή και του μουσικού. Πρέπει να πιστεύουν ο ένας στον άλλον και η μουσική είναι το κοινό λεξιλόγιο. Έχω δει πολλούς ανθρώπους στα πανηγύρια και η ανταλλαγή μεταξύ αυτών και των μουσικών είναι σχέση εμπιστοσύνης και οικειότητας. Αυτοί, όπως και εγώ, μπαίνουν στον χορό λίγο ατελείς, σαν κάτι να τους λείπει. Όταν βγαίνουν από τον χορό, ξαναγίνονται ολόκληροι. Αυτό πραγματοποιείται μέσα από τη μουσική. Πρέπει να εμπιστευτείς τη δύναμη της μουσικής.
Έχει η φύση παρόμοιες ιδιότητες;
Ω ναι! Ένας λόγος που αγαπώ την Κόνιτσα και ζω εδώ είναι ότι μπορώ να ανοίξω το παράθυρο τη νύχτα και να ακούσω το τραγούδι των αηδονιών.
Ακούς ποτέ μουσική από ψηφιακές πλατφόρμες ή cd;
Πρέπει να έχουν περάσει 8 χρόνια από την τελευταία φορά που άκουσα CD... Μου φέρνουν πολλοί για δώρο αλλά τελικά καταλήγουν στο αρχείο μου και δεν τα ακούω. Σχετικά με την ψηφιακή μουσική, γνωρίζω ότι σε πολύ κόσμο αρέσει να ακούει μουσική έτσι αλλά εμένα δε μου ταιριάζει. Δεν είναι όλα τα πράγματα για όλους!
Στο βιβλίο σου αναφέρεις ότι οι άνθρωποι, η μουσική, ο χορός, το φαγητό και το τσίπουρο είναι ο ιδανικός συνδυασμός των γιορτών που γίνονται στην Ήπειρο. Έχεις νιώσει έτσι και σε άλλες περιοχές;
Φυσικά! Στην Αλβανία, στη Βόρεια Μακεδονία, στη Βουλγαρία, στη Σλοβακία… Αντί για τσίπουρο, σε κάθε μέρος υπάρχει κάποιο διαφορετικό ποτό απλά. Αυτό είναι το μόνο που αλλάζει.
Και όσον αφορά την Αμερική;
Η Αμερική είναι διαφορετική, φίλε! Όταν ήμουν παιδί, οι άνθρωποι έκαναν περισσότερο πράγματα σαν αυτό, μαζεύονταν και έπαιζαν μπάντζο… Ακόμη και σήμερα, στη Νοτιοδυτική Λουιζιάνα, κάνουν ανάλογες μαζώξεις που θα έλεγε κανείς ότι είναι γλέντια και όχι πανηγύρια. Έχουν σπιτικό φαγητό, ποτό και παίζουν μουσική.
Ποιος είναι ο ρόλος του θανάτου στη μουσική της Ηπείρου;
(Γέλια). Έχω μια πολύ περίεργη σχέση με τον θάνατο. Είναι πάντα στο μυαλό μου, από την ώρα που ξυπνάω μέχρι να κοιμηθώ. Δεν τον φοβάμαι αλλά ξέρω ότι το ρολόι χτυπάει και ο χρόνος φεύγει. Προτιμώ να ζω στο τώρα και καμιά φορά σκέφτομαι αυτά που θα αφήσω πίσω και δεν εννοώ τα χρήματα. Τα ηπειρώτικα μοιρολόγια πάντως αντιμετωπίζουν τον θάνατο σαν τον τελευταίο εισπράκτορα εισιτηρίου σε βάρκα. Είναι σαν να παίρνεις ένα εισιτήριο για τη βάρκα που θα σε πάει από την πόλη των Ιωαννίνων στο νησάκι και να ξέρεις ότι είναι το τελευταίο.
Σκοπεύεις να πραγματοποιήσεις το φεστιβάλ και του χρόνου;
Βέβαια και θα είναι τελείως διαφορετικό! Τα θέματα δηλαδή θα είναι άλλα από αυτά που ακούσαμε φέτος. Φέτος το θέμα ήταν η εξέλιξη της παράδοσης και η συμβολή των Ρομά σε αυτό. Του χρόνου το φεστιβάλ θα αφορά διάφορες απροσδόκητες επιρροές που δε μας πάει καν στο μυαλό ότι έχουν συνεισφέρει στην παραδοσιακή μουσική.
Πες μου τρεις λέξεις που έχουν να κάνουν με την Ελλάδα.
Ζωή, θάνατος και αγάπη (γέλια). Θέλω να προσθέσω ακόμη κάτι πριν τελειώσουμε. Καμιά φορά οι άνθρωποι μου μιλάνε λες και είμαι κάποιος πανέξυπνος άνθρωπος ή celebrity αλλά δεν είμαι. Είμαι πολύ μικρός. Η μουσική είναι κάτι το πολυσύνθετο και περίπλοκο. Ένας άνθρωπος που κατέχει έξι διδακτορικά δεν μπορεί να την καταλάβει. Πολλοί δεν μπορούμε να την καταλάβουμε ακριβώς εκτός από τους μουσικούς, που σε έναν βαθμό την αντιλαμβάνονται. Η πραγματοποίηση αυτού του φεστιβάλ θα ήταν ανέφικτη χωρίς τη συνεργασία με τη Στέγη Ωνάση, τους ανθρώπους της παραγωγής, τους ανθρώπους της Κόνιτσας και τους καλλιτέχνες, οπότε στο τέλος της ημέρας είμαι πολύ μικροσκοπικός!
Διαβάστε επίσης:
«Γιατί 'ναι μαύρα τα βουνά»: Μύηση, κατάνυξη, ζουρνάδες, νταούλια, χοροί, βινύλια
