Μια ταινία για τον Frank Zappa δε θα μπορούσε φυσικά να είναι ένα απλό μουσικό ντοκιμαντέρ που κινείται μέσα σε στενά όρια και συμβάσεις - για την ακρίβεια, στο πρώτο τουλάχιστον άκουσμα- φαντάζει ανέφικτο να χωρέσει μια τέτοια καλλιτεχνική και φιλοσοφική ιδιοφυία σε μερικά μέτρα σελιλόιντ ή οποιουδήποτε σύγχρονου διαδόχου υλικού. Μια πρόκληση το γάντι της οποίας σήκωσαν με προθυμία ο Alex Winter, ο σκηνοθέτης που όλοι γνωρίσαμε ως ηθοποιό μέσα από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους του στο The Lost Boys και τη σειρά ταινιών Bill and Ted's δίπλα στον Keanu Reeves, και η ομάδα του, φιλοτεχνώντας ένα μοναδικό κινηματογραφικό πορτραίτο του Frank Zappa, με την τεράστια προστιθέμενη αξία της δικής του αφήγησης, ένα δώρο που προκύπτει από την αξιοποίηση πάνω από 1.000 ωρών ανέκδοτου υλικού από το προσωπικό αρχείο του Zappa - ένας πραγματικός θησαυρός για οποιονδήποτε λάτρη όχι μόνο του Zappa αλλά και της ιστορίας της μουσικής και της καλλιτεχνικής σκέψης.
Το ΖAPPA δεν είναι ένα νοσταλγικό ταξίδι στο παρελθόν, αλλά μία εντελώς σύγχρονη προσέγγιση στην κοσμοθεωρία, την τέχνη και τη δράση ενός ανθρώπου που ήταν τόσο εμφανώς μπροστά από την εποχή του όσο και επίκαιρος στη δική μας εποχή. Και ο Alex Winter, λίγο πριν την προβολή του ντοκιμαντέρ στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Gimme Shelter Film Festival, τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου, πάντα στο Gagarin 205, μας μίλησε για το πώς ακριβώς έκανε αυτό το δικό του ταξίδι στη ζωή και στην τέχνη του Frank Zappa από το θησαυροφυλάκιο του αρχείου του στο κινηματογραφικό πανί.
Ας ξεκινήσουμε από το προφανές. Γιατί Frank Zappa; Ποιο ήταν το κίνητρο για ένα ντοκιμαντέρ για μια τόσο πολυσχιδή καλλιτεχνική περσόνα;
Ήταν ιδέα του παραγωγού μου, Glen Zipper. Έψαχνα να καταπιαστώ με κάτι, με ένα καινούριο project λιγότερο καταθλιπτικό από τις ιστορίες εγκλημάτων και τεχνολογικής δυστοπίας που ασχολούμουν. Και κάτι που να μιλάει στην καρδιά της δυσκολίας του να κάνεις τέχνη σε μια υπερ-καπιταλιστική κοινωνία που γι’ αυτόν, ακριβώς τον λόγο ίσως δεν ενδιαφέρεται για την τέχνη. Και ως fan του Frank Zappa γνώριζα ότι η ζωή του υπήρξε το τέλειο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα για αυτή τη δυσκολία, αυτόν τον αγώνα.
Πρέπει άραγε να είναι κάποιος “fan” ενός καλλιτέχνη προκειμένου να φιλοτεχνήσει ένα εναλλακτικό πορτραίτο του, να κάνει μια ταινία ή να γράψει ένα βιβλίο γι’ αυτόν;
Όχι καθόλου. Είμαι fan του Frank Zappa, ναι, αλλά όχι κάποιος ζηλωτής. Έφτιαξα αυτήν την ταινία για ανθρώπους που τους ενδιαφέρει γενικότερα η μουσική και η τέχνη και η πολιτική και το στοίχημα της συνέπειας και της ειλικρίνειας σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Αν σε ενδιαφέρουν όλα αυτά, τότε σίγουρα σε ενδιαφέρει κι αυτό το φιλμ.
Είχες και τη συγκατάθεση, έγκριση και υποστήριξη, της συζύγου του Frank Zappa, Gail Zappa, γι’ αυτό το ντοκιμαντέρ η οποία σου έδωσε πρόσβαση σε πολύτιμο υλικό και πηγές. Πώς βίωσες αυτήν την εμπειρία; Πώς ξεδιάλεξες το υλικό σου, πώς αποφάσισες τι θα χρησιμοποιήσεις;
Η αλήθεια είναι ότι ήμουν έτοιμος να κάνω την ταινία χωρίς επιπλέον υλικό από την οικογένεια, ωστόσο η Gail είχε τη γνώμη ότι ήταν αδύνατον να πετύχει χωρίς πρόσβαση σε αυτό το θησαυροφυλάκιο. Ήξερα ότι είχε δίκιο, απλώς δεν περίμενα ποτέ να μου χορηγηθεί αυτή η άδεια, αυτή η πρόσβαση. Πρόκειται για έναν θησαυρό τόσο προσωπικού όσου και επαγγελματικού υλικού και περάσαμε δύο χρόνια μόνο με εργασίες συντήρησης. Αυτό, βέβαια, καθυστέρησε αρκετά τη διαδικασία και το ντοκιμαντέρ -το οποίο πήρε έξι χρόνια συνολικά για να ολοκληρωθεί- αλλά ταυτόχρονα το έκανε πιο πλούσιο και την ανταμοιβή μας πολύ μεγαλύτερη. Άξιζε όλον τον χρόνο και τον κόπο.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να πειστούν οι οικογένειες και οι οικείοι του προσώπου στο οποίο αφορά ένα ντοκιμαντέρ να υποστηρίξουν το όραμα του κινηματογραφιστή για την απεικόνιση των αγαπημένων τους;
Αποτελεί σίγουρα μια πρόκληση να κερδίσεις την εμπιστοσύνη των πραγματικών πρωταγωνιστών ενός ντοκιμαντέρ ή/και των οικογενειών τους αλλά, ταυτόχρονα, είναι και αναγκαίο, οπότε το έχω συνηθίσει. Ξεκίνησα την καριέρα μου από τα παιδικά μου χρόνια, ως παιδί – ηθοποιός και έμαθα νωρίς τι σημαίνει να εμπιστεύεσαι ανθρώπους που μπορεί να αποκτήσουν τόσο μεγάλη εξουσία πάνω σου και στην εικόνα σου. Παράλληλα έμαθα και να μην εμπιστεύομαι αυτούς που έχουν κακές προθέσεις. Οπότε ξέρω πάνω – κάτω τι ψάχνουν και τι χρειάζονται αυτοί οι άνθρωποι και προσπαθώ να τους συμπεριφέρομαι κατά τρόπο που θα καλλιεργήσει την εμπιστοσύνη μεταξύ μας.
Στο ZAPPA αφηγητής της ιστορίας είναι ο ίδιος ο Frank Zappa. Ακούγεται πολλά υποσχόμενο και εξίσου δύσκολο. Πώς ακριβώς έγινε αυτό;
Βρήκαμε πολλά σπουδαία πράγματα στο προσωπικό αρχείο του Frank Zappa, πολύτιμο υλικό αλλά το πιο σημαντικό και πολύτιμο ήταν ένα πλούσιο, μεγάλης έκτασης οπτικοακουστικό υλικό, εγγραφές του ίδιου του Zappa να μιλάει, να διηγείται, να σχολιάζει. Χτίσαμε ένα χρονοδιάγραμμα βάσει αυτού του προσωπικού του σχολιασμού, από την αρχή της ζωής του μέχρι το τέλος, και αυτό έγινε ο κορμός της αφήγησής μας. Φυσικά έχουμε άλματα στον χρόνο και στις εποχές, θέλαμε να κάνουμε ένα μοντάζ όπως αυτό που έκανε ο Zappa με τη μουσική του, αλλά σε κάθε περίπτωση μείναμε πιστοί στο αρχικό υλικό.
Η δισκογραφία και το υλικό του Frank Zappa είναι τεράστια και δαιδαλώδη, για πολλούς, ίσως, χαοτικά. Πώς πλοηγηθήκατε σε αυτήν στο πλαίσιο αυτού του ντοκιμαντέρ;
Η μεγαλύτερη πρόκληση σε αυτό ήταν τα media προσπαθούν να φουσκώνουν τις ιστορίες, να πλατιάζουν, να περιλάβουν και το παραμικρό πετραδάκι. Προέρχομαι από την αφηγηματική κινηματογραφία και το ντοκιμαντέρ και έχω συνηθίσει σε δομές οικονομίας. Τα όρια βοηθάνε πολύ ένα ντοκιμαντέρ, ιδίως όταν έχεις να κάνεις με τέτοιο όγκο υλικού. Δεν λυπηθήκαμε καθόλου -θα μπορούσα να πω ότι ήμασταν αδίστακτοι- να ξεφορτωθούμε πράγματα που δεν εξυπηρετούσαν την κεντρική ιστορία.
Ποιο είναι η αγαπημένη σου δουλειά του Frank Zappa και γιατί; Και καθώς έχεις σκηνοθετήσει και αρκετά μουσικά βίντεο και video clips ποιο τραγούδι του Frank Zappa θα ήθελες να οπτικοποιήσεις;
Αγαπώ τόσα πολλά στη δουλειά του Frank Zappa από τους The Mothers of Invention μέχρι τη δουλειά του με τους Ensemble Moderne. To αγαπημένο μου ροκ album του Frank Zappa είναι το Hot Rats και από τα πιο κλασσικά του έργα αγαπώ πολύ το Yellow Shark. Θα ήθελα πολύ να φτιάξω ένα clip με στοιχεία και κομμάτια από το Yellow Shark.
https://www.youtube.com/watch?v=gktWwLO9ZeU
Δεδομένου ότι ο Frank Zappa ήταν και σκηνοθέτης υπήρξε κάποια διάδραση, κάποια «συνομιλία» μεταξύ της κινηματογράφισής και του ντοκιμαντέρ σου και των ταινιών του;
Είχα δει το “Baby Snakes” όταν κυκλοφόρησε και το “200 Motels” αρκετά αργότερα. Όταν μπήκα για πρώτη φορά στο γραφείο του είδα πάνω στο έπιπλο, σε περίοπτη θέση μια μονταζιέρα flatbed. Χάρηκα πολύ. Υπήρξε σπουδαίος σκηνοθέτης και πολύ εφευρετικός μοντέρ, όπως ο Stan Brakhage. Με τον μοντέρ του ZAPPA Mike Nichols αντλήσαμε πολλά από το στιλ του Zappa στις δικές του ταινίες ως προς το πώς θα προσεγγίσουμε το δικό μας φιλμ.
Πόσο ευέλικτο μπορεί να είναι ένα μουσικό ντοκιμαντέρ, με όρους κινηματογραφίας και τέχνης, χωρίς να γίνουν συμβιβασμοί στις βασικές του αρχές; Ποια είναι η δική σας προσέγγιση;
Είμαι λάτρης της συμπαγούς, συνεκτικής αφηγηματικής γραμμής – επιμένω πολύ σε αυτό. Αλλά από τη στιγμή που το κατακτάς αυτό είσαι ελεύθερος να πειραματιστείς γύρω του. Αυτή η ταινία έχει μια ποιότητα πειραματισμού αλλά η δομή παραμένει πολύ συγκεκριμένη και στέρεη. Αγαπώ πολύ τις πλήρως πειραματικές δουλειές, απλώς δεν είναι αυτό που κάνω εγώ.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου μουσικό ντοκιμαντέρ;
Το Cocksucker Blues του Robert Frank.
Ποιο ήταν το μεγαλύτερο μάθημα που πήρες από τον Frank Zappa και από τη δική σου δουλειά πάνω του;
Το πιο δημιουργικό μάθημα που πήρε από αυτήν την παρατήρηση της ζωής του Frank Zappa είναι ότι θα πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στον κόσμο, στα μυστήρια της ζωής και της καρδιάς, αλλά, ταυτόχρονα, να μένουμε πιστοί στις αξίες και τις αρχές μας και να δουλεύουμε σκληρά για να τις προστατέψουμε και να τις εκφράζουμε.
Μέσα στα ενδιαφέροντα σου είναι και η τεχνολογία και οι προκλήσεις της ιδιωτικότητας του ατόμου – είσαι πολύ ενεργός τόσο καλλιτεχνικά όσο και κοινωνικά σε αυτά τα πεδία και έχεις κάνει ταινίες για το Internet και τον «θαυμαστό καινούριο κόσμο» “before it was cool”. Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σε αυτή τη μετα- εποχή;
Πιστεύω ότι η μεγαλύτερη πρόκληση στην ψηφιακή εποχή είναι η ίδια η ανθρώπινη φύση. Η τεχνολογία έχει τη δύναμη να βοηθήσει αυτούς που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, να ενημερώσει, να απελευθερώσει να φέρει τους ανθρώπους κοντά, πέρα από τα φυσικά και γεωγραφικά σύνορα. Η παγίδα με την τεχνολογία είναι το πόσο εύκολα μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιηθεί και να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης στα λάθος χέρια για να βλάψει, να ικανοποιήσει την απληστία και το πάθος για εξουσία, να συσσωρεύσει ακόμα μεγαλύτερη δύναμη από τους πολλούς στα χέρια των λίγων. Αυτή είναι μια μάχη ανθρώπινης φύσης, και αυτή τη μάχη αντιμετωπίζουμε αυτή τη στιγμή.
Πώς πιστεύεις ότι θα έβλεπε ο Frank Zappa το metaverse;
Πιθανότατα θα το απεχθανόταν.
ZAPPA
Πανελλήνια Πρεμιέρα
Δευτέρα 31 Οκτωβρίου 2022
Gagarin 205
Gimme Shelter Film Festival
#GSFFathens #Zappa #FrankZappa #ZappaMovie
https://el.gsffathens.com/2021lineup
