Στο Τώρα: ο Ρέμπους περνά από δίκη. Στο Τότε: μια εγκληματική πράξη που δεν τιμωρήθηκε. Στο Τώρα: ο Ρέμπους αναλαμβάνει να ανακαλύψει έναν δυνάμει επικίνδυνο τύπο για λογαριασμό του μεγαλοκακοποιού Μπιγκ Τζερ Κάφερτι. Στο Τότε: η άκρη του νήματος φαίνεται να απολήγει στον Ρέμπους. Στο Τώρα: η πρώην προστατευόμενη του Ρέμπους και νυν επιθεωρήτρια Σιβόν Κλαρκ και ο επιθεωρητής Μάλκολμ Φοξ αναλαμβάνουν να εξιχνιάσουν διαφορετικές υποθέσεις ανθρωποκτονίας. Παρελθοντικές και παρονικές ιστορίες τέμνονται. Ένοχα μυστικά και ανεξιχνίαστοι φόνοι με φόντο το Εδιμβούργο, υπό τους ήχους των Stones και του Van Morrison, του Jackie Leven και του John Martyn. Και αν όλα τα στοιχεία συνδυαστούν, τότε ίσως προβάλλει η αλήθεια για το παρελθόν του Τζον Ρέμπους.
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η πλοκή στο νέο μυθιστόρημα του Ίαν Ράνκιν με τίτλο “A Heart Full of Headstones”, το 24ο στη σειρά με τον συνταξιούχο πια επιθεωρητή Ρέμπους. Φανατικός μουσικόφιλος και ακαταπόνητος συλλέκτης δίσκων, ο Ράνκιν συνήθως χρησιμοποιεί τίτλους δίσκων ή στίχους τραγουδιών, που κάπως σχετίζονται με το στόρι ("Beggars Banquet", "Let It Bleed", "Exit Music", "Rather Be The Devil" κλπ.). Αυτή τη φορά χρησιμοποιεί στίχους από το το "Single Father" του σπουδαίου Σκωτσέζου συνθέτη/στιχουργού Jackie Leven (1950 - 2011), με τον οποίον ήταν στενοί φίλοι: "Got a heart full of headstones as I step down". Δεν είναι η πρώτη φορά. Αναφορές στον Jackie Leven αποτελούν και οι τίτλοι σε προηγούμενα μυθιστορήματά του, όπως τα Standing in Another Man's Grave και Even Dogs in the Wild (Στον τάφο κάποιου άλλου & Ακόμα και τα άγρια σκυλιά οι ελληνικές εκδόσεις από το Μεταίχμιο).
Ο Ρέμπους δεν είναι πια αυτός που ήταν. Ο χρόνος και οι καταχρήσεις τον έχουν καταβάλλει. Έχει αναγκαστεί να κόψει το κάπνισμα εξαιτίας του ΧΑΠ που τον ταλαιπωρεί. Έχει αναγκαστεί επίσης να μετριάσει το ποτό. Οι φυσικές του δυνάμεις έχουν υποχωρήσει, δεν μπορεί να ταρακουνήσει ή να τρομάξει έναν αντίπαλο με την άνεση που το έκανε κάποτε. Πιστός στη ρεαλιστική συνθήκη που έθεσε ο ίδιος ο δημιουργός του, ο χαρακτήρας έχει αποκτήσει τη δική του ζωή. Ο Ρέμπους είναι ένας λογοτεχνικός ήρωας του αστυνομικού που γερνάει και φθείρεται από μυθιστόρημα σε μυθιστόρημα. Αγκομαχά να ανέβη ακόμα και μια σκάλα, και δυστυχώς γι’ αυτόν οι περισσότερες παλιές οικίες στο Εδιμβούργο δεν έχουν ασανσέρ.
Η λογοτεχνία του Ράνκιν είναι άμεσα συνδεδεμένη με την πόλη του. Εξάλλου, η σύγχρονη πόλη με την ανθρωπογεωγραφία της αποτελεί στις μέρες μας τον καμβά του αστυνομικού αφηγήματος: η Βαρκελώνη του Μονταλμπάν, η Μασσαλία του Ιζζό και του Βενσάν, το Παλέρμο του Καμιλέρι, η Ουάσινγκτον του Πελεκάνος, η Βοστώνη του Λεχέιν κ.ό.κ. Οι χαρακτήρες τους διερευνούν την καρδιά του αστικού ιστού και τις τεκτονικές μετατοπίσεις που επιφέρουν σ’ αυτόν με το πέρασμα του χρόνου οι αλλαγές των παραγωγικών και κοινωνικών σχέσεων.
Αυτές τις αλλαγές παρακολουθεί και η αστυνομική λογοτεχνία του Ράνκιν, ο οποίος γεννήθηκε στο Φάιφ και ζει από τα νεανικά του χρόνια στο Εδιμβούργο. Πιο εμφατικά, στα βιβλία του Ράνκιν πρωταγωνιστεί η ίδια η πόλη, εξατομικευμένη στο πρόσωπο του επιθεωρητή Τζον Ρέμπους. Ο συγγραφέας εξάλλου δηλώνει ότι επέλεξε το είδος του αστυνομικού αφηγήματος ακριβώς για να εξερευνήσει πιο διεισδυτικά την πόλη του, «γιατί ένας αστυνομικός (όπως ο Ρέμπους) έχει καλύτερη πρόσβαση στα αθέατα σημεία της».
Στη λογοτεχνία του Ράνκιν, το Εδιμβούργο προσλαμβάνει συμβολισμούς που προσιδιάζουν στη νουβέλα Ο Δρ. Τζέκυλ και ο Κύριος Χάιντ του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον – ο οποίος με τη σειρά του εμπνεύστηκε την περίφημη αφήγησή του από την αληθινή ιστορία του Deacon Brodie: ενός αξιοσέβαστου -στο φως της ημέρας- πολίτη του Εδιμβούργου, ο οποίος τα βράδια οργάνωνε διαρρήξεις στα πιο εύπορα σπίτια της πόλης. Τελικά συνελήφθη και απαγχονίστηκε. Ήταν η τελευταία δημόσια εκτέλεση στην ιστορία της σκωτσέζικης πρωτεύουσας (1788), και στο σημείο όπου έγινε, στέκει σήμερα η ομώνυμη pub (την οποία φυσικά και έχει επισκεφτεί ο Τζον Ρέμπους).
Όπως και ο Στίβενσον πριν από αυτόν, έτσι και ο Ράνκιν επιδιώκει να αναδείξει στο έργο του τον δυϊσμό της πόλης του, τη σκοτεινή πλευρά της – και με τον όρο σκοτεινή δεν αναφέρομαι στο γοτθικό σκηνικό και στις οργανωμένες τουρ στα αναρίθμητα μεσαιωνικά alleys, που αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία του εδιμβουργιανού φολκλόρ. Ο Ράνκιν μας υποδεικνύει ότι μια πλευρά της πόλης εν πολλοίς παραμένει αθέατη στους επισκέπτες της, οι οποίοι αντικρίζουν μια τέλεια διατηρημένη αρχιτεκτονική, μια οργάνωση όπου όλα λειτουργούν σχετικά ομαλά και όπου επικρατεί φαινομενική ηρεμία - μια πανέμορφη πόλη-μουσείο. Κι όμως το έγκλημα, μας λέει ο Ράνκιν, είναι κι εδώ παρόν και μάλιστα, προσλαμβάνει νέες μορφές στα χρόνια της νεοφιλελεύθερης συνθήκης. Η αστυνομική λογοτεχνία του εντοπίζει αυτές τις μεταλλάξεις στο πέρασμα του χρόνου.
Ας μη λησμονηθεί η γραμμική ενότητα που χαρακτηρίζει την αλληλουχία των 24 μυθιστορημάτων του με κεντρικό ήρωα τον επιθεωρητή Τζον Ρέμπους: συναντάμε τον Ρέμπους για πρώτη φορά στο Knots and Crosses το 1987 και τον ακολουθούμε μέχρι την αρχική συνταξιοδότησή του στο Exit Music (2007), πριν επανέλθει στην ενεργό δράση στο Standing in Another Man's Grave (2012). Μαζί του, βλέπουμε το Εδιμβούργο που αλλάζει. Σε ό,τι αφορά το δυϊσμό που αναφέρθηκε παραπάνω, είναι συναρπαστικό πόσο πολύ ομοιάζει (έστω και αν πρόκειται για τα δύο πρόσωπα του Ιανού) ο Ρέμπους στη Νέμεσή του, στον τοπικό αρχιγκάνγκστερ που ακούει στο όνομα Μπιγκ Τζερ Κάφερτι.
0 Ίαν Ράνκιν γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1960 στο Φάιφ της Σκοτίας. Σπούδασε αγγλική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, απ' όπου αποφοίτησε το 1982. Πριν αφοσιωθεί στη συγγραφή, έκανε διάφορες δουλειές, από εργάτης σε αμπελώνες ως φοροεισπράκτορας και μουσικός συντάκτης. Το πρώτο του μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1986, αλλά η καθιέρωσή του ήρθε με τη δημιουργία του διάσημου πλέον αντιήρωά του, του επιθεωρητή Τζον Ρέμπους, το 1987. Οι περιπέτειες του κυνικού και περιθωριακού σκοτσέζου επιθεωρητή φιγουράρουν στις λίστες των best seller και μεταφράζονται σε πολλές χώρες του κόσμου.
Το 1992 τιμήθηκε με το βραβείο Chandler-Fulbright και το CWA Dagger για το καλύτερο αστυνομικό διήγημα της χρονιάς. Έχει επίσης τιμηθεί με το βραβείο Gold Dagger στην κατηγορία του αστυνομικού μυθιστορήματος, με το αμερικανικό βραβείο Edgar για το μυθιστόρημα του Οι αναστημένοι. Έχει γράψει τους προλόγους σε ανθολογίες κειμένων των Ρέιμοντ Τσάνλερ και Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, καθώς και στην ποιητική ανθολογία του Van Morrison. Έχει τιμηθεί με ακαδημαϊκούς τίτλους από τα Πανεπιστήμια του Αμπερτέι, του Σεντ Άντριους, του Χαλ και του Εδιμβούργο. Ζει στο Εδιμβούργο, είναι παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών. Στα ελληνικά τα βιβλία του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο: Οι καταρράκτες, Ο διάβολος μόνο ξέρει, Στον οίκο των ψεμάτων, Ακόμα και τα άγρια σκυλιά, Άγιος ή αμαρτωλός, Μνήμη νεκρών, Τελευταίο τραγούδι για τον Ρέμπους, Σκοτεινή πλευρά, Υπόθεση αίματος, Σκελετοί στο κελάρι, Με τις πόρτες ανοικτές, Φάκελος Ρέμπους – Οι άγνωστες υποθέσεις, Ένα τραγούδι για δύσκολους καιρούς.
Καλησπέρα Ίαν. Χαίρομαι που ξαναμιλάμε και εύχομαι να είναι καλοτάξιδο το βιβλίο. Το A Heart Full of Headstones περιστρέφεται γύρω από τη Δίκη του Ρέμπους. Θα το χαρακτήριζες καφκικό μυθιστόρημα;
Δεν είμαι σίγουρος αν θα το περιέγραφα ως καφκικό. Δεν κατηγορείται κάποιος αθώος, κάποιος που δεν γνωρίζει γιατί. Ο Ρέμπους δικάζεται για κάτι που διέπραξε, και το ξέρει.
Χωρίζεις την αφήγηση στα δύο, στο Τότε και στο Τώρα. Προσπαθείς μ’ αυτή την τεχνική να δέσεις υποθέσεις που φαινομενικά δεν σχετίζονται;
Είναι απλώς το παρελθόν και το παρόν του Ρέμπους.
Ο Ρέμπους προσλαμβάνεται από τη Νέμεσή του, τον μεγαλοκακοποιό Μπιγκ Τζερ Κάφερτι, για να ανακαλύψει κάποιον που μπορει να είναι επικίνδυνος (για τον Κάφερτι). Ξέρουμε από τα προηγούμενα βιβλία σου ότι ο Ρέμπους μισεί τον Κάφερτι, όμως, μήπως τον προτιμά από πιο νέους, άγνωστους και δυνητικά πιο επικίνδυνους κακοποιούς;
Καλή ερώτηση. Νομίζω πως να, ο Ρέμπους προτιμά έναν πιο παραδοσιακό τύπο γκάνγκστερ από τους νεαρότερους, πιο αθέατους και πολύ πιο θανάσιμους τύπους. Αναγνωρίζει επίσης τις παράλληλες τροχιές τους – τόσο ο ίδιος όσο και ο Κάφερτι είναι άντρες στα τέλη των 60 που αισθάνονται αποσυνδεδεμένοι και αγνοημένοι από έναν κόσμο που τρέχει γύρω τους πιο γρήγορα από αυτούς. Και οι δύο θέτουν τα ίδια ερωτήματα – μπορώ ακόμα να κάνω τη διαφορά; Έχω ακόμα έναν ρόλο να παίξω σ’ αυτό τον κόσμο;
Ο Ρέμπους έχει επισήμως συνταξιοδοτηθεί, όμως συνεχώς επιστρέφει. Ως λογοτεχνικό χαρακτήρα, έχεις ίσως αρχίζει να τον φαντάζεσαι ως «έναν άνθρωπο υπεράνω εποχής»;
Πίστευα ότι τελικά θα έφτανα σε ένα σημείο που δεν θα μπορώ πια να γράψω για τον Ρέμπους, αλλά συνεχίζει να με εκπλήσει γιατί εξακολουθεί να μου είναι πολύ χρήσιμος ως χαρακτήρας. Και καθώς γερνά/αλλάζει, απολαμβάνω την πρόκληση να γράφω γι’ αυτές τις αλλαγές – συμπεριλαμβανομένης της σωματικής του κατάπτωσης.
Οι επιθεωρητές Σιβόν Κλαρκ και Μάλκολμ Φοξ διερευνούν πλέον τις δικές τους υποθέσεις – ανεξάρτητα από το τι κάνει ο Ρέμπους. Αποκτούν βιβλίο με το βιβλίο ξεχωριστή και πιο στιβαρή υπόσταση ως χαρακτήρες;
Νομίζω ότι και οι δύο είναι ισχυροί χαρακτήρες. Ειδικά μετά τη συνταξιοδότηση του Ρέμπους, βγαίνουν από τη σκιά του και προβάλλουν πιο έντονα τις ατομικές τους προσωπικότητες.
Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από το τραγούδι "Single Father" του Jackie Leven. Θα ήθελες να μας πεις λίγα λόγια γι’ αυτόν;
Λοιπόν, ο Jackie ήταν ένας χαμαιλέων. Ξεκίνησε ως folk τραγουδιστής, μετά σχημάτισε μια rock μπάντα (Doll By Doll), κι έπειτα επανεφηύρε τον εαυτό του ως τραγουδοποιός. Είχε σπουδαία φωνή, έγραφε σπουδαίους στίχους και έπαιζε εξαιρετική κιθάρα. Τα καλύτερα κομμάτια του αναφέρονται σ’ αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί «αρρενωπή τοξικότητα» και στις μάσκες που συνήθως φοράνε οι άντρες προκειμένου να κρύψουν τα πιο βαθιά και ανθρώπινα συναισθήματά τους.
Έχεις γράψει τον πρόλογο για την ανθολογία “Lit Up Inside” με τους στίχους του Van Morrison. Ένα διήγημά σου εξελίχθηκε στο graphic novel “Kickback City” που αναφέρεται στον Rory Gallagher. Έχεις έκτοτε ασχοληθεί με άλλα project σχετικά με τη μουσική;
Έγραψα τους στίχους για ένα τραγούδι στο νέο album του Colin MacIntyre (Mull Historical Society). Αυτό είναι το μοναδικό για την ώρα.
Τι ακούς αυτό τον καιρό;
Μια σκωτσέζικη μπάντα, τους Cloth. Μου θυμίζουν κάπως τους Young Marble Giants. Και μια ιρλανδική μπάντα, τους Lankum, που ακούγονται σαν τους Godspeed You Black Emperor! σε ιρλανδέζικο μπαρ.
Έχεις ανθολογήσει ποιήματα του θρυλικού Robert Burns (1759 – 1796), που θεωρείται ο poet laureate του Εδιμβούργου (σημ: παραμένει αμετάφραστος στα ελληνικά). Θα ήθελες να μας μιλήσεις για το έργο του;
Είναι ο εθνικός ποιητής της Σκωτίας. Ήταν αυτοδίδακτος και προερχόταν από την εργατική τάξη. Έγραφε για καθημερινούς ανθρώπους, για ανθρώπους ερωτευμένους, για τις καθημερινές ανησυχίες και τα πάθη τους. Σήμερα θεωρείται σοσιαλιστής και γι’ αυτό τον σέβονταν πολύ στη Σοβιετική Ένωση την περίοδο του κομμουνισμού. Η γλώσσα του δεν είναι πάντα εύκολη, ούτε καν για έναν συμπατριώτη του Σκωτσέζο.
Ολοκλήρωσες το τελευταίο αστυνομικό μυθιστόρημα του σπουδαίου William McIlvanney (1936 – 2015) με τίτλο “Το σκοτάδι παραμένει”. Είχατε στενή σχέση...
Ήμουν πάντα θαυμαστής των βιβλίων του, ειδικότερα των αστυνομικών. Όταν άρχισαν να εκδίδονται τα δικά μου βιβλία συμμετείχαμε από κοινού σε λογοτεχνικά φεστιβάλ. Ήταν σπουδαίος άνθρωπος και πηγή έμπνευσης. Τα αστυνομικά του ήταν εκτός κυκλοφορίας για πολλά χρόνια και όταν επανεκδόθηκαν, γνώρισαν επιτέλους επιτυχία. Αυτό τον ώθησε να ξεκινήσει να γράφει ένα νέο βιβλίο. Ήταν τιμητικό για μένα που ανέλαβα να ολοκληρώσω το βιβλίο του – αλλά ήταν επίσης και τεράστια πρόκληση!
Κάποιος νεότερος Σκωτσέζος συγγραφέας αστυνομικών που ξεχωρίζεις;
Δεν γνωρίζω αν θα συνεχίσει να γράφει αστυνομικά, όμως ξεχωρίζω το πρώτο μυθιστόρημα του Callum McSorley με τίτλο “Squeaky Clean” που πραγματεύεται τον εγκληματικό κόσμο της σύγχρονης Γλασκώβης. Είναι μια φρέσκια φωνή και το βιβλίο σε σημεία έχει πολύ χιούμορ.
Θα ήθελα να μιλήσουμε για πέντε συγγραφείς που νομίζω ότι είναι από τους αγαπημένους σου: τον Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον, τον Τζέιμς Χογκ, τον Ρέιμοντ Τσάντλερ, τον Ντάσιελ Χάμετ και τον Τόμας Πύντσον.
Ο Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον έγραψε ένα μυθιστόρημα πολύ σημαντικό για μένα, το “Ο Δρ. Τζέκυλ και ο Κύριος Χάιντ”. Θέτει το ερώτημα που παραμένει βασικό σε ολόκληρη την αστυνομική λογοτεχνία: γιατί οι άνθρωποι εξακολουθούν να κάνουν φρικτά πράγματα;
Ο Τζέιμς Χογκ έγραψε το βιβλίο-πρόδρομος στο “Τζέκυλ & Χάιντ”, το “Memoirs and Confessions of a Justified Sinner” (σημ: αμετάφραστο στα ελληνικά). Αναφέρεται σε έναν νεαρό θρησκευτικό ζηλωτή που γνωρίζει έναν χαρισματικό ξένο. Ο ξένος τον πείθει να διαπράξει μια σειρά από φόνους. Αλλά ποιος είναι ο ξένος, είναι ο Διάβολος ή μήπως είναι η φαντασιώση του δολοφόνου; Είναι ένα πολύπλοκο και προκλητικό βιβλίο που με επηρέασε έντονα.
Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ ήταν φανταστικός στυλίστας και ίσως ο δημιουργός της πιο ολοκληρωμένης πλοκής. Στα πρώτα μου βιβλία, ο Ρέμπους αν και μπάτσος, συμπεριφερόταν περισσότερο σαν ιδιωτικός ντετέκτιβ – στο στυλ του Φίλιπ Μάρλοου του Τσάντλερ.
Δεν ήμουν ποτέ μεγάλος θαυμστής του Ντάσιελ Χάμετ, ίσως θα πρέπει να τον ξαναδιαβάσω. .
Μελέτησα Τόμας Πύντσον στο πανεπιστήμιο και αγάπησα τα βιβλία του (σημ: ο Ράνκιν ήθελε να εκπονήσει το διδακτορικό του στην αγγλική φιλολογία πάνω στα έργα του Πύντσον). Μεγάλα, πολύπλοκα βιβλία, γεμάτα θεωρίες συνωμοσίας, τρελούς χαρακτήρες, μυστήρια και χιούμορ. Στο πρώτο βιβλίο που εμφανίζεται ο Ρέμπους, ο χαρακτήρας βασίζεται πολύ στον Πιγκ Μποντίν του Πύντσον. Εξακολουθούν να με γοητεύουν οι συνωμοσίες – μυθιστορηματικές ή πραγματικές.
Πώς είναι σήμερα η ζωή στο Εδιμβούργο; Παραμένει πανέμορφο ή έχει αρχίζει να μοιάζει στον Κύριο Χάιντ; Ποια είναι τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η πόλη;
Το Εδιμβούργο υποφέρει από το Brexit – που έδιωξε πολλούς Ευρωπαίους εργαζόμενους από την πόλη και τη χώρα. Επανέρχονται πάντως οι επισκέπτες της πόλης και η κατάσταση επιστρέφει στην εποχή πριν από την πανδημία. Τα σημαντικότερα δομικά προβλήματα παραμένουν: το στεγαστικό, η ανεπαρκής συλλογή απορριμάτων κλπ. Εξακολουθεί όμως να είναι υπέροχη πόλη, στην οποία μπορεί κανείς να ζει ανθρώπινα.
Συχνάζεις ακόμα στο Oxford Bar, όπως και ο Ρέμπους στα βιβλία σου;
Ήμουν εκεί χθες και προχθές. Ναι, το Oxford ποτέ δεν αλλάζει και εξακολουθώ να πηγαίνω συχνά.
Λεπτομέρεια από το εσωτερικό του Oxford Bar, στη Νέα Πόλη του Εδιμβούργου, όπου συχνάζουν ο Ian Rankin και ο επιθεωρητής John Rebus. Εικονίζεται Highland Park 20 ετών, single cask περιορισμένης παραγωγής ειδικά για τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την πρώτη εμφάνιση του Rebus στη λογοτεχνία (2007). Φωτο: Τζίνα Σωτηροπούλου
Πιστεύεις ότι προμηνύεται νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας; Ποια είναι η θέση σου; Θα ήθελες επίσης να σχολιάσεις την παραίτηση της Nicola Sturgeon από την ηγεσία του Εθνικού Κόμματος (SNP – προς αποφυγή παρεξηγήσεων, είναι αριστερό κόμμα που επιδιωκει την ανεξαρτησία από τη Μεγάλη Βρετανία με ταυτόχρονη είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση); Τι πιστεύεις για τον νέο γραμματέα του κόμματος, τον Humza Yousaf.
Προσπαθώ να μην αναμειγνύομαι πολύ με την πολιτική – είναι μια μορφή νοητικής αυτοάμυνας σε μια χώρα βαθιά πολωμένη. Χρησιμοποιώ τα βιβλία μου για να εκφράσω τις σκέψεις μου για την πολιτική.Πάντως, δεν νομίζω ότι θα γίνει νέο δημοψήφισμα μέχρι το SNP να είναι σίγουρο ότι θα το κερδίσει. Πιθανότατα θα γίνει στο μέλλον, αλλά όχι σύντομα. Η παραίτηση της Sturgeon ήταν σοκ και οι επιπτώσεις της είναι ακόμα ορατές. Ο Humza Yousaf δεν ήταν ιδιαίτερα διακεκριμένος στα προηγούμενα καθήκοντά του, όμως ως ηγέτης του κόμματος για την ώρα είναι προσγειωμένος. Ας περιμένουμε να δούμε τι μέλλει να συμβεί!
Το Α Heart Full Of Headstones θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά, με τον τίτλο Όσα δεν θέλω να πω, στις 28 Σεπτεμβρίου από το Μεταίχμιο, σε μετάφραση της Χίλντας Παπαδημητρίου.
