Ο Max Cooper δεν είναι απλά ένας παραγωγός ηλεκτρονικής μουσικής. Αφήνοντας πίσω του μια ακαδημαϊκή καριέρα στη γενετική υπολογιστικών συστημάτων, αποφάσισε να ακολουθήσει τη μεγάλη του αγάπη για την ηλεκτρονική μουσική, συνδυάζοντας την εικαστική τέχνη και την επιστήμη στα live A/V shows του. Έχοντας κερδίσει σημαντικά βραβεία και διακρίσεις τα τελευταία 14 χρόνια, έχει εμφανιστεί σε εμβληματικούς μουσικούς χώρους όπως το Roundhouse και το Barbican, σε μουσεία όπως το Centre Pompidou Metz, εκκλησίες, ακόμη και σε ιστορικούς αρχαιολογικούς χώρους όπως το Ωδείο Ηρώδου Αττικού πέρυσι.
Συναντηθήκαμε λίγο πριν την εμφάνισή του στον πολυχώρο Gaité Lyrique στο Παρίσι όπου μιλήσαμε για τα οπτικο-ακουστικά του projects, την εικαστική και επιστημονική τους διάσταση, τις προκλήσεις της τεχνητής νοημοσύνης στη σύγχρονη εποχή, καθώς και για τη μαραθώνια επικείμενη εμφάνισή του στο Ωδείο Αθηνών στις 30 Οκτωβρίου στο πλαίσιο του Plissken Festival.
photo: Alex Kozobolis
Πώς είναι να κάνεις περιοδεία στην μετά-Covid εποχή;
Το λατρεύω. Πάντα μου άρεσε να κάνω show. Είμαι εσωστρεφής άνθρωπος, αλλά για κάποιο λόγο έγινα DJ στα 16 μου περίπου και αμέσως το λάτρεψα. Νομίζω ότι με ανάγκασε να είμαι εξωστρεφής, ενώ δεν είμαι. Είναι αυτές οι δύο ώρες της ζωής μου ή οι δύο ώρες της εβδομάδας που είμαι εκτός, πραγματικός εξωστρεφής. Ίσως βέβαια να γίνομαι λιγότερο εξωστρεφής επειδή στην αποψινή συναυλία θα παίζω ανάμεσα σε οθόνες, οπότε κάνω μια προσπάθεια να με περιβάλλουν τα οπτικά. Υποθέτω ότι αυτός είναι ένας περισσότερο εσωστρεφής τρόπος να είσαι εξωστρεφής. Και πάλι όμως είναι συναρπαστικό να παίζεις, εξακολουθεί να είναι διασκεδαστικό όποτε υπάρχει καλή ενέργεια στο χώρο και οι άνθρωποι είναι ενθουσιασμένοι, περνάνε καλά και μπορείς να το αισθανθείς αυτό· είναι απλά μια ευχαρίστηση, μια πολύ θετική ατμόσφαιρα. Επίσης, μου αρέσει πολύ να παίζω, να βρίσκομαι σε διαφορετικές χώρες και να ξαναβλέπω τους φίλους μου που έχω να δω πολύ καιρό. Από την άλλη πλευρά βέβαια, εξαντλούμαι αρκετά ή αρρωσταίνω, μπορεί να με ακούς να βήχω πού και πού.
Θυμάμαι που απομονώθηκες πριν από πολλά χρόνια για να γράψεις ένα άλμπουμ και για έναν ολόκληρο μήνα δεν είχες τίποτα, ούτε τηλέφωνα, ούτε ίντερνετ.
Ναι, αυτή ήταν μια καταπληκτική εμπειρία, χωρίς καν email, χωρίς μηνύματα, χωρίς WhatsApp, τίποτα. Είχα βέβαια ένα τηλέφωνο με την έννοια ότι χρησιμοποιούσα το χάρτη όταν έπρεπε να πάω να ψωνίσω κ.λπ., έβρισκα το μαγαζί στο χάρτη επειδή ήμουν επάνω στο βουνό, οπότε χρειαζόμουν το τηλέφωνο γι' αυτό το λόγο. Όμως δεν είχα καμία αλληλεπίδραση με ανθρώπους, εκτός από τους ανθρώπους στο μαγαζί όπου θα έλεγα ένα γεια ή οτιδήποτε άλλο, αλληλεπιδρούσα μαζί τους με αυτόν τον τρόπο. Κατά τα άλλα, δεν είχα καμία ουσιαστική αλληλεπίδραση. Τις πρώτες δύο εβδομάδες, σκεφτόμουν: «Γιατί το κάνω αυτό; Δεν είναι καθόλου διασκεδαστικό», και στη συνέχεια, σε κάποια φάση συνειδητοποίησα ότι είχα περάσει τα μισά της διαδρομής και έλεγα ότι δεν είμαι σίγουρος ότι θέλω να ξαναεπιστρέψω στην πραγματική, κανονική ζωή, ότι είναι αρκετά ωραίο να ζεις έτσι. Μου άρεσε πολύ το τελευταίο κομμάτι της εμπειρίας αυτής.
Νομίζω ότι για μένα τουλάχιστον -και για πολλούς ανθρώπους με τους οποίους μιλάω- αυτό συμβαίνει όταν πηγαίνεις διακοπές. Τις πρώτες μέρες των διακοπών αγχώνεσαι για τη δουλειά και σκέφτεσαι τα πάντα, και μετά από λίγο αρχίζεις σιγά-σιγά να απενεργοποιείσαι και στα μισά ή την τελευταία μέρα απολαμβάνεις πραγματικά τη χαλάρωση. Μετά βέβαια πρέπει να επιστρέψεις και πάλι στο χαοτικό κόσμο. Ήταν κάπως έτσι, αλλά πραγματικά χρήσιμη αυτή η διαμονή. Πολλά από τα πράγματα που έμαθα εκείνη την περίοδο, τα χρησιμοποιώ ακόμα και τώρα όταν βρίσκομαι στη δημιουργική μου διαδικασία πάνω από τα συνθεσάιζερ μου. Ξέρεις, ήταν μια πολύ ωραία εποχή όταν είχαμε μόνο μερικά κομμάτια hardware και περνούσαμε πραγματικό χρόνο μαζί τους. Γιατί αυτές τις μέρες σπάνια το έχω αυτό, έχω πάντα emails και συναντήσεις και συναυλίες και προθεσμίες και όλα αυτά τα πράγματα που συμβαίνουν τριγύρω. Είναι δύσκολο να το έχεις αυτό: να είσαι όλη ημέρα μόνο με ένα κομμάτι hardware και να το γνωρίζεις ενδόμυχα. Νομίζω ότι χρειάζομαι να το ξανακάνω κάποια στιγμή.
Να εξερευνήσεις το θηρίο…
Ναι, ακριβώς, ακριβώς αυτό, γιατί υπάρχουν τόσα πολλά κομμάτια software, hardware και τεχνικές εκεί έξω, και είναι πανεύκολο να χαθείς μέσα σε όλες αυτές τις διαφορετικές τεχνικές. Όμως στην πραγματικότητα αποδεικνύεται ότι οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που αγαπώ τη δουλειά τους κάνουν κάτι πολύ απλό και το κάνουν πολύ καλά. Έχει να κάνει με αυτόν τον λεπτό έλεγχο και ένα είδος εμμονής για κάτι που μοιάζει με ένα μικρό δημιουργικό κουτί. Πολλοί από αυτούς φαίνεται να το βρίσκουν αυτό, όχι όλοι. Πριν λίγο αναφέραμε τον Rival Consoles. Είναι στην πραγματικότητα ένα καλό παράδειγμα μουσικού που έχει αυτόν τον καταπληκτικό ηχοχρωματικό κόσμο, αυτόν τον πραγματικά όμορφο κόσμο της σύνθεσης και πολλές φορές τον ρωτάω: «τι χρησιμοποιείς γι' αυτό;» Αποδεικνύεται ότι χρησιμοποιεί τα ίδια τεχνικά μέσα μ’ εμένα, απλά το κάνει καλύτερα! (γέλια) Οπότε, η ουσιαστική ενασχόληση με ένα πράγμα και η πραγματική εμβάθυνση σε ένα κομμάτι software, σε ένα κομμάτι hardware, ό,τι κι αν είναι αυτό, περιορίζοντας τις δημιουργικές επιλογές, σε οδηγεί να βρεις την πραγματική ολοκλήρωση αυτού που πρόκειται να κάνεις. Και αυτό ήταν που έκανα εκείνο το μήνα.
Άκουγες μουσική άλλων κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου;
Όχι, όταν βρίσκομαι σε μια έντονη δημιουργική φάση δεν ακούω μουσική άλλων. Απλά χάνομαι εντελώς σε αυτό που κάνω μέσα στο κεφάλι μου, είναι σαν να έχω εμμονή με τις δομές και τις φόρμες. Μού είναι δύσκολο να κάνω άλλα πράγματα και γενικά δεν ακούω άλλη μουσική. Ακούω μουσική όταν ταξιδεύω, σε μια πτήση ή σε ένα τρένο, όταν πηγαίνω κάπου, για να κάνω ένα βήμα πίσω. Τότε κυρίως ακούω μουσική.
Τι ακούς;
Κυρίως ambient μουσική, πολλή ηλεκτρονική ambient και post-classical ηλεκτρονική μουσική. Λέω κυρίως γιατί όταν βρίσκομαι σε πτήση είμαι συνήθως εξαντλημένος ή αγχωμένος και η ambient μουσική είναι ιδανική για να με γειώσει σε αυτή την κατάσταση. Όταν είμαι στο σπίτι, η μουσική που ακούω εξαρτάται από τις περιστάσεις. Όταν έχω φίλους στο σπίτι, συχνά ακούμε synth-pop ή ηλεκτρονική μουσική ή techno ή οτιδήποτε είναι πιο χορευτικό, drum & bass. Αν είμαι μόνος μου, θα βάλω κάποιο από τα είδη μουσικής που δεν έχουν καμία σχέση με τη δουλειά μου, γιατί αν ακούω techno για παράδειγμα, πάντα θα σκέφτομαι τι είδους διαδικασία kick-drum γίνεται, ποια είναι η μορφή και η όλη δομή. Μερικές φορές, ακούω μόνο bluegrass ή country ή τζαζ, που απέχουν πολύ από τον κόσμο μου και τα μουσικά είδη στα οποία δουλεύω. Μπορώ απλά να ακούσω αυτά τα είδη σαν κανονικός άνθρωπος, απολαμβάνοντας τη μουσική γι' αυτό που είναι, χωρίς να χρειάζεται να την πολυαναλύσω. Μου αρέσει ιδιαίτερα να βρίσκω τέτοια μουσική.
photo: Alex Kozobolis
Έχεις φοιτήσει σε σχολείο Steiner*, του οποίου η προσέγγιση στη μάθηση είναι διαφορετική από τα συνήθη εκπαιδευτικά συστήματα. Πιστεύεις ότι αυτό άνοιξε το δρόμο για να ακολουθήσεις μια λιγότερο συμβατική προσέγγιση στην επαγγελματική σου ζωή;
Πάντα με ενδιέφεραν οι επιστήμες από μικρή ηλικία, αλλά κατέληξα να γίνω καλλιτέχνης ή μουσικός, αν και ποτέ δεν σπούδασα κάτι τέτοιο. Μάλλον αυτό είχε να κάνει με το ότι ήμουν μαθητής σε σχολείο Στάινερ από μικρή ηλικία.
Με όλα όσα συμβαίνουν στον επιστημονικό τομέα, σου λείπει η επιστημονική σου έρευνα;
Δεν έχω ασχοληθεί με την επιστημονική έρευνα εδώ και 15 χρόνια, έχει περάσει πραγματικά πολύς καιρός. Τελείωσα το 2008 το τελευταίο μου μεταδιδακτορικό. Όμως ένας από τους κύριους λόγους που ασχολούμαι με οπτικοακουστικά projects εδώ και 6-7 χρόνια είναι επειδή διαβάζω πολλά βιβλία γύρω από την επιστήμη και τη φιλοσοφία, μελετάω πράγματα που με ενδιαφέρουν, και στη συνέχεια σκέφτομαι: «Α, μπορώ να βάλω αυτά τα πράγματα σε μια οπτική δομή, σε μια μουσική δομή». Στη συνέχεια, γράφω ιστορίες και τις στέλνω στους εικαστικούς καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάζομαι, μερικές φορές και σε μαθηματικούς ή επιστήμονες, και όλα αυτά οδηγούν σε οπτικο-εικαστικά projects βασισμένα σε πραγματικά δεδομένα. Aυτή είναι η ευκαιρία μου και αυτός είναι ο λόγος που ασχολούμαι με αυτό το κομμάτι – επειδή μου λείπει ο επιστημονικός κόσμος. Έτσι εκπληρώνω τα ενδιαφέροντα που πάντα είχα γιατί δεν έχω σταματήσει να διαβάζω για την επιστήμη, να μαθαίνω, να εμπνέομαι και να ενδιαφέρομαι γι' αυτήν. Και αυτό έγινε το επίκεντρο της δουλειάς μου.
Ήταν η εβδομάδα των βραβείων Νόμπελ: Συνεχίζεις να παρακολουθείς τα επιστημονικά νέα και αν ναι, πρόκειται να χρησιμοποιήσεις κάποιο από αυτά σε κάποιο μελλοντικό project σου;
Δεν έχω παρακολουθήσει όλα τα νέα, απλώς άκουσα για το βραβείο Χημείας. Παρ' όλα αυτά τίποτα από αυτά που άκουσα δεν μου κίνησε ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Ήταν όλα αρκετά λειτουργικά, χρήσιμα πράγματα. Το είδος της επιστήμης που προσωπικά μου αρέσει είναι εκεί που κρύβεται η τέχνη, όπως τα περίεργα παράδοξα και το είδος της συναρπαστικής -αν όχι- επιστημονικής φαντασίας, τα άκρα της επιστήμης δηλαδή που δεν είναι και τόσο για σοβαρούς επιστήμονες. Μα τι λέω; Όχι, αυτό δεν είναι αλήθεια. Οι σοβαροί επιστήμονες εξακολουθούν να αγαπούν τα συναρπαστικά πράγματα, τα λατρεύουν, αλλά αν προσπαθούσα να το περιγράψω, νομίζω ότι η φιλοσοφία της επιστήμης είναι ο τομέας που με ελκύει περισσότερο· αυτό το είδος του περιθωρίου όπου η επιστήμη και η φιλοσοφία συναντιούνται. Οι φιλόσοφοι τείνουν να αναζητούν τα παράξενα ερωτήματα, τα ερωτήματα που προκαλούν σύγχυση. Μου αρέσουν τα ερωτήματα που προκαλούν σύγχυση. Προς τα εκεί κινούμαι εκ φύσεως με την πάροδο των χρόνων, όσον αφορά τουλάχιστον στα διαβάσματά μου. Αλλά αυτό σημαίνει ότι μερικές φορές συνομιλώ με ακαδημαϊκούς, ή μου μιλούν εκείνοι για τον τομέα τους και για τα δεδομένα που έχουν, με τα οποία θέλουν να κάνουν ένα project. Τέτοιου είδους projects που βασίζονται σε κάποια χρήσιμη, επιστημονική έρευνα είναι συχνά πολύ ωραία και πολύ δυνατά.
Νιώθω ότι η φύση είναι πλούσια σε ιδέες, όμορφη αισθητική, όμορφες ιδέες και δομές, καλλιτεχνία, οπότε δεν νομίζω ότι υπάρχει έλλειψη ιδεών από τη φύση. Η έλλειψη χρόνου είναι θέμα για μένα – πώς να υπολογίσω τον χρόνο και τη χρηματοδότηση. Το να βρεις αρκετή χρηματοδότηση για να δημιουργήσεις projects είναι μια πρόκληση, αλλά ο χρόνος είναι το κυριότερο γιατί ποτέ δεν είναι αρκετός. Μακάρι να μπορούσα να παγώσω το χρόνο για να κάνω όλα τα projects που θέλω ξεκινώντας από την αρχή.
Με την άφιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης, βλέπουμε να αναδύεται ένας νέος κόσμος, κάπως απάνθρωπος, κάπως τρομακτικός, αλλά και με ατελείωτες δυνατότητες. Ποια είναι η συμβολή σου σε αυτό μέσω της τέχνης σου;
Δουλεύω κάποια projects τεχνητής νοημοσύνης και έκανα ένα ως μέρος του πρόσφατου δίσκου μου, χρησιμοποιώντας αποσπάσματα του Wittgenstein. Επειδή το άλμπουμ ονομάζεται Unspoken Words, με ενδιέφερε η επικοινωνία εκτός της προφορικής και γραπτής γλώσσας, όπως η επικοινωνία μέσω της μουσικής, της εικαστικής τέχνης και άλλων τεχνών. Όσο έψαχνα εικαστικά projects για το αφηγηματικό κομμάτι, με έλκυσαν τα γραπτά του Ludwig Wittgenstein, επειδή στα γραπτά του αναφερόταν στους περιορισμούς της γλώσσας και συνέδεε τα προβλήματα της φιλοσοφίας με τα προβλήματα της γλώσσας. Σε ένα από τα projects λοιπόν, πήραμε τα γραπτά του και τροφοδοτήσαμε τις φράσεις του σε ένα σύστημα μηχανικής εκμάθησης που θα μετέτρεπε τις φράσεις σε κινούμενη εικόνα. Έτσι, χρησιμοποιήσαμε αυτές τις αφηρημένες φιλοσοφικές φράσεις σχετικά με τα όρια της γλώσσας, τον συμβολισμό και τις σχέσεις μεταξύ των συμβόλων μας και του νοήματός τους στον πραγματικό κόσμο. Αυτή η πυκνή, δυσνόητη φιλοσοφία οπτικοποιημένη έδωσε όλες αυτές τις τρελές, αφηρημένες, σουρεαλιστικές εικόνες που είναι ιδιαίτερα όμορφες. Ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα τεχνική με την οποία κάνουμε περισσότερα projects τώρα επειδή αυτός ο τομέας της μηχανικής εκμάθησης εξελίσσεται πολύ γρήγορα, όπως και οι περισσότεροι τομείς. Προφανώς και υπάρχουν πολλά ζητήματα γύρω από αυτό το κομμάτι σχετικά με την ύπαρξη αυτών των μηχανών που εκπαιδεύονται βάσει έργων διάφορων καλλιτεχνών, και στη συνέχεια δημιουργούν κατά κάποιο τρόπο αντίγραφα πολλών καλλιτεχνών μαζί.
Υπάρχει ένα ζήτημα σχετικά με την ιδιοκτησία, την προέλευση, οπότε χρειαζόμαστε συστήματα που να συνδέουν τις αναφορές και τις πηγές όλων αυτών ως μέρος της διαδικασίας. Υπάρχουν σίγουρα πολλές συζητήσεις που πρέπει να γίνουν, αλλά ταυτόχρονα πρόκειται για μια νέα τεχνολογία με την οποία πρέπει να μάθουμε να δουλεύουμε. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές καταπληκτικές καλλιτεχνικές δυνατότητες και προφανώς υπάρχουν παγίδες, όπως συμβαίνει με κάθε νέα τεχνολογία, αλλά δεν με ανησυχεί αυτό καθαυτό – περισσότερο με ενθουσιάζει το γεγονός ότι υπάρχουν πόρτες που ανοίγουν.
Η μουσική είναι ένας τομέας που δεν έχει εξελιχθεί τόσο γρήγορα όσο ο οπτικός κόσμος. Μουσικά, συνεργάζομαι με μια εταιρεία στην οποία υπάρχει ήδη μια εφαρμογή που αναπαράγει τη μουσική μου στο διηνεκές. Είναι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης που μιξάρει τη δική μου μουσική όπως και πολλών άλλων καλλιτεχνών. Τέτοιου είδους συστήματα με ενδιαφέρουν όχι για την αναπαραγωγή της μουσικής μου, αλλά ως δημιουργική βοήθεια. Είναι σαν να συνεργάζεσαι με έναν άνθρωπο, αλλά σε αυτή την περίπτωση είναι ένας συνεργάτης μηχανικής εκμάθησης που μπορεί να παρακολουθεί ακούραστα τι κάνω, να μαθαίνει από τη διαδικασία μου και έτσι να γίνεται καλύτερος προτείνοντας πράγματα. Με ενδιαφέρουν επίσης οι νέες δυνατότητες σύνθεσης, ξεφεύγοντας από τα παραδοσιακά συνθεσάιζερ που έχουν πολύ συγκεκριμένους τρόπους λειτουργίας. Με τη βοήθεια ενός συστήματος μηχανικής εκμάθησης μπορώ να εξερευνήσω το χώρο των παραμέτρων ή τις επιλογές που έχει ένα συνθεσάιζερ. Με λίγα λόγια, ενδιαφέρομαι για τις ηχοχρωματικές δυνατότητες αυτού του μέσου.
Ποιο θα έλεγες ότι ήταν το σημείο καμπής για τη μουσική σου καριέρα;
Θα έλεγα ότι ήταν η συνεργασία μου με την Traum Schallplatten, μια γερμανική εταιρεία από την Κολωνία, και ήταν η πρώτη φορά που συνεργάστηκα με μια εταιρεία που είχε οπαδούς και ενδιαφέρον. Με συμβούλεψαν και με ενθάρρυναν όχι απλώς να γράψω ένα κομμάτι μουσικής, αλλά να δουλέψω με ιδέες, με το τι σημαίνει μουσική, με τι συνδέεται, τέτοια πράγματα. Έτσι, άρχισα να ακολουθώ το μονοπάτι του πώς μπορώ να αφηγηθώ μια ιστορία. Αυτό με οδήγησε στο να σκεφτώ και να ξεκινήσω τα μουσικά βίντεο, γι’ αυτό κατέληξα ότι θα μπορούσα να ασχοληθώ με την επιστημονική διάσταση στα μουσικά μου βίντεο και μετά όλα εξελίχθηκαν σα χιονοστιβάδα. Τώρα, η δισκογραφική μου εταιρεία Mesh βασίζεται στην ιδέα του mesh, που σημαίνει τη διασταύρωση των πραγμάτων – ποια είναι η διασταύρωση της μουσικής με τις τέχνες και τις επιστήμες, πού συναντιούνται αυτά τα πράγματα και τι projects κάνουμε που συνδέουν τη μουσική με τις τέχνες και τους επιστήμονες μαζί. Η συνεργασία μου με αυτή τη γερμανική εταιρεία -σε κάποιο βαθμό- φύτεψε αυτόν τον σπόρο, σε συνδυασμό με την επιστημονική μου εκπαίδευση. Και υποθέτω ότι η διαδικασία αυτή ήταν απλώς μια προσπάθεια να καταλάβω ποιος είμαι, τι με ενδιαφέρει, τι με κάνει να διαφέρω από τους άλλους ανθρώπους και πώς μπορώ να το χρησιμοποιήσω και να το εκφράσω. Σκεφτόμουν ότι όσο πιο ολιστικά μπορώ να βάλω όλα όσα με ενδιαφέρουν σε ένα project, τόσο καλύτερο θα είναι το project.
photo: Alex Kozobolis
Πιστεύεις ότι τώρα υπάρχουν περισσότερες δυσκολίες/προκλήσεις στον τομέα της μουσικής από ό,τι όταν ξεκινούσες;
Είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Είναι πολύ πιο εύκολο να κάνεις μουσική τώρα, μπορείς να το κάνεις ακόμη και στο τηλέφωνό σου. Υπάρχει μεγάλη διαθεσιμότητα software και hardware και συστημάτων για να το κάνεις. Υπάρχουν πολλά σεμινάρια για το πώς να χρησιμοποιείς διάφορα συστήματα στο YouTube, αλλά η άλλη πλευρά είναι ότι ένα εκατομμύριο ή δέκα εκατομμύρια άνθρωποι φτιάχνουν ένα μουσικό κομμάτι κάθε μέρα, και τότε ναι, μπορείς να κάνεις τους πάντες στον κόσμο να δουν το κομμάτι σου στο YouTube, Όμως, σε αυτήν την περίπτωση, είναι πολύ δύσκολο να καταφέρεις να σε δουν και να σε ακούσουν λόγω της τεράστιας, μαζικής δημιουργικής δουλειάς εκεί έξω. Η σύντομη απάντηση είναι ότι πάντα ήταν πολύ δύσκολο να είσαι μουσικός ή καλλιτέχνης, πάντα ήταν κάτι που πολλοί άνθρωποι ήθελαν να κάνουν. Υπάρχει μόνο ένας μικρός αριθμός θέσεων για να γίνει ο καθένας επαγγελματίας μουσικός, υπάρχει ένας περιορισμένος αριθμός τρόπων για να βγάλει κανείς τα προς το ζην από αυτό και ήταν πάντα έτσι. Είναι δύσκολο με διαφορετικούς τρόπους τώρα, αλλά ήταν πάντα ανταγωνιστικό.
Αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ασχολήθηκα πλήρως με τη μουσική, επειδή βίωσα λίγη από την ανασφάλεια του ακαδημαϊκού κόσμου. Είναι ωραίο όταν παίρνεις μια μόνιμη θέση σε ένα πανεπιστήμιο ως ερευνητής, αλλά υπάρχει αυτή η μεγάλη περίοδος, η μεταδιδακτορική περίοδος που βίωσα για παράδειγμα. Τελείωσα το διδακτορικό μου, μετά έκανα το μεταδιδακτορικό μου και έκανα αίτηση για χρηματοδότηση. Αυτή η περίοδος είναι μια περίοδος όπου δεν έχεις πολύ έλεγχο, ουσιαστικά πρέπει να κάνεις αίτηση για χρήματα και αν κάποιος συμφωνήσει να σου δώσει κάποια χρήματα πρέπει να πας σε αυτό το μέρος και μετά από τρία χρόνια πρέπει να ξανακάνεις αίτηση και ίσως χρειαστεί να μετακομίσεις ξανά. Διαπίστωσα ότι είναι πολύ δύσκολο να ελέγξεις τη μοίρα σου σε αυτό το σημείο. Το βρήκα αρκετά απογοητευτικό και άρχισα να κάνω αίτηση για άλλες θέσεις εργασίας. Ήθελα όμως να κάνω αυτό που με ενδιέφερε, δεν ήθελα να κάνω οτιδήποτε, και το 2008 ήταν που δοκίμασα τη μουσική ως πλήρη απασχόληση. Στη μουσική τα πράγματα γίνονται λίγο πιο απλά, από την άποψη ότι αν κάνεις κάτι, αν το ακούσει ο κόσμος, τότε θα μπορέσεις να κάνεις show και η μοίρα σου αποφασίζεται από πολύ περισσότερους ανθρώπους τουλάχιστον, γεγονός που είναι λίγο πιο δίκαιο. Ενώ στον ακαδημαϊκό χώρο μπορεί να είναι πέντε άτομα στο συμβούλιο χρηματοδότησης που αποφασίζουν αν θα πάρεις την επόμενη χρηματοδότηση ή όχι. Ο μπαμπάς μου ήταν μηχανικός οπτικών συστημάτων και με βοήθησε καθ' όλη τη διάρκεια της απόφασής μου να ασχοληθώ με τη μουσική. Η μητέρα μου ήταν καθηγήτρια πιάνου και μουσικοθεραπεύτρια λύρας. Τα συστατικά υπήρχαν, απλά έπρεπε να βρω τον τρόπο να τα ακολουθήσω διοχετεύοντάς τα δημιουργικά και παραγωγικά.
Με εκπλήσσει πολύ το γεγονός ότι έχεις μία σαφή ιδέα για την οπτική ιδέα των συνθέσεών σου. Κάποτε είπες ότι η οπτική ιδέα έρχεται πριν από τη μουσική, σωστά;
Όχι πάντα, αλλά πολύ συχνά. Ιδίως στα προηγούμενα άλμπουμ μου, το Yearning for the Infinite, το Emergence και το One hundred Billion Sparks. Ειδικά για τα δύο πρώτα, οι οπτικές ιδέες ήταν τα δομικά στοιχεία. Λειτουργεί πολύ καλά όταν έχω μια σαφή οπτική δομή στο μυαλό μου πριν ξεκινήσω τη μουσική. Αυτό περιορίζει τα πράγματα – έχω μια ξεκάθαρη εικόνα, ιδέες που σχετίζονται με αυτήν και συναισθήματα, και τότε η μισή δουλειά έχει ήδη γίνει. Δεν χάνομαι περιφερειακά προσπαθώντας να καταλάβω τι να κάνω, πολλά από αυτά είναι ήδη καθορισμένα, οπότε βοηθάει τη δημιουργική διαδικασία να έχεις αυτές τις ιδέες στη θέση τους. Και είναι επίσης ωραίο να συνεργάζεσαι με εικαστικούς καλλιτέχνες. Μερικές φορές τους λέω ότι αυτή είναι η εικαστική ιδέα με την οποία δουλεύω το προσχέδιο μουσικής που με ενδιαφέρει, θα τους το στείλω και θα μου στείλουν πίσω μια οπτική εκδοχή όπου θα συνειδητοποιήσω ότι η μουσική μου είναι λάθος, θα πετάξω τη μουσική και θα ξεκινήσω από την αρχή με βάση αυτό που έχουν κάνει. Οπότε είναι πραγματικά ωραίο όταν υπάρχει αυτό το δούναι και λαβείν. Μερικά από τα καλύτερα projects λειτουργούν έτσι και είναι απολαυστικό.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου εικαστικοί καλλιτέχνες;
Λατρεύω τη μοντέρνα τέχνη. Μου αρέσουν οι επιτυχημένοι καλλιτέχνες που όλοι γνωρίζουμε, όπως ο Rothko για παράδειγμα, γιατί είναι τόσο κοφτερός, είναι σα να σε σφυροκοπάει. Στην αρχή, σκεφτόμουν: «Γιατί αρέσει στους ανθρώπους;» Αλλά στη συνέχεια, όσο περνούσε ο καιρός, καταλάβαινα ότι είναι σαν μια ατμόσφαιρα, σαν μια σκληροπυρηνική ατμόσφαιρα που σε συνθλίβει. Λατρεύω τον Pollock. Κάνει ένα συγκεκριμένο πράγμα με το πιο ξεκάθαρο μήνυμα. Αυτό προσπαθώ να βρω να πετύχω και επιδιώκω: να έχω αυτή την άμεση επικοινωνία. Οι καλλιτέχνες αυτοί λένε πολλές ιστορίες, έχουν όμως ένα πολύ σαφές μήνυμα.
Μετά το Ηρώδειο πέρυσι, φέτος θα παίξεις σε έναν βιομηχανικό, αλλά ιστορικό χώρο στην Αθήνα, το Ωδείο Αθηνών. Τι να περιμένουν οι Έλληνες από σένα στο τέλος του μήνα;
Το Ηρώδειο ήταν μια έντονη εμπειρία. Είναι δύσκολο να το ακολουθήσεις, είναι αδύνατο. Δεν θα με εξέπληττε αν δεν έπαιζα ποτέ σε ένα τόσο ιδιαίτερο μέρος όπως αυτό, σε έναν τόσο έντονο χώρο. Είναι τεράστιος, αλλά η ακουστική έχει σχεδιαστεί και κατασκευαστεί χιλιάδες χρόνια πριν την ηχητική ενίσχυση. Καταρχάς είναι τεράστιο, χωράει 5.000 άτομα, αλλά αν καθίσεις στο πίσω μέρος, μπορείς να ακούσεις πολύ καθαρά τη φωνή όποιου βρίσκεται επί σκηνής. Όλη η επιφάνεια του χώρου είναι από γυαλιστερό μάρμαρο και ο ήχος αντανακλάται τέλεια, οπότε δεν υποβαθμίζεται. Έτσι, από ακουστικής άποψης αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι κοντά, όπως σε ένα στούντιο, όμως είναι σε αυτόν τον τεράστιο χώρο, οπότε βγαίνει όντως έντονο. Η προσεχής εμφάνισή μου στην Αθήνα θα είναι αυτό που δεν μπορούσαμε να κάνουμε στο Ηρώδειο γιατί υπήρχε ακόμα ο Covid και όλοι ήταν καθιστοί: να χορέψουμε και να κάνουμε πάρτι. Το σχέδιο είναι να φέρουμε ένα ιδιαίτερο οπτικό show και στη συνέχεια να το συνδυάσουμε με μια club εμπειρία. Θα παίξω πολλές ώρες. Έχω τη δυνατότητα να παρουσιάσω το οπτικοακουστικό show βασισμένο στην ambient μουσική και στη συνέχεια θα κάνω DJ set απλά για να διασκεδάσω και να χορέψω και να είμαι λίγο πιο ανάλαφρος. Θα είναι διασκεδαστικό, είμαι πραγματικά ενθουσιασμένος γι' αυτό!
photo: Chonis Perrakis
Άλλωστε, συνεργαζόμαστε εδώ και πολύ καιρό με τα παιδιά από το Plissken Festival και συνέβαλλαν αποφασιστικά σε όλο αυτό. Ήμουν πρώτα στην εκκλησία του Αγίου Παύλου, μετά στο Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και νομίζω ότι το να κάνουμε αυτούς τους θεσμικούς χώρους έδωσε την ευκαιρία να κάνουμε το Ηρώδειο, χωρίς τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου να λένε «όχι, δεν μπορούμε να φέρουμε techno μουσική εδώ». Αυτός είναι ο τρόπος και είναι επίσης ενδιαφέρον το γεγονός ότι πολλές συναυλίες που κάνω τώρα είναι σε πιο παραδοσιακά, παλαιότερου τύπου καλλιτεχνικά ιδρύματα που αρχίζουν να στρέφονται σε πιο εναλλακτικά πράγματα. Νομίζω ότι ο Nils (Frahm) άνοιξε πολλές από αυτές τις πόρτες, φέρνοντας τα συνθεσάιζερ σε κλασικούς χώρους. Πολλοί άνθρωποι το κάνουν αυτό όλα αυτά τα χρόνια. Είναι ωραίο όταν συμβαίνει, είναι το καλύτερο, το ιδανικό. Υπάρχουν βέβαια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα.
Κάθε φορά που κάνω μια παράσταση με καθήμενους σε μια αίθουσα συναυλιών, κάποιοι πάντα λένε: «Ω, μακάρι να μπορούσαμε να χορέψουμε», και κάθε φορά που κάνω μια παράσταση με όρθιους μου λένε: «Μακάρι να μπορούσα να καθίσω, να έβλεπα καθαρά, να μην μιλούσε κανείς και να έδινα προσοχή». Έτσι, νομίζω ότι υπάρχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και στα δύο. Βασικά, είναι ωραίο να κάνεις ένα συνδυασμό. Πιστεύω ότι αυτό είναι το κλειδί για μένα, το να μην κάνω μόνο ένα είδος show για να μπορεί να έρθει ο κόσμος. Μερικές φορές, το να παίζεις σε ένα techno club στις 6 το πρωί είναι υπέροχο, χωρίς οπτικά, απλά το κρατάς αγνό για να μπορείς να επιστρέφεις σε αυτή τη συνθήκη. Και μερικές φορές κάνεις ένα show σε μια αίθουσα συναυλιών ή σε ένα μουσείο ή σε ιστορικούς χώρους. Οι ιστορικοί χώροι είναι εξαιρετικοί για οπτικές προβολές, είναι πάντα ξεχωριστοί. Μου αρέσει αυτή η ποικιλία για να είμαι ειλικρινής και το να μπορώ να παίζω σετ διαφορετικών ειδών και να προκαλώ τον εαυτό μου να προσαρμόζεται σε κάθε διαφορετικό χώρο ώστε να μην χρειάζεται να κάνω τα ίδια ξανά και ξανά. Αν πρέπει να κάνω το ίδιο σχήμα, αρχίζω να απογοητεύομαι, δεν θα το απολάμβανα τόσο πολύ. Μου αρέσει που κάθε χώρος είναι διαφορετικός και οι άνθρωποι στις διάφορες χώρες αντιδρούν διαφορετικά. Όπως λέγαμε πριν – ότι δηλαδή η ενέργεια στη Λυών είναι διαφορετική από την ενέργεια στο Παρίσι. Κάθε πόλη είναι διαφορετική και αυτό το κάνει συναρπαστικό: το να προσπαθείς να δουλέψεις με τους ανθρώπους και να προσπαθείς να τους γνωρίσεις και να επικοινωνήσεις μαζί τους σε διαφορετικά μέρη. Αυτή είναι μάλλον η πρόκληση μιας περιοδείας. Ήταν κάτι που έμαθα τα πρώτα χρόνια όπου έκανα κάποια λάθη όσον αφορά στο πώς να παίζω σε διαφορετικές χώρες – τι άρεσε και τι όχι στους ανθρώπους και πώς μερικές φορές το είχα πάρει εντελώς λάθος και μετά δεν με ξανακάλεσαν και μερικές φορές με κάλεσαν. Είναι μια διαδικασία εκμάθησης, αλλά είναι πραγματικά ενδιαφέρουσα. Συνδέεται με την ιστορία της κάθε πόλης όπως οι πολιτιστικές επιρροές, τα μεταναστευτικά πρότυπα: από πού προέρχονται οι άνθρωποι, τα ενδιαφέροντα για τη μουσική τους κληρονομιά, που έχουν έρθει στις πόλεις από διαφορετικά μέρη με τη μετανάστευση και μπορείς να το δεις να παίζει ρόλο στις μουσικές σκηνές των διάφορων πόλεων.
Και έτσι μπορείς να γνωρίσεις καλύτερα τον εαυτό σου, όπως έλεγες πριν...
Έχω το ίδιο πράγμα. Προσωπικά, η μουσική μου ιστορία προέρχεται από το Μπέλφαστ, μετά από το Νότιγχαμ και όταν έφτασα στο Νότιγχαμ εκτέθηκα σε εντελώς διαφορετικά είδη μουσικής, γιατί εκεί υπάρχουν διαφορετικές κοινότητες, με διαφορετικές επιρροές. Και από το Μπέλφαστ όπου άκουγα trance και techno πήγα μετά στο Νότιγχαμ όπου ασχολήθηκα με το drum & bass, τη hip-hop και την jungle, και τελικά η κλασική μουσική με ακολουθούσε σε όλη μου τη διαδρομή από όταν ήμουν μικρός. Τώρα προσπαθώ να συγχωνεύσω όλα αυτά τα στοιχεία μεταξύ τους, γι' αυτό έχω όλα αυτά τα τυχαία BPM που θα δεις στο αποψινό show που δεν είναι συνεκτικά. Υπάρχει βέβαια μια συνοχή όσον αφορά στο συναισθηματικό μήνυμα, αλλά δε μου αρέσει καθόλου να κολλάω σε BPM ή να πρέπει να παίζω με έναν τρόπο κάνοντας το ίδιο πράγμα, το βρίσκω πολύ βαρετό. Μου αρέσουν πολλά διαφορετικά είδη και μου αρέσει να προσπαθώ να τα ελέγχω. Συγγνώμη, φλυαρώ.
Ο Hossca Harrison, φιλόσοφος και δάσκαλος των ημερών μας, έχει γράψει ότι «η μουσική είναι η κίνηση της συνείδησης». Τι είναι η μουσική για σένα;
Για μένα, μουσική είναι ο ήχος της αίσθησης της συνείδησης, σε αντίθεση με τη συνείδηση. Όλοι μας αναζητούμε κάποιον τρόπο να εκφραστούμε και να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας, να μοιραστούμε. Για μένα αυτό είναι κυρίως η μουσική, και η εικαστική τέχνη, αλλά προσωπικά θεωρώ ότι η μουσική συλλαμβάνει πραγματικά τα συναισθήματα, την ουσία της ύπαρξης. Αυτό ήταν άλλωστε το θέμα του άλμπουμ – το να προσπαθήσω να συλλάβω τις αγνές ανθρώπινες καταστάσεις που δεν θα μπορούσα να βάλω σε κάποια άλλη μορφή παρά μόνο με τη μουσική. Απλά άκουσέ την και αν συνδέεσαι απλά νιώθεις κάτι που είναι δύσκολο να περιγράψεις με οποιαδήποτε άλλη έννοια εκτός από την ίδια. Νομίζω ότι αυτό είναι το σπουδαίο με τη μουσική, δεν χρειάζεσαι λεξικό ή βοήθεια, απλά νιώθεις με συγκεκριμένους τρόπους και ανταποκρίνεσαι σε συγκεκριμένα πράγματα. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε βιωματική σχέση με τη μουσική καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, οπότε απλά αφήνει ένα αποτύπωμα.
Η μουσική που απολαμβάνουμε εγώ και εσύ για παράδειγμα προέρχεται από το κίνημα όπου η μουσική απλά προσπαθεί να είναι πιο ειλικρινής. Πολλή από τη μουσική του παρελθόντος, ιδιαίτερα στο πιάνο -η κλασική μουσική ή το μπαρόκ δηλαδή- γράφτηκε ενίοτε για κυβερνήσεις ή θρησκευτικά ιδρύματα, ενίοτε επειδή υπήρχε ένα είδος ατζέντας – χρειαζόταν να ακουστεί εκλεπτυσμένη ή να είναι δραματική, όπως συνέβαινε στην όπερα. Χρειάστηκε να περάσει πολύς καιρός για να συνδεθεί η μουσική με τους καθημερινούς ανθρώπους που ήταν απλοί και ειλικρινείς. Νομίζω ότι τουλάχιστον αυτό το είδος μουσικής, η μουσική του Nils, έχει πάει σε αυτό το ωραίο μέρος που είναι ουσιαστικά απλό και ανθρώπινο και με το οποίο μπορούμε όλοι να συνδεθούμε. Αυτό είναι η ουσία για μένα όλα αυτά τα χρόνια που προσπαθώ να καταλάβω πώς να είμαι πιο ειλικρινής με τον εαυτό μου, πώς να είμαι πιο απλός ή πιο άμεσος με το ποιος είμαι, και πώς να το βάλω σε ένα κομμάτι μουσικής – τι αγαπώ, τι μισώ, πώς αισθάνομαι. Αυτό είναι ένα από τα βασικά κίνητρά μου: να προσπαθώ να εκφράζομαι πιο άμεσα.
Για περισσότερες πληροφορίες για τον Max Cooper:
Πληροφορίες και εισιτήρια για την εμφάνιση του Max Cooper στο Ωδείο Αθηνών στις 30 Οκτωβρίου 2022:
https://www.thisisathens.org/events/eden-presents-max-cooper-athens-conservatory
* Η μέθοδος Steiner είναι βασισμένη στην εκπαιδευτική φιλοσοφία του Rudolf Steiner, του ιδρυτή της ανθρωποσοφίας. Η εκπαιδευτική πρακτική που ακολουθείται είναι ολιστική, με πρόθεση να αναπτύξει τις διανοητικές, καλλιτεχνικές και πρακτικές δεξιότητες των μαθητών, εστιάζοντας στη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Οι εκπαιδευτικοί της μεθόδου Steiner αποσκοπούν στο να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον που διευκολύνει το αυτοκατευθυνόμενο ελεύθερο παιχνίδι των παιδιών. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία του Steiner, το ελεύθερο παιχνίδι υποστηρίζει τη σωστή ανάπτυξη της θέλησης και τα παιδιά εμπιστεύονται να επεξεργαστούν τις ταυτότητες, τις σχέσεις, τη φαντασία και την πραγματικότητα για τον εαυτό τους μέσα από το παιχνίδι.
