Τα τελευταία χρόνια, η Τάνια Τσανακλίδου έχει αραιώσει τις εμφανίσεις της σε συναυλίες και μαγαζιά. Η είδηση ότι ξαναβγαίνει «στον δρόμο» για καλοκαιρινή περιοδεία είναι, επομένως, ευχάριστη –ιδιαίτερα από τη στιγμή που δίπλα της φιγουράρουν τα ονόματα του εξαιρετικού Γιώργου Ανδρέου, της δυναμικής Ρίτας Αντωνοπούλου και της νέας τραγουδίστριας Κορίνας Λεγάκη, αλλά και των καταξιωμένων μουσικών Στέργιου Γαργάλα (βιολί) και Παναγιώτη Τσεβά (ακορντεόν). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει αρκετές εμφανίσεις, σε όλη τη χώρα, στάθηκε δε αφορμή για μια γεμάτη και άκρως περιεκτική κουβέντα με την αγαπημένη ερμηνεύτρια
Μετά από ένα διάστημα απουσίας, επανέρχεστε με καλοκαιρινή περιοδεία. Πώς προέκυψε η συγκεκριμένη συνεργασία με τον Γιώργο Ανδρέου;
Αφού πέρασα ένα διάστημα –το περνάω κατά καιρούς– στο οποίο δεν ήθελα να τραγουδήσω, συνέβη αυτό που συμβαίνει κάθε τόσο: κάτι γίνεται και κινητοποιούμαι ξανά. Μου επιστρέφει η επιθυμία. Η πρόταση λοιπόν του Γιώργου Ανδρέου για κάποιες λίγες συναυλίες μαζί, ακριβώς επειδή θα είναι λίγες, με βρήκε απόλυτα σύμφωνη. Με τον Γιώργο έχουμε άλλωστε ξανασυνεργαστεί, έχουμε δουλέψει και πιάνο/φωνή σε live και η εμπειρία ήταν εξαιρετική. Πέρασα πολύ ωραία με εκείνη τη συνεργασία, αισθάνθηκα ότι ο Γιώργος με πλουτίζει και με διευρύνει καλλιτεχνικά. Νομίζω επομένως ότι δεν θα έκανα κάτι άλλο στη δεδομένη στιγμή. Δεν θα έμπαινα στη λογική να ξεκινήσω κάτι διαφορετικό, μόνη μου ή σε συνεργασία με άλλον τραγουδιστή. Το κίνητρο ήταν ο Γιώργος Ανδρέου και το εξαιρετικό του ρεπερτόριο, βεβαίως.
Δεν θα είστε όμως μόνο οι δυο σας, αυτή τη φορά...
Πρώτη φορά δουλεύω με τη Ρίτα Αντωνοπούλου και χαίρομαι πάρα πολύ. Όταν την πρωτοείδα, πριν από χρόνια, μου έκανε μεγάλη εντύπωση η ενέργειά της πάνω στη σκηνή, η ερμηνευτική της αρτιότητα. Είναι επίσης και ένας άνθρωπος που, σε πολλά πράγματα, μου θυμίζει τον νεαρό μου εαυτό. Χαίρομαι λοιπόν που θα είμαστε μαζί αυτό το καλοκαίρι.
Να σας ρωτήσω κάτι, σχετικά με τη διατήρηση της φωνής σε υψηλά επίπεδα; Παρότι λέτε ότι θέλετε να σταματήσετε να τραγουδάτε, δεν βρίσκω τον λόγο, έχοντας παρακολουθήσει συναυλίες σας ...
Ο λόγος είναι καθαρά ψυχολογικός και καλλιτεχνικός. Κατά καιρούς, όποτε περνάω κρίση ηλικίας, λέω: τι δουλειά έχεις τώρα, γριά γυναίκα, να ανεβαίνεις πάνω στη σκηνή, πρώτον. Το δεύτερο είναι ότι έχω άρνηση: όποτε θυμώνω με πολύ σοβαρά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα, αντιδρώ με ακραίο τρόπο. Είτε βγαίνω στον δρόμο, είτε κλείνομαι στον εαυτό μου και λέω ότι δεν αξίζει τίποτα πια. Αυτά περνάω. Βέβαια, κακά τα ψέματα, είμαι πια 63 χρονών. Θεωρώ ότι η φωνή μου –παρότι εσείς πιστεύετε ότι είναι μια χαρά– δεν είναι όπως ήτανε.
Σίγουρα εσείς γνωρίζετε καλύτερα. Εγώ μιλώ καθαρά σαν ακροατής...
Δεν είναι όπως ήτανε. Έχει βαρύνει η αναπνοή. Έχει βαρύνει η διάθεση (γέλια)
Ωστόσο, εδώ έρχεται η ερμηνευτική δεινότητα να καλύψει τις όποιες φθορές, δεν είναι έτσι;
Κοιτάξτε, για το αυτί ενός ακροατή δεν υπάρχουν απώλειες. Αν υπήρχανε θα σταμάταγα να τραγουδώ, δεν θα ήθελα να στεναχωρώ τον κόσμο. Και παρακαλώ και τους φίλους μου να μου το πούνε, εάν δεν είμαι σε τέτοια εγρήγορση ώστε να το αντιληφθώ και να το σταματήσω. Ξέρετε, εγώ τραγουδούσα από έρωτα συνήθως. Τώρα, δεν έχω κανένα τέτοιο ερωτικό κίνητρο! (γέλια) Δεν έχω σε ποιον να απευθύνω ένα ερωτικό τραγούδι.
Ο καλλιτέχνης, όμως, ο ερμηνευτής, ο τραγουδιστής, συχνά καλείται να υπηρετήσει το επάγγελμά του, ενώ οι εξωτερικές ή οι προσωπικές συνθήκες μπορεί να τον αποτρέπουν. Έχουμε συχνά ακούσει για ανθρώπους που «αναγκάστηκαν» να τραγουδήσουν ακόμα και σε ημέρες προσωπικού θρήνου για τον χαμό κάποιου αγαπημένου τους προσώπου...
Και μένα μου έχει τύχει. Το 1986 είχα φύγει από την Ελλάδα και δεν ήθελα να ξανατραγουδήσω. Είχα πάει στην Αμερική, είχα κάνει ακρόαση στο θεατρικό ινστιτούτο του Lee Strasberg στο Λος Άντζελες, με είχανε δεχτεί, είχα αποφασίσει να φύγω οριστικά. Γυρνώντας πίσω να μαζέψω τα πράγματά μου, η μητέρα μου είχε έναν πολύ επιθετικό καρκίνο, που της άφηνε μόνο 6 μήνες ζωής. Έμεινα λοιπόν, γιατί δεν θα μπορούσα να μην είμαι δίπλα της. Οπότε, πάει κι ο Lee Strasberg, πάνε και οι σπουδές! (γέλια) Ναι, συμβαίνουν αυτά τα πράγματα. Συχνά δε, συμβαίνει και το άλλο: να βρίσκεσαι σε μιαν ανάγκη ή να πρέπει να δουλέψεις για να βοηθήσεις τα παιδιά σου, την οικογένειά σου, τον ίδιο σου τον εαυτό. Βιοποριστικά. Βιοποριζόμαστε από αυτή τη δουλειά. Προσωπικά, δεν μου χάρισε κανένας χρήματα για να ζω. Όμως τώρα πια είμαι συνταξιούχα! (γέλια) Οπότε είμαι μια χαρά.
Μια τέτοια συγκυρία δεν είναι και αυτό που ζούμε; Μου είπατε πριν από λίγο πως, είτε επιλέγετε να βγείτε στον δρόμο, είτε επιλέγετε τη σιωπή. Δεν είναι όμως και αυτή μια δυσκολία την οποία ο καλλιτέχνης καλείται να υπερκεράσει; Ακόμα κι ετούτες οι μέρες, είναι πολύ δύσκολες...
Την τελευταία φορά που κατέβηκα στο Σύνταγμα και δεν αντίκρισα ένα εκατομμύριο κόσμο, είπα ότι δεν θα ξανακατέβω. Δηλαδή, όταν εγώ κατεβαίνω για να φωνάξω για το δίκιο και τις συντάξεις του άλλου κι εκείνος ο οποίος πλήττεται άμεσα –που είναι άνεργος, που του έχουν φάει τη σύνταξη– δεν κατεβαίνει, για μένα αποτελεί ένα ζήτημα. Αυτό με κλείνει στο σπίτι μου, οι πληττόμενες ομάδες να κάθονται απλώς και να βλέπουν τηλεόραση.
Μια τέτοια όμως απομόνωση δεν είναι ένα είδος αναχωρητισμού;
Ναι, είναι... Και το κάνω συχνά και με ισορροπεί. Από τότε που απέκτησα ετούτο το σπιτάκι στο Πήλιο, κάθε φορά που ζορίζομαι πολύ, σηκώνομαι και έρχομαι εδώ πέρα και γειώνομαι, πραγματικά γειώνομαι. Αρχίζω πάλι να γίνομαι ευτυχισμένη με πάρα πολύ μικρά πράγματα. Με την ανάσα μου ακόμα. Που το πρωί ξυπνάω και αναπνέω τη δροσιά που έχει γύρω μου αυτή τη στιγμή και δεν μπορώ να σας την περιγράψω.
Όταν είστε εκεί, υπάρχουν στιγμές που τραγουδάτε;
Καμιά φορά... Συνήθως τραγουδάω όταν οδηγώ. Άλλοι τραγουδούν στο μπάνιο, εγώ όταν οδηγώ! (γέλια) Όχι πολύ συχνά. Ξέρετε, δεν θεωρώ ότι η ζωή μου έχει συνδεθεί τόσο άρρηκτα με το τραγούδι, ώστε να μην ισχύει η μία χωρίς το άλλο. Μια χαρά ζω και χωρίς το τραγούδι. Γιατί η σκέψη δεν σταματά να είναι μέσα στην τέχνη.
Δηλαδή, από το πρωί που ξυπνάω, ο τρόπος με τον οποίον αντιλαμβάνομαι τα πράγματα έχει να κάνει με μια καλλιτεχνικότητα. Τα μεταφράζω σε εικόνες, τα μεταφράζω σε στίχους, τα μεταφράζω σε μελωδίες, σε ένα λουλούδι που βλέπω, σε ένα παράξενο σύννεφο... Έχω μεγάλη ανάγκη την ομορφιά και ζω και την ανακαλύπτω παντού. Αυτό, νομίζω, σημαίνει να ζεις με τρόπο καλλιτεχνικό. Να μην δέχεσαι να αποσυνδεθείς από την ομορφιά.
Είναι ωραίο αυτό που λέτε...
Προσπαθώ να ερμηνεύσω αυτό που αισθάνομαι. Άλλωστε, το έχει πει ο Ντοστογιέφσκι εξαιρετικά: η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο. Οπότε πρέπει να αγκιστρωθούμε πάνω της.
Σε όλες της τις εκφάνσεις...
Βεβαίως! Εννοείται. Σε ηθικό επίπεδο, σε κοινωνικό επίπεδο, σε ποιοτικό επίπεδο.
Από όλη την πορεία που έχετε διανύσει, αν μπορούσατε να διαλέξετε μια στιγμή για να την ξαναζήσετε, ποια θα ήταν αυτή;
Πολλές. Μία οπωσδήποτε θα ήταν στο στούντιο με τον Μάνο Χατζιδάκι, τη μόνη φορά που βρεθήκαμε τόσο κοντά μουσικά: όταν με διηύθηνε στο "Για Να Σ' Ακουμπώ Στον Ώμο", τραγούδι του Άρη Δαβαράκη και του Τάσου Μελετόπουλου που είχα πει στους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού, στην Κέρκυρα. Αυτή η μαγεία που αισθάνθηκα και η απόλυτη έξοδος από τον εαυτό μου για να αφεθώ στα χέρια του, ήταν ένα φοβερό συναίσθημα. Πέρα από τη γοητεία που ασκούσε πάνω μου η τρομακτική του προσωπικότητα και βέβαια το ταλέντο του και η μουσική του. Ήταν κάτι άλλο: αφέθηκα όπως αφήνεται κανείς σε έναν μεγάλο έρωτα που τον εμπιστεύεται σ' εκείνα τα τρία λεπτά κατά τα οποία κράτησε η ηχογράφηση και η διεύθυνσή του.
Αυτό είναι το ένα. Δεύτερον, ή μάλλον πολλά δεύτερα: οι στιγμές στο στούντιο με το Μαμά Γερνάω, οι στιγμές με τον Γιώργο Ανδρέου όταν κάναμε τα Τραγούδια Του Παράξενου Κόσμου, οι στιγμές που δουλεύαμε με τον Μιχάλη Δέλτα. Αυτά θα ήθελα πάρα πολύ να τα ξαναζήσω. Πήγα προχθές για να πω ένα τραγούδι του Μπάμπη Στόκα και συγκινήθηκα πάρα πολύ που ξαναμπήκα στο Sierra, μετά από τόσα χρόνια. Αισθάνθηκα κάτι εκεί πέρα μέσα.
Το Καπνισμένο Τσουκάλι, όχι; (σ.σ. εμβληματικός δίσκος του Χρήστου Λεοντή σε ποίηση και αφήγηση Γιάννη Ρίτσου και ερμηνείες των Νίκου Ξυλούρη, Τάνιας Τσανακλίδου και Βασίλη Μπάρνη)
Τώρα μου μιλάτε για πολύ βιωματικά και αγαπημένα πράγματα! Το Καπνισμένο Τσουκάλι το έζησα πριν γίνει δίσκος, πριν κυκλοφορήσει. Ο Χρήστος Λεοντής ερχόταν στη Θεσσαλονίκη, όταν ακόμα δούλευα σαν μαθήτρια της δραματικής σχολής στον χορό του Κρατικού Θεάτρου. Επειδή ήταν κομμένος από παντού λόγω δικτατορίας, ο Κιτσόπουλος –ο τότε διευθυντής– τον έπαιρνε για να έχει δουλειά. Ο Χρήστος έφτιαχνε μαγικές μουσικές για το θέατρο. Κάποια στιγμή κάντε το, ζητείστε τις μουσικές του να τις ακούσετε, είναι αριστουργήματα.
Εκείνον λοιπόν τον καιρό που είχαμε μαύρη Χούντα, είχε γράψει σε μία κασέτα το Καπνισμένο Τσουκάλι, μόνο πιάνο/φωνή (τραγούδαγε ο ίδιος). Αυτή η κασέτα, βεβαίως, κυκλοφόρησε στα χέρια όλων των παιδιών του χορού· και τα βράδια, μετά τις πρόβες, μαζευόμασταν στα βράχια της Παναγιάς, εκεί στην Καβάλα που ήμασταν για το Φεστιβάλ Φιλίππων, και τραγουδάγαμε τα τραγούδια της. Όλα! Έπειτα, κατέβηκα στην Αθήνα και καταλαβαίνετε τη βαθιά μου συγκίνηση όταν ο Χρήστος μού πρότεινε να συμμετέχω στον δίσκο. Και μάλιστα με ποιον; Με τον Νίκο Ξυλούρη! Παρότι ήμουν πάρα πολύ μικρή, εκείνη τη στιγμή αισθάνθηκα σα να δικαιώνεται η ζωή μου.
Ο Ξυλούρης ήταν μαγικός τραγουδιστής, όπως λένε;
Δεν ήτανε μόνο μαγικός τραγουδιστής. Ήταν ένα άγγελος. Δηλαδή, νομίζω ο χαρακτηρισμός του Λιάνη, που τότε μου είχε κάνει εντύπωση, ο «αρχαγγελικός Ξυλούρης», ήτανε τόσο ευθύβολος και τόσο σωστός: με κανέναν άλλον τρόπο δεν θα μπορούσα να χαρακτηρίσω τον Νίκο. Μόνο σαν αρχάγγελο. Η καλοσύνη του, το φως που έβγαζε μόλις έπαιρνε τη λύρα στα χέρια του. Αυτό το πλάσμα φωτιζόταν ολόκληρο. Ήταν σαν ένας ήλιος πάνω στη σκηνή. Με φοβερή καλοσύνη για όλους. Καμία σχέση με τη μιζέρια και την ανασφάλεια των σταρ. Απίστευτα γενναιόδωρος, απίστευτα ανοιχτός. Τραγούδαγε και από παντού ξεχύλιζε καλοσύνη.
Έχετε ακούσει εκείνον τον πολύ δυνατό στίχο του Άλκη Αλκαίου που λέει: «τώρα χαμένος στων ονείρων μου το χάρτη, όλο ρωτάω πως τα 'φερε έτσι η ζωή, αυτοί που φύγανε να με καλούν σε πάρτυ κι αυτοί που ζούνε να μου λείπουν πιο πολύ»;
Εγώ, πια, καθώς διανύω το κομμάτι της ζωής μου στο οποίο ο ενδεχόμενος θάνατος έρχεται ολοένα και πιο κοντά, καταλαβαίνω ότι, ναι, εκείνοι που φύγανε είναι μια οικογένεια την οποία αισθάνομαι ότι θα ξανασυναντήσω. Και σιγά-σιγά έτσι κάνει ο άνθρωπος, για να μην πονέσει πολύ: αποχαιρετά τους ζώντες, ετοιμάζεται για τους άλλους. Εντάξει, μπορεί να είμαι ακόμα νέα για να τα λέω αυτά, όμως ο καθένας από εμάς πρέπει να σκέφτεται ότι ο θάνατός του μπορεί να έρθει αύριο. Και γι' αυτό θα πρέπει να ζει με αξιοπρέπεια και βαθύτητα την κάθε μέρα του, σα να είναι η τελευταία. Να είμαστε έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να αποχαιρετήσουμε χωρίς να αφήσουμε πολλούς ανοιχτούς λογαριασμούς πίσω μας.
Και ίσως, για να παραφράσουμε λιγάκι τον Μικρό Πρίγκηπα, να μην τραγουδάμε τόσο με το λαρύγγι μας, αλλά με την καρδιά μας...
Εξυπακούεται! Γιατί αν ήταν να τραγουδάμε μόνο με το λαρύγγι μας, θα χρησιμοποιούσαμε την τεχνολογία –η οποία παρέχει σήμερα αυτές τις δυνατότητες– για να διεκπεραιώνει το τραγούδι και τα λόγια. Όχι. Καταρχάς, το τραγούδι είναι κάτι άλλο. Το τραγούδι είναι λόγος, δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Γιατί χωρίς τον λόγο δεν υφίσταται τραγούδι, παρά μόνο ένα μουσικό κομμάτι. Ο λόγος είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να έχουμε κατά νου. Τι λέμε; Τι θέλουμε να πούμε; Τι υπάρχει ανάμεσα από τις γραμμές; Υπάρχει κάποιο μήνυμα, το οποίο πρέπει να περάσει; Υπάρχει δεύτερο και τρίτο επίπεδο; Και μετά, θα πρέπει να χαλαρώσουμε και να το ευχαριστηθούμε.
Αυτό θα συμβεί κατά τη διάρκεια της θερινής σας περιοδείας;
Γίνεται ήδη στις πρόβες. Είναι πανέμορφο το αποτέλεσμα. Με τον Γιώργο Ανδρέου στο πιάνο, τον Παναγιώτη Τσεβά στο ακορντεόν και τον Στέργιο Γαργάλα στο βιολί, αυτό το εξαιρετικό τρίο, τα κομμάτια είναι... τι να σας πω τώρα; Είναι μικρά αριστουργήματα όλα. Χαίρομαι πολύ που το αποφάσισα και βγήκα από τη σιωπή μου πάλι.
Επιτρέψτε μου να σας πω ότι χαιρόμαστε πάρα πολύ κι εμείς!
Να είστε καλά. Θα περιμένουμε να σας δούμε στις συναυλίες μας.
{youtube}Rwo5C5OVJg4{/youtube}
