Όταν προετοιμάζεσαι για μία συνέντευξη με τον Michael Gira, δεν το κάνεις ελαφρά τη καρδία: ιστορίες για τον δύστροπο ιθύνοντα νου πίσω από την αμερικάνικη μπάντα ψυθιρίζονται ακόμα στις σκοτεινές δημοσιογραφικές γωνίες. Παρόλαυτα, η συζήτηση υπήρξε κάτι παραπάνω από ουσιαστική. Ο (πλέον) Νεοϋορκέζος μουσικός έδειξε μάλιστα να είναι συνομιλητής με ανοιχτά αυτιά και φύση ερωτητική, διατεθειμένος να μιλήσει εις βάθος για τη δημιουργική διαδικασία, αλλά και για την πολιτική κατάσταση της πατρίδας του...
Έχετε κάνει τη γνώμη σας αρκετά σαφή για τον τρόπο που καταναλώνεται η μουσική στις μέρες μας. Με την εκτεταμένη επιρροή του ίντερνετ, πώς βλέπετε την εξέλιξη του βιοπορισμού των μουσικών; Είναι τα πράγματα τόσο σοβαρά, όσο φαίνονται;
Είναι ένα θέμα το οποίο μπορεί να αναλυθεί σε πολλά επίπεδα. Όταν πολλοί άνθρωποι είτε κλέβουν μουσική, είτε την ακούν σε κάτι απαίσιο σαν το Spotify, αργοσβήνει η αίσθηση ότι πρέπει να πληρώσεις για να έχεις πρόσβαση στη δουλειά κάποιου. Πρέπει να περιοδεύσεις, και μπορείς να κάνεις έναν πολύ συγκεκριμένο αριθμό συναυλιών, οπότε τα πράγματα έχουν γίνει πολύ δύσκολα. Πλέον είναι σα να προσπαθείς να τα βάλεις με άυλους εχθρούς, δεν μπορείς να κάνεις και τίποτα. Μπορείς μόνο να συνεχίσεις να δουλεύεις πολύ σκληρά και να κάνεις αυτό που αγαπάς, που στην περίπτωσή μου είναι η μουσική.
Συνεχίζοντας στο ίδιο θέμα, ο τρόπος με τον οποίον ακούμε πλέον μουσική, έχει ελαχιστοποιήσει και διασπάσει την προσοχή και τη συγκέντρωσή μας. Όμως οι Swans κάνουν ακόμα δίσκους με τραγούδια που απλώνονται και συρρικνώνονται, που διογκώνονται, εισπνέουν και εκπνέουν για 15’, 20’ και 30’ τη φορά. Πώς έχετε καταφέρει να κρατήσετε αυτόν τον δίαυλο επικοινωνίας ανοιχτό με το κοινό σας;
Είμαστε τυχεροί γιατί φαίνεται να υπάρχουν αρκετοί, όχι πολλοί αλλά αρκετοί, άνθρωποι που ζητούν την εμπειρία την οποία παρέχουμε. Γι' αυτό λέω πως η επιμονή είναι μείζονος σημασίας και το ίδιο και η πίστη στην αυθεντικότητα εκείνου που δημιουργείς. Και υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που το επιθυμούν αυτό, οπότε είμαστε τυχεροί, ναι.
Κατά τη διάρκεια των συναυλιών σας, αφήνετε χώρο στη μουσική να σας οδηγήσει σε νέες κατευθύνσεις και επίπεδα. Πώς διαχειρίζεστε και δαμάζετε ένα υλικό που βρίσκεται σε διαρκή μετάλλαξη;
Έχει περισσότερο να κάνει με το να ακολουθείς την κατεύθυνση. Είναι κάτι που δεν έχει όνομα και περιγραφή. Είναι σα να κάθεσαι να γράψεις κάτι, γιατί πρέπει να έχεις πίστη πως ό,τι έχεις να πεις θα αρχίσει να ρέει από μέσα σου, αλλιώς δεν θα καταφέρεις να γράψεις ποτέ. Κατευθύνω τη μπάντα προς αυτές τις αλλαγές και, αν βρισκόμαστε σε απόλυτη συγκέντρωση και επικοινωνία, τότε δημιουργείται κάτι πολύ ισχυρό. Από την άλλη, μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να καταλήξει τελείως επίπεδη αν κάτι δεν πάει καλά. Όμως έτσι έχουν τα πράγματα. Αυτό είναι το αντίτιμο.
Πολλές φορές παρουσιάζετε και καινούριο υλικό κατά τη διάρκεια των συναυλιών σας. Πώς αποφασίζετε πότε κάτι είναι έτοιμο να παρουσιαστεί και αντίστοιχα να ηχογραφηθεί;
Καταρχάς, το set που θα παίξουμε έχει δύο τελείως καινούρια «πράγματα». Είναι αρκετά μαρκοσκελή και δεν μπορώ να τα χαρακτηρίσω ως κάτι άλλο πέρα από «πράγματα». Το υλικό συνεχίζει να εξελίσσεται και να μεγαλώνει. Και τα κομμάτια που θα παίξουμε από προηγούμενους δίσκους θα αλλάξουν κι αυτά, αν και δεν είναι πολλά. Δεν είναι θέμα ηθικής στάσης, απλά πρέπει να το κάνουμε αν θέλουμε να αισθανόμαστε πιστοί απέναντι στη μουσική, αυτό είναι το σημαντικό.
Τώρα για την παρουσίαση νέου υλικού, το καταλαβαίνουμε όταν αρχίζει και «πήζει», όταν αποκτά αυτούσια δύναμη. Και η ηχογράφηση είναι απλά θέμα του πότε θα μπούμε στο στούντιο. Έχω συνειδητοποιήσει ότι η δημιουργία μουσικής είναι απλά μία διαδικασία που αφήνει πίσω της όλο το ηχογραφημένο υλικό σαν ένα τεχνούργημα το οποίο φωτογραφίζει πώς ήταν η μουσική σου τη δεδομένη στιγμή. Το σημαντικό, όμως, είναι η διαδικασία: να βρίσκεσαι βουτηγμένος στη δίνη των πληροφοριών και του ήχου και να τους δίνεις σχήμα.
Μου δίνετε πολύ καλή πάσα για την επόμενη ερώτηση, που είναι κάπως ανοιχτή, θα έλεγε κανείς. Ποιο είναι το δημιουργικό σας μανιφέστο; Γιατί φτιάχνετε μουσική;
Αυτή την ερώτηση μου την κάνανε συχνά στη δεκαετία του 1980 και η απάντησή μου ήταν «Γιατί ο χασάπης κόβει κρέας;». Και υποθέτω ότι παραμένει ακόμα η ίδια. Απλά είναι αυτό που κάνω. Δεν είμαι χασάπης, είμαι μουσικός: είναι αυτό που με ορίζει. Ξόδεψα πολλά χρόνια να κάνω δουλειές τις οποίες σιχαινόμουν, πριν ξεκινήσω να βιοπορίζομαι από τη μουσική. Οπότε αισθάνομαι προνομιούχος να ζω από εκείνο που αγαπώ. Τώρα για το μουσικό μου μανιφέστο, δεν νομίζω ότι υπάρχει. Το μόνο σημαντικό είναι να παραμένω ανοιχτός στην αλλαγή και στην τύχη, αλλά να είμαι επίσης αυστηρός και τυπικός στο να βεβαιώνομαι ότι κάτι δεν είναι «ψευδές».
Η προσβασιμότητα παίζει ποτέ ρόλο στην αρχιτεκτονική του ήχου που παράγετε; Όταν δημιουργείτε, σκέφτεστε δηλαδή ποτέ πόσο «εύκολο» θα είναι ένα κομμάτι στην ακρόαση;
Η μουσική των Swans είναι πιο προσβάσιμη, όταν δεν υπάρχει η σκέψη της προσβασιμότητας. Υπήρξαν φορές που θαύμασα πολύ pop groups, καθώς αναρωτιόμουν γιατί δεν μπορώ να γράψω προσβάσιμη μουσική. Προσπάθησα να κάνω κάτι τέτοιο και απέτυχα παταγωδώς, οπότε πήρα το μάθημά μου και απλά ακολουθώ αυτό που κάνω καλύτερα.
Ο τελευταίος σας δίσκος κάπως κλείνει μια θεματική ενότητα, δένει ηχητικά το μουσικό σας παράγωγο με τους Swans των τελευταιών 7 ετών. Ήταν μία συνειδητή προσπάθεια; Το είχατε κατά νου, όσο συνθέτατε;
Οι τελευταίοι 3 δίσκοι μπορούν να χαρακτηριστούν ως τριλογία. Δεν συλλύφθηκαν με αυτόν τον τρόπο, αλλά σίγουρα κατέληξαν να είναι έτσι. Υπάρχουν αναφορές μεταξύ τους, η μουσική του τελευταίου σε πολλές στιγμές είναι μία εξέλιξη του προηγούμενου ήχου. Τα τραγούδια σταδιακά μετουσιώθηκαν σε κάτι άλλο. Και, μιας και δουλέψαμε τόσο στενά σαν γκρουπ, αποκτήσαμε τρομερή σύνδεση και συνοχή. Όταν λοιπόν ηχογραφήσαμε τον δίσκο, ξέραμε ότι θα είναι το κλείσιμο αυτής της εκδοχής των Swans: υπάρχει μια ελαφριά γεύση περάτωσης κι ένα φινίρισμα ολοκλήρωσης –και λίγη μελαγχολία στη μουσική. Αλλά αυτό έπρεπε να συμβεί· γιατί, αν συνεχίζαμε έτσι, απλά θα αντιγράφαμε τους εαυτούς μας. Και αυτή είναι μία ανόητη συνθήκη.
Μετά την τρέχουσα περιοδεία, προς τα πού θα γίνει το επόμενο βήμα;
Είμαι τελείως αβέβαιος. Και νομίζω πως αυτό είναι θετικό. Γιατί σε σπρώχνει σε μία γωνία και πρέπει να παλέψεις για να βγεις από εκεί –κι έτσι βγαίνει κάτι δημιουργικό και παραγωγικό. Έχω κάποιες αόριστες «αποχρώσεις» κατά νου και κάποιες στιγμές από τα live τις οποίες θέλω να εξερευνήσω, γιατί δείχνουν πολλά υποσχόμενες σαν αισθητική για τη μελλοντική δουλειά. Δεν είμαι από αυτούς τους ανθρώπους που απλά κάθονται και τους επισκέπτεται η μούσα. Θέλει πολλή και σκληρή δουλειά, κάτι συνήθως ανοίγεται και ακολουθώ έπειτα το μονοπάτι του. Οπότε θέλω απλά να καθήσω με την ακουστική κιθάρα, να γράψω καλά τραγούδια και να σκεφτώ πολύ για τους μουσικούς που θέλω να καλέσω για να τα ενορχηστρώσουμε και να τα παίξουμε. Δεν είναι ότι δεν συνεχίζω να συνεργάζομαι με τους μουσικούς αυτού του line-up, απλά δεν θέλω να καταλήξουμε σε μια ιδρυματοποιημένη οικογένεια, παγιδευμένη σε μία καλύβα στα βουνά.
Κουράζεστε ποτέ να βρίσκεστε διαρκώς σε αυτήν την κατάσταση διαρκούς ανασκαφής;
Δεν ξέρω τι άλλο να κάνω! (γέλια) Όταν δεν κάνω τίποτα, αισθάνομαι πως δεν έχω καν το δικαίωμα να υπάρχω.
Διάβασα πως κάνατε ωτοστόπ στη Γερμανία, στη Γιουγκοσλαβία και στην Ελλάδα στο τέλος των 1960s. Από τότε έχετε επισκεφτεί τη χώρα μας για διάφορες συναυλίες. Όπως ίσως ξέρετε, ζούμε αυτό που θα μπορούσε να αποκαλέσει κανείς ως τον ξεπεσμό του σύγχρονου καπιταλισμού. Ποια είναι η εμπειρία σας από τη χώρα; Έχετε παρατηρήσει αλλαγές στους ανθρώπους;
Δεν είμαι ειδικός για να σχολιάσω κάτι τέτοιο. Η ανθρώπινη ιστορία είναι διαρκώς ανακυκλούμενη, αλλά δεν ξέρουμε τι μας περιμένει μετά τη στροφή. Συμφωνώ με την αποτίμησή σου περί του καπιταλισμού. Σίγουρα είναι ένα ζώο που τρώει τις σάρκες του. Η άνοδος του εταιρικού καπιταλισμού των media είναι από τις πιο επικίνδυνες και νοσηρές εξελίξεις του αιώνα. Το γεγονός πως μέσα από τα media, τη διαφήμιση –και πλέον το ίντερνετ– το μυαλό σου γίνεται το έδαφος όπου μεγαλώνει ο καταναλωτισμός, είναι απλά φριχτό. Η αίσθηση του εαυτού σου, η ίδια σου η ταυτότητα, δένεται παντελώς με την κατανάλωση.
Και μπορούν να τραβηχτούν σαφείς παράλληλοι μεταξύ αυτού και ό,τι συμβαίνει τώρα στην Αμερική. Η άνοδος του concept «celebrity» μέσα από αυτόν τον καταναλωτικό μπουφέ, έχει άμεση σχέση με την εκλογή μίας προσωπικότητας σαν του Ντόναλντ Τραμπ...
Είναι ένα ψυχικό φαινόμενο. Ο Τραμπ είναι σαν τις χειρότερες σκέψεις που έχεις, τα πιο άσχημα όνειρα που μπορεί να έχεις δει και συλλογικά τον επικαλεστήκαμε και τον δημιουργήσαμε. Είναι ένας φριχτός κλόουν, αλλά είναι και επικίνδυνος. Η ευρύτερη ερώτηση, όμως, είναι ποιες δυνάμεις τον έχουν τοποθετήσει σε θέση ισχύος; Ποιος βρίσκεται πίσω από αυτό και τι θέλει; Τέτοιες ερωτήσεις αποτελούν ίσως το πιο ανησυχητικό μέρος της εκλογής του.
Είναι σίγουρα ένας πολύ ύπουλος τρόπος για να τοποθετηθούν τέτοιοι σπόροι στο υποσυνείδητο του αμερικάνικου μυαλού. Η όλη διαδικασία έγινε με αθέατα μέσα, αλλά και πολύ αποτελεσματικά, καταπώς φαίνεται...
Είναι κωμικό, με τον πιο «μαύρο» τρόπο να σκέφτεσαι ότι ένα τέτοιο άτομο είναι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Είχαμε το παράδειγμα του Oμπάμα, που ίσως να απέτυχε σε πολλά, αλλά ήταν εξαιρετικά καλλιεργημένος και πεπαιδευμένος. Το ίδιο ίσως και με τον Κλίντον. Κι έπειτα έχεις αυτήν την καρικατούρα πολιτικού για πρόεδρο. Είναι τρομαχτικό.
Για να κλείσουμε σε μία διαφορετική νότα, τι μπορούμε να περιμένουμε από τις συναυλίες σας στην Ελλάδα;
Όπως προείπα θα παίξουμε καινούριο υλικό, αλλά και υλικό από το Glowing Man, λίγο από το To Be Kind. Τα πάντα αλλάζουν διαρκώς, έχω κάποιες ιδέες και το πώς μπορούν ίσως να αλλάξουν κάποια τραγούδια και θα τις παρουσιάσω στη μπάντα όταν συναντηθούμε ξανά. Ελπίζω η εμπειρία για το κοινό και εμάς να είναι ανυψωτική και οι στιγμές υπέρβασεις να είναι κάτι που θα φτιάξουμε από κοινού: μία δύναμη που θα παίξει μέσω ημών. Πάντα ψάχνουμε τέτοιες στιγμές και μακάρι να δημιουργηθούν στις συναυλίες.
{youtube}jFHQiYvuVlM{/youtube}
