Είναι ξεχωριστή περίπτωση η Νένα Βενετσάνου. Όχι (μόνο) επειδή αρνήθηκε πεισματικά να ακολουθήσει το οποιοδήποτε μοντέλο καριέρας στο τραγούδι, αλλά και γιατί ποτέ δεν έβγαλε θουρίους για τη στάση της. Αποτέλεσμα, ο απεριόριστος σεβασμός του κοινού προς το πρόσωπό της. Και είναι σίγουρο ότι θα επιβεβαιωθεί αυτή η αγάπη του κόσμου τη Δευτέρα, 24 Φεβρουαρίου, στον Παρνασσό –όπου θα παραστεί ως καλεσμένη και μία ακόμα σπουδαία καλλιτέχνιδα, η Γιοβάννα...
Στην επικείμενη εμφάνισή σας στην αίθουσα του Παρνασσού, θα σας συνοδεύει κάποιο μουσικό σχήμα; Και με τι όργανα θα σας δούμε επί σκηνής;
Φυσικά! Είναι οι βασικοί μου συνεργάτες: Βιβή Γκέκα (μαντολίνο), Σταύρος Αγιαννιώτης (κλασική κιθάρα), Χάρης Μέρμηγκας (κοντραμπάσο) και Σόλις Μπαρκί (κρουστά), με τους οποίους έχω κάνει πολλές συναυλίες-ταξίδια-δίσκους κλπ. Όμως στον Παρνασσό θα έχω και μια σπουδαία καλεσμένη· τη Γιοβάννα, μια καλλιτέχνιδα υψηλής ευαισθησίας, η οποία έδωσε κάτι πολύ σημαντικό για μένα στο τραγούδι: το κελάηδισμα. Δηλαδή το τραγούδι που βγαίνει με τέχνη και επίγνωση, αλλά αβίαστα και άφοβα μέσα από την ψυχή. Θα ήθελα πολύ ν’ άκουγαν οι νέοι τραγουδιστές τη φωνή της έτσι όπως είναι σήμερα –αισθαντική, με σπάνια μουσικότητα, η οποία μας αποκαλύπτει από τη μια την αποδοχή του εαυτού της (πράγμα θεμελιώδες για το είδος του τραγουδιού που κάνουμε), αλλά και τη βαθειά καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία της, που την κρατά σε εγρήγορση. Η Γιοβάννα ξέρει ν’ ακούει, να βλέπει, να διεισδύει στην υφή της τέχνης μας και αυτό το τόσο σπάνιο είναι και πολύ όμορφο που το διατηρεί και μας το διαθέτει.
Η Γαλλία –σαν χώρα, αλλά και ως κουλτούρα– έχει χαραχτεί βαθιά στην αισθητική σας ραχοκοκαλιά, αν μου επιτρέπετε την έκφραση. Τι είναι αυτό που σας είχε εντυπωσιάσει ή κάνει αίσθηση κατά τα χρόνια της δεκαετίας του 1970, όταν και βρεθήκατε εκεί;
Απολάμβανα την Ελευθερία, μιας και προερχόμουν από μια χώρα που την είχαν χώσει στον Γύψο. Συγχρόνως απολάμβανα και το εκπαιδευτικό τους σύστημα, τις ευκολίες που είχε η φοιτητική ζωή μου, αλλά και το φαϊ και τα αρώματα… Τις μικρές πολυτέλειες που ομορφαίνουν τη ζωή, γενικώς! Καλλιτεχνικά όμως ανήκω εδώ, πού αλλού θα μπορούσα να ανήκω; Και αισθάνομαι πληρότητα όντας Ελληνίδα. Δεν βλέπω στην Ελλάδα μόνο το κράτος: βλέπω τον λαό της, την παράδοσή της, την πνευματική της παρακαταθήκη, το χιούμορ, το κέφι, το έξω φτώχια ντέρτια και καημοί και πολλά άλλα. Η Γαλλία είναι μια μεγάλη Σχολή, η Ελλάδα είναι η ίδια η ζωή.
Η βράβευσή σας με το βραβείο Charles Cross (1991) ήρθε σαν επιστέγασμα της πορείας σας αποκλειστικά στην ημεδαπή ή είχε να κάνει και με την πορεία/καριέρα σας και στη Γαλλία;
Η έκπληξη μου όμως ήταν το 2010, όταν με έκαναν Ιππότη Γραμμάτων και Τεχνών. Ξέρετε, οι Έλληνες καλλιτέχνες δεν είμαστε μαθημένοι σε τέτοια… λούσα!! Γιατί οι συνθήκες εργασίας μας είναι τόσο διαφορετικές από την υπόλοιπη Ευρώπη. Δεν είναι ότι δεν μας αγαπά εδώ το κοινό η ότι δεν μας αναγνωρίζει, κάθε άλλο… Απλά είναι πιο σκληρές οι συνθήκες, θα έλεγα. Αλλά τελικά το δεχόμαστε. Και, δεν ξέρω γιατί, ίσως νομίζουμε πως έτσι γινόμαστε πιο πηγαίοι και πιο ουσιαστικοί στην τέχνη· πιο άμεσοι και πιο δυνατοί στον χαρακτήρα, πραγματικά λαϊκοί.
Αν ήταν πάντως στο χέρι μου θα τα άλλαζα όλα, γιατί όλα στη δουλειά μας είναι λάθος. Κι αυτό το πηγαίο, το αβίαστο τραγούδι, το οποίο κόβει την ανάσα και που τελικά νομίζω μόνο εμείς μπορούμε να κάνουμε πια, από απελπισία –έτσι χύμα που είναι τα πράγματα– χρειάζεται μια διαφορετική διαχείριση. Και κυρίως σεβασμό.
Ποιες χαραμάδες αφήνει πιστεύετε η σύγχρονη ηλεκτρονική εποχή στο κλασικό τραγούδι για επιβίωση σε επίπεδο καθημερινότητας; Πόσο εύκολα μπορεί κάποιος νεότερος, ειδικότερα, να επικοινωνήσει με αυτό το ρεπερτόριο;
Το πιο βασικό είναι ότι η «ηλεκτρονική εποχή» διόρθωσε πολλά στην τεχνική του τραγουδιού και της ηχογράφησης. Αφήνει πληθώρα ηχογραφήσεων και ντοκουμέντων, διευκολύνει με άλλα λόγια τη μουσική ζωή μας. Σήμερα κάνεις πρόβα σπίτι σου και πας πιο έτοιμος στην επίσημη ηχογράφηση, παλαιότερα άκουγες τη φωνή σου στο στούντιο και τρόμαζες –δεν την αναγνώριζες….
Και τον τρόπο της. Ένας μουσικός θα βρει, θα εφεύρει, θα φαντασιωθεί τρόπους για να πλησιάσει το είδος που τον ενδιαφέρει, ακόμα και παραποιώντας ή παραφράζοντας το αρχικό υλικό. Το αποτέλεσμα είναι που μετράει: αν μπορεί μια προσπάθεια να σταθεί καλλιτεχνικά, να έχει έναν λόγο ύπαρξης, αν έχει πνοή. Και στην καλύτερη περίπτωση –αυτή που εμένα μ’ ενδιαφέρει– αν περιέχει κάτι ιερό, που να είναι πέρα από τον πόνο και τη συγκίνηση· κάτι που να ανυψώνει το πνεύμα και να κάνει την ψυχή να πετά.
Πέρα από τη στιχουργία που σας ελκύει στον Michel Deguy ή στον Paul Eluard –των οποίων πονήματα έχετε μελοποιήσει και θα παρουσιάσετε στη συναυλία σας στον Παρνασσό– σας ασκούν γοητεία και οι ίδιες οι περσόνες των συγκεκριμένων ποιητών, οι οποίες αφορούν σ' έναν άλλο τρόπο ζωής (έστω και ουτοπικό, μα σαφώς πιο γοητευτικό και μποέμ);
Φυσικά και τους θαυμάζω. Μπορώ να μιλώ ώρα για το πώς και γιατί τους διάλεξα, για τον δεσμό που έχω με όλους, αλλά και για μια εκλεκτή συγγένεια που υπάρχει και μεταξύ τους χάρη στον ελληνικό χώρο, ο οποίος τους διαπερνά ως αισθητική αξία, αν σημαίνει κάτι αυτό σήμερα.
Οι ποιητές τους οποίους θα τραγουδήσω χαρακτηρίζουν τα ποιητικά κινήματα του 20ού αιώνα. Οι δύο είναι Γάλλοι: ο Μισέλ Ντεγκύ (1930-) και ο Πωλ Ελυάρ (1891-1952)· και οι άλλοι δύο γαλλόφωνοι: ο Αλμπέρτο Σαβίνιο (1895-1952) και ο Γιώργος Σαραντάρης (1908-1941), με δεσμούς αίματος τός με την Ελλάδα, όσο και με την Ιταλία. Όλων οι ποίησή τους ακουμπά πάνω στον μύθο, στη σκέψη, στη γλώσσα μας. Και μέσα σε όλα αυτά κινούν και κινείται ο σύγχρονος κόσμος της ποίησης και της φιλοσοφίας. Έχω δεσμούς αίματος λοιπόν με αυτούς τους μακρινούς «εξωτικούς» αδελφούς και τους πάω μια ελληνική μουσική βόλτα ως τον Παρνασσό, που είναι πεδίο των Μουσών. Θα το κάνω και ο θεός ας βρέχει …
Στο δεύτερο μέρος της συναυλίας θα έχω τη Γιοβάννα μου και τα όμορφα τραγούδια του Σπανού, του Θεοδωράκη, του Μουστακί, του Μπορίς Βιάν, του Μπρασένς… Πάντα στα γαλλικά. Το κοινό βέβαια δεν ξέρει γαλλικά… Δεν πειράζει, όμως… Θα πρέπει να παίξει το παιχνίδι μου. Όσοι με γνωρίζουν και με αγαπούν ξέρουν πως πάντα κάνω υπερβάσεις, αρχίζοντας από τον εαυτό μου. Αλλά αυτό είναι το παιχνίδι!
Η σχέση σας με την ποίηση έχει κυρίως ευρωπαϊκή ροπή ή σας αρέσουν και Αμερικανοί ποιητές του 19ου ή 20ου αιώνα, όπως λ.χ. ο Walt Whitman ή ο Wallace Stevens;
Έχω μεγάλη αγάπη στην ελληνική ποίηση. Μετά έρχεται η γαλλική, η ιταλική και μετά έρχονται οι άλλες. Τους Αμερικανούς… Ω ναι, τους γνωρίζω αυτούς που μου αναφέρατε. Είναι σπουδαίοι, αν κι εγώ μέσα από τη μετάφραση τους ξέρω –κάπως. Ευτυχώς όμως που υπάρχουν και οι μεταφραστές και παίρνουμε μια ιδέα, πιθανώς και μια αίσθηση από αυτήν την «άλλη» ποίηση, η οποία είναι πιο εξωτική και πέρα από μας. Έχω την εντύπωση ότι η μουσική αναζητά και πάλι την ποίηση, νομίζω πως προκύπτει από την ανάγκη των ανθρώπων να μπουν σε πιο σοβαρά πεδία.
Πείτε μας κάποιους δίσκους των τελευταίων ετών που σας έκαναν εντύπωση, στους οποίους δώσατε μεγαλύτερο χρόνο ακρόασης από άλλους που πέρασαν από τα ηχεία σας...
Έχω έναν μακρύ κατάλογο από ελληνική και ξένη μουσική, από τη δισκοθήκη μου, τον οποίο ακούω και ανακυκλώνω: ακούω ηπειρώτικα, μοιρολόγια και ζουρνάδες της Μυκόνου. Και μου λείπει τρομερά ένα σοβαρό ραδιόφωνο, όπως κι εκείνες οι εκπομπές που πρότειναν μουσικές, μουσικούς, φωνές, έργα κλπ. Πάνε αυτά. Και είναι καταστροφή. Λυπάμαι για το κοινό, ψάχνει και δεν βρίσκει. Και δεν μπορούν να γίνουν όλα ξανά, γιατί όσο εύκολα καταστρέφονται τα πράγματα, τόσο δύσκολα δημιουργούνται.
{youtube}QFfH2qebfyo{/youtube}
