“Τίποτα δεν πάει χαμένο: 50 χρόνια τραγούδια για έναν καλύτερο κόσμο” τιτλοφορείται η εκδήλωση με τη συμμετοχή εκπροσώπων τριών γενιών ερμηνευτών, με την οποία ο Δήμος Αθηναίων τιμά την επέτειο των 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της». Σε διοργάνωση της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων και με την καλλιτεχνική επιμέλεια του στιχουργού, αρθρογράφου, συγγραφέα και ραδιοφωνικού παραγωγού Οδυσσέα Ιωάννου, η συναυλία επικεντρώνεται στα κοινωνικοπολιτικά τραγούδια που γράφτηκαν από το 1974 κι έπειτα, φτιάχνοντας έτσι ένα μουσικό αφιέρωμα στη μεταπολίτευση και στα τραγούδια που λειτούργησαν ως συνεκτικός κρίκος στον αγώνα για μια καλύτερη και πιο δίκαιη ζωή.
Εν αναμονή της επετειακής αυτής συναυλίας, που θα πραγματοποιηθεί στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού την Τρίτη 15 Οκτωβρίου, κάναμε μια κουβέντα με τον Οδυσσέα Ιωάννου περί μουσικής και μεταπολίτευσης -και όχι μόνο.
Γιατί είναι σημαντικό να παρευρεθεί κάποιος στη συγκεκριμένη συναυλία;
Για να ακούσει σπουδαία τραγούδια και για να συνδεθεί με τις εποχές και την συγκυρία που γράφτηκαν.
Θα τραγουδήσουν μεγάλα ονόματα αλλά και πιο νέα άτομα που αφήνουν το στίγμα τους τα τελευταία χρόνια. Πώς βλέπετε την πορεία του ελληνικού τραγουδιού μέχρι σήμερα;
Δεν κάνω αποτιμήσεις. Συνεχίζω να βρίσκω πράγματα που με συγκινούν και αυτό είναι το βασικό ζητούμενο. Συνεχίζω να γράφω τραγούδια δίχως να νοσταλγώ άλλες εποχές που ήταν σίγουρα πιο φιλικές για το τραγούδι. Η κάθε εποχή έχει αυτό που της αξίζει και γεννάει αυτό που έχει ανάγκη. Επομένως, το τραγούδι που έχουμε σήμερα είναι αυτό που μπορούμε να γράψουμε. Καλύτερο ή χειρότερο, αυτή είναι μια αξιολόγηση που πραγματικά δεν με βοηθάει σε τίποτα.
Πολλές φορές ο κόσμος ισχυρίζεται πως παλιότερα υπήρχαν περισσότερα ρεύματα κάθε είδους, το ίδιο και στη μουσική. Συμφωνείτε με αυτό;
Περισσότερα ρεύματα, δεν νομίζω. Μάλλον πιο συγκεκριμένα ήταν. Σήμερα μπορείς να ακούσεις καινούργια πράγματα τόσο σε αυστηρούς, παλιότερους μουσικούς κώδικες όσο και σε πάρα πολλές μίξεις διαφορετικών ειδών.
Ποια είναι η χρυσή εποχή της ελληνικής μουσικής για σας;
Δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε πως στις δεκαετίες του εξήντα και του εβδομήντα ευλογηθήκαμε σε αυτήν την χώρα να περάσουν μορφές θηριώδους ταλέντου που έγραψαν πραγματικά αξεπέραστα τραγούδια, στο λαϊκό και το έντεχνο. Δεν είναι εύκολο να αντιπαρατεθείς με κάτι αντίστοιχα δυνατό σε εκείνες τις δεκαετίες. Όλα λειτούργησαν υπέρ του τραγουδιού. Μεγάλες συλλογικότητες, κοινά όνειρα, δυνατά συναισθήματα σε συνδυασμό με απίστευτου ταλέντου δημιουργούς.
Υπάρχει αντικειμενικά καλή μουσική;
Δεν το ξέρω. Αυτό που συνηθίζω να λέω είναι πως ο καθένας μας πρέπει να βρει ποια φάρμακα τον πιάνουν και να τα παίρνει τακτικά. Εννοώ πως αν αυτό που αισθάνομαι εγώ με ένα τραγούδι εσύ το αισθάνεσαι με κάποιο άλλο που εμένα δεν μου αρέσει, μια χαρά. Το ζητούμενο είναι η συγκίνηση και δεν υπάρχει ένας μόνο κώδικας. Από την άλλη βέβαια δεν μπορούμε να παραβλέψουμε πως συγκεκριμένης αισθητικής και ήθους τραγούδια έγιναν πρόσφατα το «soundtrack” όσων υποστήριξαν ή πήραν ίσες αποστάσεις από το φασιστικό μόρφωμα της Χρυσής Αυγής. Αυτό δεν μπορεί να είναι τυχαίο.
Μετά από τόσα χρόνια καριέρας, γιατί αισθάνεστε περισσότερο περήφανος από όσα έχετε κάνει;
Περήφανος γενικά δεν αισθάνομαι για πολλά πράγματα. Θα έλεγα πως νιώθω ικανοποιημένος που καταφέρνω ακόμη να κάνω αυτό που αγαπάω. Δεν είναι λίγο. Δεν το φανταζόμουν σε μικρή ηλικία πως θα είχα ένα προσωπικό δρόμο -καλό, κακό δεν έχει σημασία- αυτόν που έχω.
Γιατί είναι η τέχνη χρήσιμη για τον άνθρωπο;
Από πού να αρχίσω; Επιγραμματικά, μαζί με τον έρωτα είναι τα δύο πράγματα στα οποία νικάμε πρόσκαιρα τον θάνατο. Ούτε στην μνήμη δεν τον νικάμε όσο στην τέχνη και στον έρωτα. Μας μαθαίνει να ανοιγόμαστε μέσα στους άλλους ανθρώπους, να πλαταίνουμε μέσα τους, μέσα στις ιστορίες τους και τα αισθήματά τους. Μας μαθαίνει πως τα πράγματα μπορούν να γίνουν και αλλιώς, και μέσα από αυτήν την διαφορετικότητα να αγαπάμε και τους διαφορετικούς από μας. Και τέλος, μπορεί με μία λέξη, μία εικόνα, να μας μυήσει στο αδιανόητο, που το έχουμε τόσο ανάγκη σε έναν κόσμο «κανονικότητας».
Αν και ήσασταν πολύ μικρός, έχετε κάποια ανάμνηση από τη χούντα;
Γεννήθηκα το 1967 σε μία κάθετη της οδού Πατησίων, στην οδό Κεφαλληνίας. Τα θυμάμαι τα τανκς που περνούσαν την Πατησίων με κατεύθυνση το Πολυτεχνείο, τον Νοέμβριο του 73. Θυμάμαι και την γενική επιστράτευση που ανακοινώθηκε από το ραδιόφωνο μετά την εισβολή στην Κύπρο και όλον τον πανικό μου πως ο πατέρας μου θα πάει στον πόλεμο.
Ποια είναι η δική σας μεταπολίτευση;
Όπως όλων, Όνειρα, διαψεύσεις, ματαιώσεις, και πάλι από την αρχή. Παραίτηση, πείσμα, απογοήτευση, κουράγιο. Δεν υπάρχουν όμως μόνο ήττες. Αλίμονο αν ήταν έτσι. Έχουμε και πολλές νίκες τις οποίες οφείλουμε να τις υπενθυμίζουμε στον εαυτό μας και να τις φροντίζουμε.
Υπάρχουν δηλαδή σημαντικές κατακτήσεις που επιτεύχθηκαν αυτά τα 50 χρόνια;
Φυσικά και υπάρχουν και εσχάτως μάθαμε πως δεν είναι αυτονόητες και οριστικές. Ήταν ένα πολύ χρήσιμο μάθημα. Κάποιοι θεωρούσαμε πως είχαμε ξεμπερδέψει με τον φασισμό, δεν ήταν έτσι τελικά. Από το 1974 μέχρι σήμερα είναι η πιο μεγάλη χρονικά ειρηνική περίοδος της Ελλάδας στην νεότερη Ιστορίας μας. Αναφέρομαι στην εσωτερική ειρήνη όχι στην διεθνή. Αυτό από μόνο του είναι σημαντική κατάκτηση. Τώρα όμως πρέπει να αρχίσουμε να είμαστε πάλι σε εγρήγορση -και μάλλον έχουμε αργήσει- γιατί κινδυνεύουν τα αυτονόητα. Η φτώχεια που απλώνεται, και ο αποκλεισμός είναι πολύ εύφλεκτα υλικά. Η ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού πως δεν χωράμε όλοι σε αυτόν τον κόσμο έχει αρχίσει να δείχνει τα δόντια και τις ορέξεις της. Οραματίζονται ιδιωτική Παιδεία, ιδιωτική Υγεία, ιδιωτική Ασφάλιση, ιδιωτική θάλασσα, ιδιωτικό νερό. Μισαλλοδοξία και ρατσισμός προτείνονται ως μέθοδοι προς αποκατάσταση μιας εφιαλτικής «κανονικότητας».
Πόση σημασία έχει για ένα άτομο να γνωρίζει την ιστορία του τόπου του;
Όχι μόνο του τόπου του αλλά την ιστορία του ανθρώπου. Είναι σημαντικό για να κατανοήσεις την αποκαρδιωτική διαπίστωση πως οι άνθρωποι μπορούμε πολύ εύκολα να σκοτωθούμε μεταξύ μας, αλλά είμαστε και ικανοί μέσω των ονείρων και της πραγμάτωσής τους να κάνουμε και το αδιανόητο, το μεγάλο και το υπέροχο.
Έχει αλλάξει ο κόσμος από τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης ή μέσες άκρες είναι πάντα ίδιες οι συνθήκες και τα προβλήματα;
Έχω καταλάβει πως θέλει πολύ σκληρή και επίπονη δουλειά για να πας ένα μέτρο μπροστά, αλλά αρκεί ένα σκουντηγματάκι για να πας δέκα μέτρα πίσω. Έχουν αλλάξει σίγουρα οι ωραίες συλλογικότητες. Έχουμε φάει τόση ματαίωση που δεν αφηνόμαστε πια εύκολα στους «πολλούς». Τα προβλήματα είναι πάντα τα ίδια απλά τώρα έχουμε πετάξει λευκή πετσέτα και δεν πιστεύουμε πως παλεύονται. Η θεωρία του μονόδρομου και της έλλειψης εναλλακτικής έχει ποτίσει όλη την κοινωνία και ο καθένας ονειρεύεται να την βολέψει και να την γλιτώσει μόνος του. Αυτή είναι η σημαντικότερη αλλαγή.
Πώς βλέπετε το σήμερα κοινωνικά και καλλιτεχνικά, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο;
Θα σας απαντήσω όπως σε προηγούμενη ερώτηση. Δεν κάνω αποτιμήσεις και δεν αξιολογώ. Ίσως γιατί δεν μού είναι πουθενά χρήσιμο, ίσως γιατί δεν προλαβαίνω.
Ποιος στίχος σας συμπυκνώνει τη ζωή σας;
Δεν το έχω σκεφτεί ποτέ αλλά μπορώ να σας πως ποιο είναι αμετάκλητα πια το τραγούδι της ζωής μου. Το «Δακρυσμένα μάτια» του Μίκη και του Γιάννη Θεοδωράκη.
Στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της», ο Δήμος Αθηναίων τιμά την επέτειο των 50 χρόνων από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας με μια μεγάλη συναυλία στο Δημοτικό Θέατρο Λυκαβηττού, την Τρίτη 15 Οκτωβρίου, με τίτλο «Τίποτα δεν πάει χαμένο: 50 χρόνια τραγούδια για έναν καλύτερο κόσμο» και με τη συμμετοχή σπουδαίων εκπροσώπων τριών γενιών ερμηνευτών. Σε διοργάνωση της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων και με την καλλιτεχνική επιμέλεια του στιχουργού, αρθρογράφου, συγγραφέα και ραδιοφωνικού παραγωγού Οδυσσέα Ιωάννου, η συναυλία επικεντρώνεται στα κοινωνικοπολιτικά τραγούδια που γράφτηκαν από το 1974 κι έπειτα, φτιάχνοντας έτσι ένα μουσικό αφιέρωμα στη μεταπολίτευση και στα τραγούδια που λειτούργησαν ως συνεκτικός κρίκος στον αγώνα για μια καλύτερη και πιο δίκαιη ζωή. Περισσότερα για την εκδήλωση και προπώληση εισιτηρίων εδώ.
