Έχουν περάσει 26 χρόνια από την πρώτη σας συναυλία στην Ελλάδα. Έχετε κάποιες ιδιαίτερες αναμνήσεις από εκείνη την εμφάνιση; Επίσης, οι λόγοι που δεν μας επισκεφτήκατε στο μεσοδιάστημα έχουν να κάνουν με διοργανωτικά θέματα, σωστά; Θυμάμαι για παράδειγμα μια ακύρωση, πίσω στο 2009...
Η πρώτη φορά που παίξαμε στην Αθήνα ήταν τον Σεπτέμβριο του 1992, στο Βεάκειο. Αν δεν απατώμαστε, μας είχε καλέσει το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Θυμόμαστε μια τεράστια εξωτερική σκηνή, στην οποία όμως είχαμε σοβαρά θέματα, λόγω του δυνατού αέρα. Η δεύτερη ήταν το Φεβρουάριο του 2007 και τώρα ήρθαμε για τρίτη φορά. Στο ενδιάμεσο δεν ήρθαμε γιατί είτε δεν μας προσκάλεσε κάποιος, είτε ήταν οικονομικά ασύμφορο.
Ήταν συνειδητή επιλογή εκ μέρους σας να παίξετε στην Αθήνα τη μέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, 25η Μαρτίου;
Ναι πράγματι είναι η μέρα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, αλλά δεν το γνωρίζαμε. Ίσως ήταν περισσότερο μια υποσυνείδητη επιλογή...
Είδαμε και αφίσες που διαπνέονταν από την αισθητική σας, φτιαγμένες από τον Χάρη Χαράρη. Είχατε συμμετοχή στη δημιουργική διαδικασία; Αυτό το μείγμα φαινομενικά αντιθετικών συμβόλων (που είναι ούτως ή άλλως σήμα κατατεθέν των Laibach) είχε κάποιον εικονοκλαστικό, ειρωνικό, ιδεολογικό στόχο;
Ο Χάρης Χαράρης είναι καλός μας φίλος, εξαιρετικός σχεδιαστής και έκανε την αφίσα μόνος του. Οπότε καλύτερα θα ήταν να απευθύνεις την ερώτηση στον ίδιο.
Όσον αφορά τους εθνικισμούς, και ειδικά τους βαλκανικούς, πώς βλέπετε την κατάσταση τώρα, εν συγκρίσει με 20 και 30 χρόνια πριν; Ήταν τα σοσιαλιστικά καθεστώτα ενός είδους αποτελεσματική ασπίδα ενάντια στην άνοδο του εθνικισμού και τις εμφύλιες συρράξεις;
Επίσημα και επιφανειακά, ναι: έδιναν αυτήν την εικόνα. Αλλά ουσιαστικά η άνοδος του εθνικισμού και των εμφύλιων διαμαχών στη Γιουγκοσλαβία ήδη «μαγειρευόταν» κατά την κομμουνιστική περίοδο· απλά τα πράγματα εξερράγησαν με την πτώση του σοσιαλισμού. Με την αποσύνθεση δηλαδή της Γιουγκοσλαβίας –όπως έγινε και σε άλλες βαλκανικές, πρώην κομμουνιστικές χώρες– όλες οι άλυτες, καταπιεσμένες, υποσυνείδητες εντάσεις γιγαντώθηκαν κάτω από τον κοινό παρονομαστή του εθνικισμού. Και κάθε εθνικισμός, με το να προωθεί το πατριωτικό αίσθημα και την ανωτερότητα του έθνους, είναι βασικά το παράγωγο ενός συμπλέγματος κατωτερότητας. Το οποίο με τη σειρά του είναι συνήθως άμεσο αποτέλεσμα μιας κακής οικονομικής κατάστασης.
Προφανώς, ο εθνικισμός είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο, το οποίο οι πολιτικοί μπορούν να καταχραστούν και να κατευθύνουν. Με τις πρόσφατες οικονομικές και πολιτικές κρίσεις –συμπεριλαμβανομένου και του προσφυγικού προβλήματος στην Ευρώπη– ο εθνικισμός υψώνεται ξανά. Σε κάποιες χώρες μπορεί επίσης να εκπροσωπεί μια απελπισμένη μάχη για ταυτότητα σε έναν κόσμο επιθετικής παγκοσμιοποίησης και πολιτισμικής ομογενοποίησης. Και πιθανώς είναι και άμεσο αποτέλεσμα της αδέξιας πολιτικής ενσωμάτωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία πρόκειται για ένα «Λόμπι των Προνομιούχων», που αδυνατεί να βρει ουσιαστικές λύσεις ακόμη και σε απλά προβλήματα. Ή ίσως είναι απλά ένα κυνικό υποκατάστατο ενός μεγάλου αφηγήματος, χαμένου στο τέλος της ιστορίας. Ο χρόνος θα δείξει.
Η χρήση αμφιλεγόμενων συμβόλων και εικόνων είναι καθοριστικό χαρακτηριστικό των Laibach, ήδη από τη δημιουργία της μπάντας. Στην τρέχουσα περίοδο της εναλλακτικής Δεξιάς και των αναδυόμενων νεο-φασισμών, θεωρείτε πως η χρήση αυτή θα μπορούσε να καπηλευτεί ιδεολογικά από τους Νεοναζί; Επίσης, πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι σε μια ψηφιακή εποχή, όπου ακόμη και η ίδια η ιδεολογία μετατρέπεται σε memes; Μπορεί να παραμείνει όσο προκλητική ήταν στα 1980s και στα 1990s;
Πρώτα από όλα δεν χρησιμοποιούμε προκλητικά σύμβολα και εικόνες, παρά μόνο όταν ασχολούμαστε με συγκεκριμένα ιστορικά θέματα. Επίσης, δεν γίνεται να καπηλευτεί αποτελεσματικά κάποιος τους Laibach, ιδεολογικά ή πολιτικά. Έχουν γίνει απόπειρες παλιότερα, τόσο εντός Δεξιών, όσο και εντός Αριστερών πολιτικών αποχρώσεων –και δεν λειτουργεί. Οι Laibach ξεσκεπάζουν τις επιφανειακές αυτές επιδιώξεις και κάτι τέτοιο, αναπόφευκτα, γυρνάει μπούμερανγκ σε όσους το δοκίμασαν.
Όλη η τέχνη υπόκειται σε πολιτική χειραγώγηση, εκτός από την τέχνη που μιλάει με τη γλώσσα της χειραγώγησης αυτής. Και γι' αυτό δεν μπορεί να γίνει κατάχρηση των Laibach. Μπορούμε ακόμη να γίνουμε προκλητικοί, αλλά δεν είναι κάτι που κυνηγάμε μανιωδώς. Απλά είναι μέρος του όλου πακέτου.
Το 2015 παίξατε στη Βόρεια Κορέα. Από αυτήν την πρωτοποριακή κίνηση δημιουργήθηκε το ντοκιμαντέρ Liberation Day. Πώς σας φάνηκε η χώρα και ο λαός, και πόσο διαφέρει η άποψη που σχηματίσατε από την κυρίαρχη αφήγηση στον δικό μας, «ελεύθερο» κόσμο; Εντοπίζετε ανεστραμμένες ομοιότητες μεταξύ των Laibach του τώρα, που παίζουν σε μια απομονωμένη σοσιαλιστική χώρα, και των νεαρών Laibach (προερχόμενων από τη σοσιαλιστική Σλοβενία), που έκαναν εμφανίσεις στη Δύση κατά τη δεκαετία του 1980;
Ναι, πίσω στα 1980s, όταν παίζαμε στη Δύση, νιώθαμε ότι προερχόμαστε από διαφορετικό πλανήτη. Όλα ήταν ξεκάθαρα για εμάς, ξέραμε τι θέλαμε και πηγαίναμε σαν σε αποστολή διάσωσης, μιας και η Δύση μας φαινόταν χαμένη, σαν ασθενής που χρήζει περίθαλψης. Το 2015 πήγαμε στην Πιονγιάνγκ για μια συναυλία που είχε στόχο την υποστήριξη και ενίσχυση των ενοποιητικών διαδικασιών μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας. Η Βόρειος Κορέα είναι ένας τελείως διαφορετικός κόσμος από οτιδήποτε μπορείς να φανταστείς μέσω της ευρωπαϊκής προοπτικής –πρόκειται ουσιαστικά για κάτι το οποίο σε μας φαίνεται σουρεαλιστικό. Παρόλο που ήδη τότε είχαμε κάποιες πληροφορίες εκ των έσω από ανθρώπους που είχαν επισκεφτεί τη χώρα, οι προκαταλήψεις μας ήταν ίδιες με εκείνες των περισσότερων Δυτικών. Όταν φτάσαμε λοιπόν εκεί, αυτό που μας εξέπληξε περισσότερο ήταν ότι η χώρα ήταν όπως την περιμέναμε, αλλά και τελείως διαφορετική.
Η Βόρειος Κορέα είναι πολύ περισσότερα πράγματα από αυτά που επαναλαμβάνουν συνεχώς τα Δυτικά μέσα ενημέρωσης. Ανακαλύψαμε μάλιστα πως οι περισσότερες ιστορίες και τα στερεότυπα για τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας ήταν εντελώς ψευδή. Η χώρα είναι πράγματι αρκετά φτωχή και απομονωμένη και έχει καταπιεστικό πολιτικό σύστημα, αλλά παντού μπορείς να δεις θετική ενέργεια και διάθεση για αλλαγή. Οι άνθρωποι είναι πολύ ευγενικοί και δείχνουν να έχουν μια πολύτιμη σοφία, την οποία εμείς οι Ευρωπαίοι έχουμε χάσει. Δεν συναντήσαμε ίχνος κυνισμού, σαρκασμού, ειρωνίας, χυδαιότητας και άλλων «Δυτικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών»· παρά μόνο μετριοφροσύνη, ευγένεια, περηφάνεια και σεβασμό. Ο λαός λατρεύει να γελάει και να αστειεύεται, περισσότερο από ότι οι Ευρωπαίοι του σήμερα.
Οι Βορειοκορεάτες είναι επίσης πολύ κομψά ντυμένοι και μαθαίνουν ξένες γλώσσες· τα παιδιά ξεκινάνε να μαθαίνουν Αγγλικά από την ηλικία των 7 και συναντήσαμε αρκετούς που μιλούσαν κι άλλες γλώσσες. Η Πιονγιάνγκ, η οποία είχε βομβαρδιστεί ολοκληρωτικά από τους Αμερικάνους κατά τον Πόλεμο της Κορέας, είναι σήμερα μια καθαρή, καλοδιατηρημένη και πολύχρωμη πόλη, με εντυπωσιακή σοσιαλιστική και προνεωτερική αρχιτεκτονική. Επίσης τα μαγαζιά της έχουν έναν αναπάντεχο «pop art» χαρακτήρα: μοιάζουν λες και τα σχεδίασε ο Jeff Koons, μαζί με τα γλυπτά στα πάρκα τους. Εν τέλει εντυπωσιαστήκαμε πραγματικά από τη Βόρεια Κορέα και προτρέπουμε τον κόσμο να την επισκεφτεί, πριν να είναι πολύ αργά.
Στο ντοκιμαντέρ Liberation Day εμφανίζεται και ο συμπατριώτης σας και πασίγνωστος ποπ-φιλόσοφος Slavoj Žižek. Έχετε επηρεαστεί από τη σκέψη του (ή αυτός από τη δική σας); Και πόσο έχει εξελιχθεί η ιδεολογία των Laibach μέσα στα χρόνια;
Ξέρουμε τον Slavoj Žižek από τη δεκαετία του 1980, ζούσαμε και στο ίδιο σπίτι τότε και συνεργαστήκαμε αρκετά, ιδίως πριν γίνει διάσημος ως φιλόσοφος. Οπότε γνωριζόμαστε αρκετά καλά. Αλλά ο Slavoj δεν επηρέασε την ιδεολογία των Laibach· αυτή διαμορφώθηκε πίσω στο 1982 με το μανιφέστο μας, και από τότε δεν άλλαξε ιδιαίτερα.
Το Also Sprach Zarathustra κυκλοφόρησε πέρυσι και το Spectre κλείνει πλέον 4 χρόνια. Υπάρχουν ιδέες και σχέδια για την επόμενη στούντιο κίνησή σας;
Για την ώρα ετοιμάζουμε ένα τριπλό άλμπουμ, το Laibach Revisited, το οποίο θα περιλαμβάνει το ντεμπούτο μας (1985) με νέο mastering, μια επανηχογράφησή του, καθώς και επιπλέον ακυκλοφόρητο υλικό από τα 1980s. Επίσης τελειώνουμε τον δίσκο Sound Οf Music, που θα κυκλοφορήσει μέσα στη χρονιά, μαζί με το Liberation Day σε blue-ray. Στο ενδιάμεσο δουλεύουμε και έναν διπλό δίσκο με συμφωνική ορχήστρα (αυτός θα κυκλοφορήσει του χρόνου), καθώς και το soundtrack για την επόμενη Iron Sky ταινία. Αργότερα, εντός του 2018, θα ξεκινήσουμε να ετοιμάζουμε υλικό για τον επόμενο «κανονικό» δίσκο των Laibach.
Τα τελευταία λόγια, δικά σας...
Με τους Laibach ισχύει πως, όσο λιγότερα περιμένεις, τόσα περισσότερα θα λάβεις εν τέλει· οπότε μην έχετε καμία προσδοκία και θα ανταμειφθείτε.
{youtube}c6Mx2mxpaCY{/youtube}
