Berkeley, Πανεπιστήμιο Καλιφόρνια, τέλη της δεκαετίας του 60. Η 23χρονη Suzanne γνωρίζει μέσω του τότε αγοριού της τον Don Buchla και ερωτεύεται την εφεύρεσή του, ένα πολύπλοκο σύστημα πάνελ και πλήκτρων γεμάτο κουμπάκια, καλώδια, βύσματα και διακόπτες, το οποίο δημιουργεί εφέ και ηλεκτρονικούς ήχους που όμοιούς του δεν είχε ακούσει κανείς ποτέ μέχρι τότε. Η διψασμένη να ξεχωρίσει φοιτήτρια αφιερώνει όλο της το είναι στο επαναστατικό αυτό όργανο και μόλις μαζεύει αρκετά χρήματα για να αγοράσει το δικό της Buchla συνθεσάιζερ μετακομίζει στην Νέα Υόρκη και φέρνει τα πάνω κάτω στην ηλεκτρονική μουσική και κυρίως στον τρόπο ζωντανής απόδοσής της.
Η ιστορία της Suzanne Ciani θα μπορούσε να συνοψίζεται σε αυτό μόνο το σημείο του βιογραφικού της και πάλι θα ήταν εντυπωσιακή, τολμηρή, ριψοκίνδυνη, πρωτοποριακή για την εποχή της. Το πραγματικά αξιοθαύμαστο είναι ότι η Ciani εκτός από «εκκεντρική» καλλιτέχνης ήταν και μία δαιμόνια business woman, η οποία εκμεταλλεύτηκε το ταλέντο της για να κάνει παράλληλα καριέρα στη διαφήμιση και τον κινηματογράφο, συνθέτοντας μουσική για σποτάκια, ταινίες, βιντεοπαιχνίδια και πολυεθνικές. Κανένας «κοινός θνητός» δεν συνειδητοποιεί πόσο ιδιαίτερη (και πόσο απαραίτητη) είναι η δουλειά του sound design, αλλά ένα «χα, για φαντάσου» θα σχηματιστεί στα χείλη οποιουδήποτε σκεφτεί πως εκείνη υπογράφει τον ήχο πίσω από το logo του Atari καθώς και τον γνωστό τοις πάσι ήχο της Coca Cola που πέφτει σε ένα ποτήρι. Δύσκολα επίσης κάποιος θα σκεφτεί πόσο απαιτητική είναι η μεταφορά και η συντήρηση ενός όργανου τόσο σύνθετου όσο το Buchla, αυτός όμως ήταν ο λόγος που για χρόνια η Ciani το εγκατέλειψε εντελώς (ένα μέρος του έσπασε, ένα άλλο εκλάπη και κανείς στην Νέα Υόρκη δεν ήξερε πώς να το επιδιορθώσει), μέχρι να ξανασυναντηθεί στα 90s με τον Don Buchla και να αναβιώσει τη σχέση της με τον μαγικό μουσικό υπολογιστή.
Αν η ιστορία της 76χρονης Αμερικανίδας παραγωγού σας έχει συναρπάσει, σας συστήνουμε τα ντοκιμαντέρ "Sisters With Transistors" (2020) για την ιστορία 10 γυναικών που άλλαξαν τον μουσικό χάρτη του 20ού αιώνα και το αφιερωμένο στη ζωή της Ciani "A Life In The Waves" (2017) και φυσικά σας παροτρύνουμε να παρακολουθήσετε τα μαγικά χέρια της Ciani από κοντά, την Κυριακή 23 Οκτωβρίου στο Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Μέχρι τότε, πατήστε play στην ιστορική εμφάνιση της συνθέτριας στον (άφωνο από έκπληξη) David Letterman το 1980 και διαβάστε τι είχε να μας πει για την αποτίμηση του έργου της, τη σχέση της με το Buchla, τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, τα social media, τα αγαπημένα της άλμπουμ, τη dance μουσική και το πάντα επίκαιρο φεμινιστικό ζήτημα.
Ας ξεκινήσουμε με μία ερώτηση για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με το πρωτοποριακό έργο σας. Με απλά λόγια, τι είναι το Buchla και πώς έχει συνεισφέρει στην εξέλιξη της ηλεκτρονικής μουσικής;
Το Buchla είναι ένα ηλεκτρονικό όργανο μουσικής αποτελούμενο από πολλά μέρη (σ.σ.: "modular συνθεσάιζερ") το οποίο εφευρέθηκε από τον Don Buchla στις αρχές της δεκαετίας του '60. Τον αποκαλώ Leonardo da Vinci του σχεδιασμού ηλεκτρονικών οργάνων μουσικής, επειδή οι ιδέες του για το πώς μπορεί να αποδίδεται ζωντανά η ηλεκτρονική μουσική ήταν εξαιρετικά προηγμένες για την εποχή τους. Εξόπλισε την εφεύρεσή του με τετραφωνική επιφάνεια εργασίας, δεν προτίμησε την παραδοσιακή κατασκευή των πλήκτρων και συμπεριέλαβε πολλές οπτικές σημάνσεις, προκειμένου να καταλαβαίνει ο ερμηνευτής τι συμβαίνει μέσα στο όργανο. Έχουμε ακόμη τόσα πολλά να μάθουμε από τις σχεδιαστικές του ιδέες, ιδιαίτερα τώρα που έχει αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για το αναλογικό eurorack (σ.σ.: πολυφωνικό συνθεσάιζερ).
Υποψηφιότητες Grammy, πρωτοποριακός ήχος, τιμητικά βραβεία -σας έχουν αποκαλέσει η «πρώτη synth ηρωίδα των ΗΠΑ», είστε η πρώτη γυναίκα που έγραψε μουσική για ταινία του Hollywood (σ.σ.: το "The Incredible Shrinking Woman" του Joel Schumacher, 1981) ενώ η υπογραφή σας βρίσκεται και πίσω από τον διάσημο ήχο ενός μπουκαλιού Coca-Cola που ανοίγει. Για ποιο επίτευγμά σας είστε περισσότερο περήφανη; Για τι από όλα θα θέλατε να σας θυμούνται;
Νομίζω ότι μια από τις σημαντικές συνεισφορές μου έχει να κάνει με τη ζωντανή απόδοση της αναλογικής ηλεκτρονικής μουσικής. Δούλεψα με τον Don Buchla στα τέλη της δεκαετίας του '60 και θέλω να δω την κληρονομιά του να συνεχίζεται. Αισθάνομαι επίσης περήφανη για τους δίσκους πιανιστικής νεοκλασικής ρομαντικής μουσικής που έχω κυκλοφορήσει.
Πολλά έχουν γραφτεί για την «ταραχώδη» σχέση σας με το Buchla. Υπήρξε κάποια περίοδος που το εγκαταλείψατε εντελώς; Τώρα σε τι φάση βρίσκεστε;
Υπάρχει μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην πρώιμη δουλειά μου με το Buchla και αυτό που κάνω σήμερα, μας χωρίζουν περίπου 40 χρόνια. Όταν άρχισα να παίζω ζωντανά, ήταν πολύ νωρίς… Δεν υπήρχαν χώροι με τετραφωνικό σύστημα και υπήρχε ελάχιστη κατανόηση για το τι ήταν αυτή η μουσική. Τώρα, προς έκπληξή μου, έχει αναπτυχθεί ένα νέο κοινό από ενθουσιώδη νέα παιδιά που δουλεύουν με Eurorack αλλά και μεγαλύτερους που αναπολούν τις πρώτες μέρες.
Διαβάζοντας κανείς την ιστορία σας συμπεραίνει πως είστε ένας άνθρωπος που τολμούσε να διαφέρει και δεν φοβόταν να δοκιμάζει διαφορετικά πράγματα, να μετακομίζει από πόλη σε πόλη, να κινείται σε διαφορετικούς χώρους (διαφήμιση, μουσική για τον κινηματογράφο, από την Νέα Υόρκη στην Καλιφόρνια και από το Buchla στο πιάνο και πάλι πίσω). Ποια θα ήταν η βασική σας συμβουλή για κάποιον που φιλοδοξεί να ασχοληθεί με την ηλεκτρονική μουσική;
Η συμβουλή μου είναι να τιμάτε την εσωτερική σας φωνή, να την ακούτε, να εμπιστεύεστε το ένστικτό σας και να διατηρείτε τη δημιουργική σας ακεραιότητα.
Οι γυναίκες που παράγουν ηλεκτρονική μουσική ή γράφουν μουσική για τον κινηματογράφο έχουν παραγκωνιστεί σε μεγάλο βαθμό από τους άνδρες συναδέλφους τους. Καθώς είστε ενεργή εδώ και 5 ολόκληρες δεκαετίες, θεωρείτε ότι αυτή η ανισότητα έχει αρχίσει να διορθώνεται ή σπανίζουν ακόμα και σήμερα οι ευκαιρίες για μια γυναίκα να κάνει καριέρα σε αυτό το χώρο;
Δεν νομίζω ότι αυτή η αδικία θα «διορθωθεί» από μόνη της. Νομίζω ότι πρέπει πρώτα να αντιληφθούμε ότι όντως αυτή είναι η κατάσταση που επικρατεί και μετά να δράσουμε με τρόπο που εξισώνει για όλους τους όρους του παιχνιδιού, είτε μιλάμε για συνειδητή πρόσληψη γυναικών σε δημιουργικούς μουσικούς ρόλους είτε εννοούμε τη δημιουργία περισσότερων γυναικείων προτύπων σε χώρους εκπαίδευσης και εργασίας.
Γνωρίζετε εκπροσώπους της ελληνικής ηλεκτρονικής μουσικής σκηνής;
Είχα την τύχη να δουλέψω με τον Vangelis στο δεύτερο άλμπουμ μου και θα τον θαυμάζω πάντα για το πάθος και την ανθρωπιά που έφερε στη μουσική.
Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας μερικούς δίσκους, ταινίες και βιβλία που σας άλλαξαν τη ζωή;
Οι δύο πιο αγαπημένοι μου δίσκοι είναι ο Glenn Gould να παίζει στο πιάνο τις Παραλλαγές Γκόλντμπεργκ του Μπαχ κι επίσης αγαπώ πολύ το "Avalon" των Roxy music. Όσον αφορά τις ταινίες, τείνω πάντα να επηρεάζομαι από τη μουσική τους και για αυτόν τον λόγο, λατρεύω οποιαδήποτε από τις ταινίες για τις οποίες έχει γράψει μουσική ο Vangelis, όπως το "Blade Runner" και "Οι Δρόμοι της Φωτιάς". Βιβλία ακούω πολύ στο αυτοκίνητό μου όταν οδηγώ προς τον πολιτισμό από τη μέση του πουθενά όπου έχω επιλέξει να ζω (σ.σ.: στο Bolinas της Καλιφόρνια). Αυτή την περίοδο, με ενδιαφέρει πολύ η φεμινιστική λογοτεχνία και κυρίως η ιστορική διάσταση του ζητήματος. Το πώς ο Αριστοτέλης, για παράδειγμα, και οι προκαταλήψεις του κράτησαν τις γυναίκες πίσω για σχεδόν δύο χιλιάδες χρόνια. Ή το πώς η Κλεοπάτρα και η Αίγυπτος είχαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς εκεί οι γυναίκες δικαιούντο να έχουν περιουσία και να παίρνουν διαζύγιο.
Οι περισσότεροι όταν ακούν «ηλεκτρονική μουσική» σκέφτονται έναν DJ πίσω από decks και dance μουσική. Παρακολουθείτε καθόλου αυτή τη σκηνή, πηγαίνατε ποτέ σε φεστιβάλ ηλεκτρονικής μουσικής ή όλο αυτό είναι άλλη ιστορία και δεν σας αφορά;
Δεν ταυτίζομαι ιδιαίτερα με αυτή τη σκηνή, αλλά ακούω πολλά όταν παίζω σε φεστιβάλ και μερικά από αυτά με έχουν επηρεάσει θετικά. Λατρεύω το γεγονός ότι οι DJs αντιμετωπίζουν τα decks ως όργανα και βέβαια, οτιδήποτε έχει να κάνει με ζωντανές εμφανίσεις με ενδιαφέρει.
Η τεχνολογία έχει παίξει τεράστιο ρόλο στη ζωή και την καριέρα σας, ωστόσο θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποια είναι η σχέση σας με το Internet; Μπαίνετε στα social media, ακούτε μουσική μέσω streaming, κατεβάζετε βιβλία ή επιμένετε στην αναλογική πλευρά των πάντων;
Δεν έχω πολύ χρόνο για social media, αλλά μπαίνω πού και πού για να δω τι κάνει η οικογένειά μου. Μας βοηθά να παραμείνουμε συνδεδεμένοι καθώς μένουμε όλοι πολύ μακριά ο ένας από τον άλλον. Λατρεύω το ότι μπορώ να ρωτώ το Google οποιαδήποτε ερώτηση μου έρθει στο μυαλό και να παίρνω κάποια απάντηση. Μου αρέσει η ερευνητική πτυχή του Διαδικτύου. Και φυσικά μου αρέσει να ακούω τα ηχητικά βιβλία μου, ιδίως το βράδυ για να με πάρει ο ύπνος.
Τι να περιμένουμε από την εμφάνισή σας την Κυριακή 23 Οκτωβρίου στο ΚΠΙΣΝ; Εσείς και το Buchla; Σκοτάδι; Visuals? Αυτοσχεδιασμό;
Θα παίζω με το Buchla 200e συνοδεία προτζέκτορα που θα δείχνει στο κοινό τι ακριβώς κάνω κατά τη διάρκεια της παράστασης. Η μουσική θα πατάει σε τετραφωνικό σύστημα και θα κινείται στο χώρο χάρη στις ειδικές ρυθμίσεις (σ.σ.: "control voltage") που προσφέρει το Buchla. Η παράσταση θα είναι ένας αυτοσχεδιασμός πάνω σε τέσσερις ακολουθίες που δημιούργησα στις αρχές του '70 και ερμηνεύω ακόμα. Όλα όμως θα είναι ζωντανά και έμπνευση της στιγμής.
H Suzanne Ciani εμφανίζεται την Κυριακή 23 Οκτωβρίου στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), στο πλαίσιο της νέας σειράς συναυλιών Microcosmos, με καλεσμένους σύγχρονους συνθέτες κλασικής μουσικής από τη διεθνή σκηνή, που χρησιμοποιούν ή θέτουν ως βάση τα ηλεκτρονικά στοιχεία για να αναπτύξουν το έργο τους. Περισσότερες πληροφορίες για την εκδήλωση της Κυριακής εδώ.
