Τον Ηλία Κοτζιά τον γνώρισα μέσω του έργου του. Και αυτή είναι η καλύτερη σχέση που μπορεί να οικοδομήσει ένας ακροατής με κάποιον συνθέτη. Διδάκτορας σύνθεσης του Royal Holloway University of London, υπότροφος του Ιδρύματος Ωνάση, Λεβέντη και του ΙΚΥ, ο Κοτζιάς είναι ένας από τους δημιουργούς που θα μας απασχολήσει με το έργο του τα επόμενα χρόνια. Έχοντας στο ενεργητικό του συνθέσεις τόσο ηλεκτρονικής όσο και αναλογικής μουσικής, μπορεί να υπηρετήσει το ίδιο καλά διαφορετικές ανάγκες –από μουσική για θέατρο, έως έργα λόγιας μουσικής. Τον συναντήσαμε λοιπόν εν όψει της παρουσίασης τριών έργων του στο Ίδρυμα Κακογιάννη, αύριο Τετάρτη (25/4)...
Ποια έργα σου θα παρουσιαστούν στο Ίδρυμα Κακογιάννη;
Η Γάζα, το Silence και το My Sea. Είναι τρία χαρακτηριστικά έργα που δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο συνθέτω. Η μουσική μου είναι κυρίως βιωματική και περιγράφει συμβάντα ζωής, χρώματα, ιδέες και ψυχοσυναισθηματικές καταστάσεις.
Θα ήθελες να μας μιλήσει για τη Γάζα;
Δεν είναι τίποτε άλλο από έναν θρήνο για όσους χάθηκαν στις επιθέσεις που δέχθηκαν οι Παλαιστίνιοι τον χειμώνα του 2008-2009. Το συγκεκριμένο έργο μού είχε προκαλέσει συναισθήματα ισχυρής θλίψης, μέχρι και 6 μήνες μετά τη δημιουργία του.
Ποιος ήταν ο λόγος που σε έκανε να ταυτιστείς με τους Παλαιστίνιους;
Όντας φοιτητής ήδη 3 χρόνια στην Αγγλία, ένιωθα –καλώς ή κακώς– ότι ήμουν εκτός του γενικού συνόλου: με κάποιον τρόπο ήμουν ξένος. Έτσι ταυτίστηκα με τους Παλαιστινίους, που ουσιαστικά είναι ξένοι στον ίδιο τους τον τόπο.
Η αγγλική κοινή γνώμη πώς αντιμετώπισε το ζήτημα;
Υπήρξαν δύο Αγγλίες. Η επίσημη κρατική γραμμή ήταν υπέρ της επίθεσης, η άλλη εναντιώθηκε. Έτσι έλαβα μια πολύπλευρη ενημέρωση. Να καταλάβεις ότι είχα την ευκαιρία να βλέπω απευθείας σε ταυτόχρονη αγγλική μετάφραση το Αλ Τζαζίρα, κάτι που στις Η.Π.Α. θα ήταν αδιανόητο.
Είχαν χρησιμοποιηθεί και βόμβες φωσφόρου...
Οι οποίες είναι μίνι πυρηνικές βόμβες, που σπέρνουν βίαιο θάνατο και μολύνουν το περιβάλλον για πολλές δεκαετίες. Στο Λονδίνο γίνονταν πολλές ειρηνικές διαδηλώσεις, χωρίς να επεμβαίνει η αστυνομία. Τότε σκέφτηκα μήπως οι διαδηλωτές ήταν οι βολεμένοι διαμαρτυρόμενοι, με την ασφάλεια που διατηρούν για τον εαυτό τους όσοι είναι παρατηρητές ενός γεγονότος. Επίσης σκέφτηκα και τον δικό μου ρόλο: βολεμένος, με υποτροφία στην Αγγλία, γράφω μουσική για πεθαμένους, ένα επιτυχημένο κομμάτι πάνω στον πόνο χιλιάδων ανθρώπων.
Πώς το συνέθεσες;
Χρησιμοποίησα τρία διαφορετικά ηχητικά υλικά που θυμίζουν το πραγματικό ιστορικό γεγονός: ανταποκρίσεις από τα Μ.Μ.Ε., μια ομάδα οργάνων που εκφράζουν το Δυτικό συναίσθημα και μια άλλη το αραβικό. Το κομμάτι τελειώνει με την επεξεργασία των λέξεων evolution, revolution, illusion και solution. Με τη μουσική προσπαθώ να ανασυνθέσω ένα μη μουσικό συμβάν.
Νιώθεις ξένος στον τόπο σου;
Νιώθω ότι όλοι εν δυνάμει είμαστε ξένοι για τον τόπο μας. Γενικώς είμαστε εκτός τόπου. Όχι ότι δεν μας δίνεται ο χώρος να δημιουργήσουμε, αλλά ότι έχουμε χάσει τον στόχο μας, ότι εναρμονιζόμαστε με αυτό που υπάρχει γύρω μας για να μπορούμε να επιβιώσουμε.
Για το My Sea;
Λατρεύω τη θάλασσα, δεν μπορώ να φανταστώ ζωή χωρίς αυτήν ή χωρίς να έχω το υγρό στοιχείο κοντά μου. Από την άλλη, το κομμάτι αποτελεί ένα ψυχογράφημα. Αν σκεφτείς ότι ο άνθρωπος αποτελείται από 75% νερό και άλας, η θάλασσα είναι ο εαυτός μου, είναι αυτό που αγαπάω. Πρόκειται για κομμάτι για πιάνο και ηλεκτρονική μουσική.
Πώς καταλήγει το ταξίδι σου;
Κανένα κομμάτι μου δεν έχει κάποια κατάληξη. Η μουσική μου περιγράφει το πρόβλημα, δεν δίνει λύση. Περνά στον ακροατή το συναίσθημα της κατάστασης.
Το Silence;
Είναι ένα έργο εμπνευσμένο από το θεατρικό του Σάμιουελ Μπέκετ Περιμένοντας Τον Γκοντό. Σε αυτό με ενθουσιάζει η αγωνία της αναμονής χωρίς συγκεκριμένο αντικείμενο: όταν δεν ξέρεις τι περιμένεις, δεν μπορείς να κρίνεις ή να σε κρίνουν για το αν καλώς ή κακώς περιμένεις. Μιλούμε για την απενεχοποίηση ενός πολύ έντονου συναισθήματος. Επίσης πρέπει να επισημάνω ότι δεν υπάρχει απόλυτη σιωπή πουθενά στο φυσικό περιβάλλον. Είχε κάνει ένα πείραμα ο Cage. Είχαν κατασκευάσει ένα δωμάτιο το οποίο απέκλειε απολύτως κάθε ήχο από το εξωτερικό περιβάλλον. Παρ’ όλα αυτά, ο μηχανικός ήχου τον ενημέρωσε ότι μέσα στο δωμάτιο ακουγόταν ο καρδιακός παλμός του και ο ήχος από το νευρικό του σύστημα. Ένας μουσικός, λοιπόν, έχει αποδείξει ότι δεν μπορεί να υπάρξει σιωπή. Κατά την άποψή μου, όλοι οι ήχοι του συγκεκριμένου κομματιού λαμβάνουν χώρα στο κεφάλι του ερμηνευτή, του χορευτή και των θεατών. Μουσικοποιούν το αίσθημα της αναμονής, που κλιμακώνεται σε αγωνία και τελικά παροξυσμό. Οι μοναδικοί ήχοι που ακούγονται στον χώρο είναι ηχογραφήσεις καρδιακών παλμών και αναπνοής καθώς και τρεις λέξεις: live, alive και together. Οι δύο πρώτες δηλώνουν την ύπαρξη και η τελευταία την συνύπαρξη.
Σε ενδιαφέρει πολύ να υπάρχει επικοινωνία με το κοινό;
Πλέον ναι, παλιά όχι. Το ωραιότερο μάθημα που έχω πάρει είναι ότι αυτό που σκέφτεται ο συνθέτης με έναν τρόπο το σκέφτεται και ο θεατής. Παλιά ήμουν οπαδός της τέχνης για την τέχνη και όποιος την καταλάβει, την κατάλαβε. Αυτό είχε το εξής αποτέλεσμα: οι φίλοι μου έλεγαν ότι παίρνω ληγμένα ναρκωτικά και οι μυημένοι μου μιλούσαν για το έργο μου τεχνικά, χρησιμοποιώντας μουσικούς όρους. Τώρα που η μουσική μου στρέφεται προς τη διήγηση ιστοριών, τόσο οι φίλοι όσο και οι μουσικοί μού μιλούν με εικόνες για ό,τι ακούνε. Από αυτή την άποψη, έχω επιτύχει την ποθητή επικοινωνία με τους άλλους.
Τι θες από τη μουσική;
Θέλω η μουσική να αλλάξει τον κόσμο, να συμφιλιώσει λαούς, να πετύχει την ισορροπημένη μας σχέση με τη φύση, να κάνει την επανάσταση.
Πώς βιώνεις την κρίση στην Ελλάδα; Σε βοηθάει δημιουργικά, σε πάει πίσω;
Θα ήμουν τρελός να πω ότι μου πάει η κρίση. Ελπίζω όμως πάρα πολύ σε αυτό που συμβαίνει. Ίσως πρέπει να φτάσουμε στον πάτο, για να αποχωριστούμε από ό,τι μας χαρακτήριζε στο παρελθόν. Από την άλλη, μετατρέπω την κρίση σε ήχο: οποιαδήποτε είδηση μου δημιουργεί την ανάγκη να εκφράσω με ήχους τις βιωματικές καταστάσεις. Ο Γιούνγκ πίστευε στο συλλογικό υποσυνείδητο. Δεν θεωρώ τυχαίο ότι σε όλους τους πολιτισμούς υπάρχει η πεντατονική κλίμακα και ότι ακούγοντας κομμάτια Ινδιάνων παρατηρείς ότι είναι όμοια με τα ηπειρώτικα. Η κατασκευή του ανθρώπου παραπέμπει σε παρόμοιες αντιδράσεις, όταν αυτός βρίσκεται αντιμέτωπος με παρόμοιες καταστάσεις. Πιστεύω ότι ο ήχος μπορεί να λειτουργήσει ως ανάκληση όλων των προηγούμενων εμπειριών μας. Αν, για παράδειγμα, μπορούσαμε να ανασυστήσουμε τον ήχο της γέννας μας, ουσιαστικά θα τη θυμόμασταν.
{youtube}J8PQpcJ8mGQ{/youtube}
