Όταν πρωτάκουσε τον "Τσοπανάκο" της ΕΡΤ και θέλησε να μάθει φλογέρα, η μαμά του θεώρησε ότι το παιδί της ήταν βλαμμένο. «Κι αφού στην Ελλάδα κάνουμε πάντα ό,τι λέει η μαμά», ο Μίλτος Πασχαλίδης έμαθε κιθάρα (και μάλλον καλύτερα, αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα). Έχοντας ήδη ξεκινήσει τις εμφανίσεις του με τον Χρήστο Θηβαίο –κάθε Παρασκευή στην Αθήνα, στην κεντρική σκηνή του Σταυρού Του Νότου και κάθε Σάββατο στη Θεσσαλονίκη, στο Love Casual Living– μου περιέγραψε σε ένα μπαράκι της Φιλοθέης το ξεχωριστό τους δέσιμο, την πίκρα του για την ΑΕΚ, και το μεγαλείο του ανθρώπου που λεγόταν Άλκης Αλκαίος…
Μεγάλωσες στην Καλαμάτα;
Γεννήθηκα στην Καλαμάτα, μεγάλωσα Αθήνα. Στους Αμπελοκήπους, πίσω από το President, όταν δεν υπήρχε ακόμα.
Πώς και δεν έγινες Παναθηναϊκός;
Από αντίδραση. Ήμουν από παιδί έτσι. Ο Πειραιάς, για να γίνω Ολυμπιακός, μου φαινόταν εξωτερικό… Πολύ μακριά. Είχα λοιπόν έναν μπάρμπα ΑΕΚτζή, τον θείο μου τον Σωκράτη, ο οποίος ήταν και ο μόνος που με ανεχόταν –ήμουν υπερκινητικό και σκανταλιάρικο παιδί. Αυτός όμως με άντεχε και με αγαπούσε πολύ. Και μ’ έκανε ΑΕΚ.
Σε ένα παλιότερο λάιβ σου –με τον Ζουγανέλη– είχες πει πως έχεις την ατυχία να έχεις γεννηθεί Αριστερός και ΑΕΚτζής. Για την ΑΕΚ, ΟΚ…
Έλληνας, Αριστερός και ΑΕΚτζής, για την ακρίβεια! Γενικά οι ταμπέλες έχουν πλάκα, όταν πρόκειται για προϊόντα. Η Αριστερά είναι πια μια έννοια η οποία τα χωράει δυστυχώς όλα. Έχει συκοφαντηθεί πανταχόθεν και τελευταία μάλιστα βάλλεται και ως το ένα άκρο. Όταν το είπα ήταν η δύσκολη συγκυρία κατά την οποία η ελληνική Αριστερά δεν ομονόησε, με αποτέλεσμα να μη σχηματίσει κυβέρνηση. Ε, κι εμάς τους Αριστερούς αυτό μας πάγωσε κάπως... Γιατί δεν πραγματοποιήθηκε το αίτημα του απλού κόσμου που ψήφισε Αριστερά με την ευρεία έννοια –ΣΥ.ΡΙΖ.Α., Κ.Κ.Ε., ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α., ακόμα και τη ΔΗΜ.ΑΡ.– για μια προγραμματική συμφωνία 5 σημείων και για μια κυβέρνηση η οποία θα μας έβγαζε από τα μνημόνια. Υπήρξε λοιπόν μια παγωμάρα. Εκείνη την περίοδο, πρέπει να ήταν πριν δύο χρόνια, παίζαμε στο μαγαζί με τον Ζουγανέλη το βιντεάκι με τους Έλληνες της σκλαβιάς (σ.σ.: Lesguignolsdel’ info-CanalPlus), όπου μας λοιδορούσε όλη η Ευρώπη. Έτσι συνειδητοποίησα ότι ήμουν ηττημένος και στις τρεις αυτές βασικές μου ιδιότητες.
Υποτίμησε η Αριστερά το φαινόμενο Χρυσή Αυγή;
Το ότι η Αριστερά υποτίμησε τη Χρυσή Αυγή, είναι σαφές. Την υποτίμησε εμπράκτως. Όχι ίσως στα λόγια, για μεγάλο όμως διάστημα τους θεωρούσε ως κάτι γραφικούς τύπους, απλώς. Και ξύπνησε αργά, όταν μπήκαν στη Βουλή.
Έχει φέρει εκπτώσεις και στη μουσική δημιουργία η Κρίση;
Στη δημιουργία καθόλου.
Τι έχει αλλάξει τότε;
Η δισκογραφία στην Ελλάδα είχε ήδη αλλάξει, πριν την Κρίση. Γιατί δεν είναι παγκόσμιο φαινόμενο η διάλυση της δισκογραφίας. Εγώ που ταξιδεύω στο εξωτερικό για συναυλίες (και για άλλους επαγγελματικούς λόγους), βλέπω κόσμο στα δισκοπωλεία, πάει κόσμος και ψωνίζει. Μόνο εδώ στην Ελλάδα δεν υπάρχουν δισκοπωλεία. Απαξιώθηκε το υλικό επειδή οι εταιρείες αποφάσισαν μια ωραία πρωία να ξεπουλήσουν τα ιερά και τα όσιά τους τζάμπα σε εφημερίδες. Έτσι το υλικό απαξιώθηκε κι ο άλλος σου λέει γιατί να δώσω 15 ευρώ για κάτι που σ' ένα εξάμηνο θα το βρω 2 ευρώ; Εδώ λοιπόν οι νέοι συνάδελφοι –αλλά κι εμείς– πρέπει ν' ανακαλύψουν τρόπους να επικοινωνήσουν τη δουλειά τους. Υπάρχει βέβαια το διαδίκτυο, δεν βλέπω όμως να έχει και συγκλονιστικά αποτελέσματα...
Εσύ το χρησιμοποιείς;
Είναι αναγκαίο κακό. Αλλά εγώ δεν έχω και πολύ μεγάλη σχέση. Παίζω κανά σκάκι ή κανά τάβλι μόνο. Και βλέπω τα mail μου.
Ένα νέο όμως παιδί θα το συμβούλευες να χρησιμοποιήσει το διαδίκτυο;
Θα το συμβούλευα να κάνει αυτό που αισθάνεται. Δηλαδή άμα μου 'λεγες ότι θέλει να βρει μια γωνιά και να στήνεται εκεί με την κιθάρα του, θα σου 'λεγα έτσι να κάνει, αν έτσι αισθάνεται. Γιατί ο καθένας πρέπει να προωθήσει τη δουλειά του με κάθε τρόπο, όχι πάντως με μη ηθικό τρόπο και no-matter-what αντίληψη. Εν πάση περιπτώσει, είναι ένας τρόπος το διαδίκτυο. Μπορεί να κάνει πιο γνωστούς τους νέους δημιουργούς. Ή μάλλον να κάνει πιο γνωστό το έργο τους, γιατί το να γίνεις γνωστός δεν έχει και μεγάλη σημασία. Εγώ δεν χρησιμοποιώ το διαδίκτυο όχι επειδή είμαι γνωστός, αλλά επειδή βαριέμαι φρικτά. Έχω βρει άλλους τρόπους να χάνω την ώρα μου, όχι κάνοντας αιτήσεις φιλίας ή αποδεχόμενος αιτήσεις φιλίας…
Σε ποια ηλικία αποφάσισες αλήθεια ότι θα ασχοληθείς επαγγελματικά με τη μουσική;
Δεν ξέρω... Γύρω στα 30 φαντάζομαι, κάπου εκεί. Η πρώτη μου δισκογραφική εργασία ήταν στα 22. Για δέκα χρόνια ήμουν αναποφάσιστος. Μετά τις Κακές Συνήθειες και τις Βυθισμένες Άγκυρες, όταν πια μπορούσα να ζήσω αξιοπρεπώς από τη δραστηριότητά μου, αποφάσισα ότι αυτό θα κάνω. Το οποίο θα το έκανα έτσι κι αλλιώς σαν χόμπι, οπότε είμαι πολύ τυχερός άνθρωπος. Κάτι τέτοιο συμβαίνει (κατά κύριο λόγο) στους καλλιτέχνες και στους αθλητές.
Οι γονείς έχουν κάποια σχέση με τη μουσική;
Όχι. Τραγουδάνε βέβαια, όπως όλοι οι Έλληνες τραγουδάνε στις παρέες τους. Δεν είναι φάλτσοι. Αλλά δεν έχουν καμία σχέση με τη μουσική.
Ήσουν το κλασικό παιδί, με σπουδές στη μουσική από μικρός κτλ;
Ναι. Είναι και στο βιογραφικό μου αυτό, το 'χα βάλει σαν αστείο κι έγινε μότο. Ότι όταν ήμουν 4-5 χρονών είχα εντυπωσιαστεί από τον «Τσοπανάκο», το σήμα της ΕΡΤ. Και είπα στη μάνα μου να μου πάρει μια φλογέρα. Η μάνα μου θεώρησε ότι το παιδί είναι βλαμμένο, και μου πήρε μια κιθάρα. Ως γνωστόν στην Ελλάδα ότι πει η μαμά γίνεται. Πήρα λοιπόν μια κιθάρα, και να τα αποτελέσματα…
Πρώτα μουσικά ακούσματα θυμάσαι;
Όχι πολύ... Τα πρώτα ακούσματα ήταν μέσα στη Χούντα. Οι γονείς ακούγανε Λοΐζο, Θεοδωράκη, κλασική μουσική. Τέτοια.
Υπάρχει κάποιος σημερινός καλλιτέχνης που να θαυμάζεις για την πορεία του;
Ωωω, πολλοί, πάρα πολλοί... Τι σου φαίνεται; Ότι θαυμάζω μόνο τον καθρέφτη μου; (Γέλια). Αν εννοείς ποιον έχω πρότυπο, κανέναν. Θαυμασμό όμως για πάρα πολλούς. Για τον Μάλαμα. Τον Dylan. Τον Springsteen. Τον Σαββόπουλο, τον Θηβαίο, τον Αλκίνοο, τη Μελίνα Τανάγρη, τον Μίκη, τον Μάνο, τον Θάνο τον Μικρούτσικο, τους R.E.M.. Όσους ακούω, τους θαυμάζω κιόλας. Και είπα μόνο όσους τυχαία μου 'ρθαν τώρα.
Πόσα χρόνια γνωρίζεστε με τον Χρήστο Θηβαίο;
17 χρόνια.
Και πόσες φορές έχετε βρεθεί μαζί στη σκηνή;
Ως σαιζόν, επίσημα, μόνο το 2007 –για 20 παραστάσεις. Κατά τα άλλα, αμέτρητες!
Πώς αποφασίσατε τη φετινή μουσική σας συνεύρεση;
Επειδή το να παίξω με τον Χρήστο ήταν το απόλυτα προβλέψιμο, απλά το αποφεύγαμε για μερικά χρόνια. Δηλαδή είχαμε συμφωνήσει να μην το κάνουμε, μέχρι να το κάνουμε. Δεν αποτελεί άλλωστε και καμιά τρομερή έκπληξη να παίζω με τον Χρήστο, τα τραγούδια μας κάνουν παρέα εδώ και 15 χρόνια. Στα ραδιόφωνα μάς παίζουν δίπλα-δίπλα και οι μουσικοί μας στα μαγαζιά το ίδιο. Έχουμε μεγαλώσει μαζί, είμαστε οικογένεια πια. Κι απλά επιλέξαμε φέτος να ανέβουμε παρέα στη σκηνή.
Και γιατί στον Σταυρό Του Νότου;
Γιατί είναι το σπίτι μας. Παλιά ήταν και το Δίπλα Στο Ποτάμι, αλλά έκλεισε. Στον Σταυρό Του Νότου δεν φιλοξενούνται μόνο τα τραγούδια που αγαπάμε, μα και οι άνθρωποι.
Το πρόγραμμα της παράστασης έχει λίγο-πολύ διαμορφωθεί;
Όχι λίγο-πολύ. Έχουμε κάνει δέκα παραστάσεις το καλοκαίρι, λίγο στα μουγκά. Και κάναμε και πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη.
Άρα κάποιος που θα έρθει να σας δει, τι να περιμένει;
Να περιμένει να μας βλέπει μαζί στη σκηνή, δεν είναι μια παράσταση στην οποία ανεβοκατεβαίνουμε: από τις τρεις ώρες κι ένα τέταρτο που κρατάει η παράσταση, τις δυόμισι ώρες βρισκόμαστε παρέα στη σκηνή, και τα τραγουδάμε όλα μαζί. Είναι λίγα τα σημεία που θα μας δείτε μόνους, κι αυτό γίνεται κυρίως για να ξεκουραστεί ο άλλος.
Μέχρι πότε θα πάτε;
Νομίζω μέχρι τις γιορτές...
Λογικά δεν θα πάρετε και κάποια παράταση;
Δεν ξέρω... Η περίοδος είναι τόσο θολή, ώστε ούτε ο Νοστράδαμος δεν μπορεί να κάνει πρόβλεψη. Όχι για την εργασία μας. Ούτε για το πώς θα είναι η Ελλάδα.
Άγχος υπάρχει;
Πολύ. Πάρα πολύ.
Είναι όμως «δημιουργικό», όπως έχω ακούσει από αρκετούς να λένε;
Πολύ ωραίο! Μου επιτρέπεις να το χρησιμοποιώ; Γιατί μου φαίνεται ενδιαφέρον. Εγώ –για να είμαι ειλικρινής– το άγχος όταν το 'χω, δεν ξέρω τι να το κάνω... Μόλις βγαίνω στη σκηνή, χρειάζομαι τρία με πέντε τραγούδια για να μου φύγει. Πάντα. Μετά ηρεμώ.
Και οι μουσικοί σας;
Είναι η Μιρέλα η Πάχου στο πιάνο, στο ακορντεόν και στο τραγούδι –γράφει μάλιστα και τα καινούρια της τραγούδια και σκέφτεται να εκδώσει μια ολοκληρωμένη εργασία– ο Μάξιμος Δράκος στο πιάνο, ο Δημήτρης Μουτάφης στο μπάσο, ο Δημήτρης Συνογιάννης ηλεκτρική κιθάρα και ο Ηλίας Δουμάνης στα τύμπανα. Κι έχουμε τον Νίκο Λαγό στην ηχοληψία.
Θα καλούσες κάποιον που δεν ξέρει τη μουσική σου ή του Χρήστου;
Ναι αμέ. Γιατί όχι; Να γνωριστούμε.
Παρασκευές;
Παρασκευές στην Αθήνα. Και Σάββατα θα διακτινιζόμαστε στη Θεσσαλονίκη. Έχουμε ξεκινήσει ήδη στο Love Casual Living. Λίγο πιο μεγάλος χώρος από τον Σταυρό.
Η συνεργασία με τον Χρήστο ήταν λοιπόν αναμενόμενη. Κάποια συνεργασία μη αναμενόμενη, έχεις στο μυαλό σου;
Από Ελλάδα δεν έχω παίξει όσο θα 'θελα με τους Κατσιμιχαίους. Και με την Ελένη Βιτάλη θα ήθελα. Με όλους τους άλλους, με αξίωσε ο Θεός κι έπαιξα. Κι από εξωτερικό τον Bruce Springsteen. Δεν πρόκειται, αλλά τα όνειρα είναι τζάμπα. Και γι' αυτό πρέπει να 'ναι μεγάλα.
Πού νιώθεις περισσότερη επαφή με τον κόσμο; Σε κλειστούς, «ζεστούς» χώρους, ή σε μεγάλου μεγέθους μέρη;
Στους κλειστούς χώρους. Μου αρέσει γενικά να παίζω σε κλειστό γήπεδο. Το ανοιχτό, με τις καιρικές συνθήκες, με τρομάζει. Δεν εννοώ αν θα βρέξει. Μου αρέσει όμως η ενέργεια να συγκεντρώνεται. Ωραία η χαλαρή ατμόσφαιρα στις καλοκαιρινές συναυλίες, αλλά, να σου πω την αλήθεια, το καλοκαίρι προτιμώ να είμαι θεατής συναυλιών, παρά να παίζω. Παίζω βέβαια…
Τι είδες φέτος ως θεατής;
Τη συναυλία του Μικρούτσικου είδα, στην Καλαμάτα, όπου είχα κατέβει με την κόρη μου.
Ετοιμάζεις και κάτι άλλο αυτόν τον καιρό;
Ένα βιβλίο, μαζί μ' ένα CD, και είμαι λίγο στα χαμένα. Έχω κάνει ήδη δύο βιβλία και πάω τώρα για το τρίτο. Θα λέγεται Αγύριστο Κεφάλι: Ο Άλκης Αλκαίος Που Γνώρισα. Ένα βιβλίο για τον Άλκη, όπως καταλαβαίνεις, ο οποίος ήταν ένας αόρατος στιχουργός. Γράφω για τις ιστορίες μας, για τα 15 χρόνια που ήμασταν φίλοι. Και θα βγει μαζί μ' ένα CD, με 7 τραγούδια, 3 από τα οποία ολοκαίνουργια. Γιατί πριν φύγει ο Άλκης μου 'χε αφήσει ένα μπλοκ με 15 τραγούδια που θα τα κάναμε δίσκο. Τα τρία λοιπόν από αυτά θα βρίσκονται μέσα και θα προσθέσω και 4 demo, τα οποία είχαν μια συναισθηματική αξία και για τους δυο μας. Το τελειώνω τώρα αυτό και βρίσκομαι σε διαρκή εγρήγορση.
Πώς θα περιέγραφες τον Άλκη Αλκαίο;
Ήταν σπουδαίος τύπος και σπουδαίος στιχουργός. Είχε μια τρομερή εμμονή με τις λέξεις, ήταν πολύ γενναιόδωρος, κι ένας άνθρωπος που τα τελευταία 30 χρόνια έβγαινε πολύ σπάνια από το σπίτι του. Γιατί τον είχε σακατέψει η Χούντα από τα βασανιστήρια, κάτι που δεν το ξέρει ο πολύς κόσμος... Ο Άλκης είχε μια πάθηση, η οποία προήλθε από τη σύλληψη και κράτησή του στο ΕΑΤ-ΕΣΑ. Τον ταλαιπώρησε από το 1980 κι έπειτα. Από το 1983 μέχρι και το 2012, όταν έφυγε, ήταν άρρωστος.
Πώς τον γνώρισες;
Α! Εντελώς κινηματογραφικά! Μου κλέβεις τώρα τις ιστορίες του βιβλίου αλλά δεν πειράζει, είναι ωραία ιστορία. Βρισκόμουν στη Ρόδο το 1996 για συναυλία και την επόμενη μέρα πήγα σε ένα μπαράκι. Το οποίο έπαιζε τα τραγούδια που αγαπάω (Μελίνα Κανά, Χαΐνηδες, Συνήθεις Υπόπτους) και είχε και μια τηλεόραση χωρίς ήχο, με τον Χατζηνικολάου, τον Μητροπάνο και τον Μικρούτσικο. Προφανώς ήταν συνέντευξη για του Αιώνα Την Παράγκα. Και είπα στην ομήγυρη, εκεί στο μπαρ, «ο τρίτος, ο ισάξιος, ο Αλκαίος, λείπει». Και μου απαντάει ένας τύπος δίπλα: «τόσο πολύ σ’ αρέσει ο Αλκαίος;». Και του είπα πως τον θεωρώ τον μεγαλύτερο εν ζωή ποιητή στην Ελλάδα, μαζί με το Μάνο Ελευθερίου• ότι αυτοί οι δύο άλλαξαν την ελληνική στιχουργία. Και βάζουν διάφοροι τα γέλια, τους ρωτάω γιατί γελάνε, και μου λένε «ξέρεις, τον λένε Βαγγέλη, και είναι αδερφός του!». «Εντάξει», απαντάω, «μου κάνετε πλάκα. Κάποιος παίζει εδώ μαζί μου τώρα». Τι πιθανότητες δίνεις να συνέβη αυτό; Έπεσα κάτω! Του ζήτησα λοιπόν το τηλέφωνό του, τον πήρα όμως μετά από κανά τρίμηνο/τετράμηνο, γιατί ντρεπόμουν... «Ξέρετε», του είπα, «το τηλέφωνο μου το έδωσε ο αδερφός σας, στη Ρόδο…», και μου απάντησε «Έλα ρε Μίλτο! Γιατί έκανες τόσο καιρό να πάρεις»;
Προσιτός...
Πάρα πολύ. Ένας γλυκός άνθρωπος, με πολύ κέφι για ζωή.
Αποδέχεσαι την ταμπέλα του «έντεχνου»;
Εντάξει, πρόκειται για παρεξήγηση, πάντως συνεννοούμαστε. Η φράση αυτή έχει παρθεί από μια διάλεξη του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος αναφέρθηκε στο «έντεχνο λαϊκό τραγούδι», που εκπροσωπούσε ο Τσιτσάνης και οι επόμενοί του λαϊκοί συνθέτες, ώστε να το αντιδιαστείλει με το ρεμπέτικο. Εμείς δεν γράφουμε τέτοια τραγούδια, εγώ ας πούμε θεωρώ ότι γράφω μπαλάντες. Αν κάποιος όμως θέλει να με λέει έντεχνο, τιμή μου και καμάρι μου. Δεν το αισθάνομαι σαν βρισιά. Κατά τ' άλλα είναι μια λέξη η οποία δεν έχει ιδιαίτερο νόημα.
Κοιτώντας πίσω στην αρχή της διαδρομής σου, ποιο στοιχείο θεωρείς ότι έχεις βελτιώσει όσον αφορά στο μουσικό κομμάτι;
Προσπαθώ να βελτιώνομαι γενικώς. Νομίζω τραγουδάω καλύτερα από ότι παλιότερα. Σε κάποιους βέβαια αρέσω καλύτερα παλιά, παρά τώρα. Περί ορέξεως… Ο Μικρούτσικος το 'χει πει καλά: είσαι κερδισμένος αν ξεπεράσεις τις καταγεγραμμένες σου δυνατότητες. Εγώ π.χ. θαυμάζω από την ΑΕΚ τον Γεωργέα, ο οποίος έφτασε να παίξει Εθνική Ελλάδος χάρη στην εργατικότητα και στην τιμιότητά του, ενώ η καταγεγραμμένη του δυνατότητα δεν ήταν για αυτό το πράγμα. Όσοι άνθρωποι κάνουν κάτι τέτοιο, βγαίνουν κερδισμένοι στο τέλος της μέρας.
Εσύ παίζεις και μπάλα, εκτός από το να βλέπεις;
Έπαιζα μπάσκετ, στους Αμπελοκήπους, με τον Καλαφατάκη προπονητή. Τώρα παίζω λιγότερο από όσο θα 'θελα. Άσε που το μπάσκετ έχει ψηλώσει κι εγώ έχω παραμείνει κοντός (γέλια)! Και μπάσκετ βλέπω πάντως. Κυρίως τις ελληνικές ομάδες στην Ευρώπη.
Στο Ηράκλειο κατεβαίνεις καθόλου;
Ως επισκέπτης πια... Δεν προλαβαίνω για κάτι άλλο.
Οικογένεια έχεις;
Μια κόρη. Πέντε χρονών κοντά.
Πού βλέπεις τον Μίλτο Πασχαλίδη, σε 10 χρόνια από τώρα;
Θα 'θελα απλά να 'μαι υγιής. Είναι νομίζω ένας ωραίος στόχος. Και να 'ναι και το παιδί μου. Όλα τα άλλα…
Λένε ότι οι άνθρωποι πάνε μπροστά με τα «όχι». Ποιο είναι το πιο μεγάλο όχι που έχεις πει;
Για πολλά χρόνια έλεγα «όχι» σε μια νύχτα η οποία δεν με αφορούσε. Και σε επιλογές ρεπερτορίου, αλλά και σε μαγαζιά που δεν μου αρέσανε. Ενώ ήταν πολλά τα λεφτά.
Ήταν μεγάλο το δίλημμα;
Καθόλου μεγάλο. Τέτοια «όχι» καθόρισαν το ποιος έγινα μουσικά. Και τα λεφτά, ΟΚ, καλά είναι, αλλά μέχρι εκεί που με βοηθούν να πληρώσω το στεγαστικό μου δάνειο και τον παιδικό σταθμό της κόρης μου. Ποτέ δεν με ενδιέφερε να κάνω μουσική για να βγάλω λεφτά.
Μπορεί να βγάλει κανείς πολλά λεφτά από το «έντεχνο»;
Πολλά λεφτά, όχι... Να ζήσει αξιοπρεπώς, ναι. Βέβαια τον τελευταίο καιρό δεν συμβαίνει ούτε και αυτό. Γιατί ζούμε στην πιο χυδαία μορφή καπιταλισμού, που έχουμε να θυμηθούμε. Στη δική μας δουλειά μεταφράζεται ως εξής: τα φέρνεις, για να τα πάρεις. Το θέμα όμως είναι ότι έτσι δεν προάγεται ο πολιτισμός. Γιατί μπορεί να υπάρχουν συνάδελφοι οι οποίοι δεν έχουν πλατιά απήχηση. Κάτι τέτοιο δεν σημαίνει όμως ότι η μουσική τους πρέπει να φιμώνεται, να μην παίζεται. Αν είναι έτσι, να καταργήσουμε όλες τις κρατικές ορχήστρες. Εδώ βέβαια διαλύσανε την κλασική ορχήστρα της ΕΡΤ, και μείναμε η μόνη χώρα χωρίς ορχήστρα... Ο πολιτισμός δεν είναι ένα απλώς ανταποδοτικό πράγμα. Μπορεί να χρειάζεται να παίξεις μουσική για 30 άτομα. Είναι τραγωδία αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα.
Πώς αντέδρασες στο κλείσιμο της ΕΡΤ;
Μου 'ρθε νταμπλάς... Γι' αυτό και πήγαμε εκεί, παίξαμε, στηρίξαμε. Αλλά, από ότι φαίνεται, δεν βγαίνει τίποτα... Μεγάλη στεναχώρια... Ήταν μια απολύτως πραξικοπηματική πράξη: κατέβασαν τους διακόπτες σε ένα μεσημέρι. Δεν καταλαβαίνω το σχέδιο.
Μπορεί να μην υπάρχει...
Αυτό είναι το χειρότερο... Γιατί ακόμα και ένα κακό σχέδιο, παραμένει σχέδιο. Θα είμαι αντίθετός του, αλλά θα μπορώ να το αναγνωρίσω.
Είναι χούντα η εποχή που ζούμε;
Αυτά είναι υπερβολές. Νομίζω έχουμε χάσει το μέτρο στην Ελλάδα. Οι χούντες είναι καθεστώτα που επιβάλλονται πραξικοπηματικά, από το στρατό. Εδώ έχουμε μια εκλεγμένη κυβέρνηση. Από πλευράς των ψηφοφόρων ζούμε διαρκή αυτογκόλ. Και μάλιστα εντυπωσιακά. Γιατί κάποιος τους έχει πείσει ότι, αν ψηφίσουν προς το συμφέρον τους, με κοινή λογική, θα καταστραφεί η χώρα. Ή και οι ίδιοι... Δεν ζούμε χούντα. Ζούμε όμως πάρα πολύ δυσάρεστα πράγματα. Ζούμε μια ιδιότυπη τρομοκρατία των μέσων μαζικής επικοινωνίας, μια τρομερή διαπλοκή σε όλα τα επίπεδα, ενώ η τηλεόραση έχει κάνει το κεφάλι του κόσμου νιανιά με όλες τις μαλακίες που παίζει εδώ και 20 χρόνια. Περιμένουν όλοι στον καναπέ να γίνει το θαύμα. Από το ενάμιση εκατομμύριο ανέργους το ένα ζει στην Αθήνα, αλλά στις πορείες κατεβαίνουν 20.000... Που είναι οι υπόλοιποι; Αν δεν βγουν οι απελπισμένοι άνθρωποι στους δρόμους, ποιος θα βγει; Όμως 20 χρόνια αποβλάκωσης στην τηλεόραση –και παπαριάς– έχουν παίξει τον ρόλο τους...
Σε πείθει κάποιος πολιτικός σήμερα;
Δεν είναι θέμα προσώπων, είναι θέμα πολιτικών. Η πολιτική της πολιτικής δηλαδή. Δεν περιμένω από κανένα να με πείσει –και δεν με πείθει κανείς. Το ζητούμενο είναι να μου δείξει κάποιος ένα σχέδιο, όχι εξόδου από την κρίση, αλλά για την επόμενη μέρα. Γιατί δεν ζούμε καμία κρίση, τη ζωή μας ζούμε. Τι θα πει κρίση; Κρίση έχει ας πούμε κάποιος με κρίση βήχα: βήχει για λίγο, πνίγεται και μετά επιστρέφει στην πρότερη κατάσταση. Εδώ δεν θα συμβεί τίποτα τέτοιο, δεν θα πάμε στο 2008. Οπότε περιμένω κάποιον με σχέδιο για το μέλλον. Γι' αυτό και η μισή Ελλάδα βρίσκεται σε κατάθλιψη. Γιατί κανείς δεν της λέει πώς θα πάμε στο μέλλον. Μας έχουν τσαταλιάσει τα νεύρα.
Δώσε μας μια συμβουλή που σε έχει σώσει στη ζωή σου...
Θα σου πω αυτό που έλεγε ο Άλκης, μια φράση του Σεφέρη, την οποία έβαλε μάλιστα και υπότιτλο στο "Νανούρισμα": ό,τι πέρασε σωστά, πέρασε. Μεταφράζοντας, ό,τι έγινε, έγινε –από 'δω και πέρα. Να 'χεις μεν γνώση αυτού που έγινε, αλλά να ξέρεις και ότι όποιος βαδίζει προς το μέλλον με το βλέμμα στο παρελθόν, θα σκοντάψει.
{youtube}mkZnkSeHrBk{/youtube}
