Όσο κι αν η μουσικογραφιάδικη νομενκλατούρα της Ελλάδας δεν έστρεψε ποτέ τα φώτα της στον σκληρό ήχο, εν τούτοις οι σημαντικότεροι πρεσβευτές της χώρας μας στο εξωτερικό προέρχονται από το metal. Αυτό το γεγονός προσλαμβάνει ακόμα σημαντικότερες διαστάσεις αν αναλογιστεί κανείς το εξής: οι Rotting Christ επί είκοσι συναπτά έτη γεμίζουν συναυλιακούς χώρους ανά την υφήλιο και φέτος θα έχουν για όχημα το Aealo, που περιλαμβάνει πινελιές από την ελληνική παραδοσιακή μουσική. Ο Σάκης Τόλης μίλησε μαζί μας για τη διαφορετικότητα του πρόσφατου υλικού τους, για το black metal και για την καθημερινότητα...
Βρίσκεστε σε ακόμα μία μεγάλη περιοδεία ανά τον κόσμο. Για πες μας μερικές λεπτομέρειές της...
Είναι όντως μια μεγάλη παγκόσμια περιοδεία. Βρεθήκαμε πρόσφατα στη Ρωσία, για έξι headline σόου σε έξι διαφορετικές πόλεις –όλα σε διάστημα έξι μερών– γυρίσαμε κατόπιν για λίγο στην Ελλάδα και συνεχίζουμε τον «Γολγοθά» από εκεί και πέρα!
Υπάρχει άγχος και αυτή τη φορά; Κάνω αυτή την ερώτηση έχοντας στον νου και το πώς πιθανόν θα ανταποκριθεί το εκάστοτε κοινό στο νέο υλικό σας, το οποίο διαθέτει και πολλά ελληνικά στοιχεία.
Πάντα υπάρχει άγχος! Δεν το κρύβω, ακόμα και τώρα, σε κάθε σόου που παίζουμε, αγχώνομαι –παρόλο που έχω παίξει, ξέρω ’γω, σε χίλιες συναυλίες στη ζωή μου. Έχω το λεγόμενο «δημιουργικό» άγχος, μια αγωνία δηλαδή για το πώς ο κόσμος θα αντεπεξέλθει σε μια μουσική, πώς θα αντιδράσει σε κάποια καλλιτεχνική μου άποψη. Το μεγαλύτερο άγχος του κάθε καλλιτέχνη είναι να μπορέσει να ακουμπήσει την καρδιά του κόσμου. Προφανώς το έχω κι εγώ, ειδικά με τον συγκεκριμένο δίσκο. Μέχρι στιγμής πάντως είμαι πολύ ευτυχισμένος, γιατί είδα ότι η προσθήκη των ελληνικών στοιχείων έχει πραγματικά βοηθήσει και, θα έλεγα, ανανεώσει τη μπάντα στο εξωτερικό. Εκεί φοβόμουν περισσότερο, γιατί κανείς δεν ξέρει ελληνικά και δεν τον ενδιαφέρουν και πολύ. Αλλά κατάλαβα ότι ο κόσμος αγαπά τον ελληνικό πολιτισμό, ενδιαφέρεται να μάθει γι’ αυτόν και όλο αυτό μας κάνει πολύ χαρούμενους.
Εκτός από την ανανέωση, για ποιους άλλους λόγους χρησιμοποιήσατε παραδοσιακά στοιχεία στο Aealo; Συμμετείχε για παράδειγμα το πολυφωνικό σχήμα Πλειάδες.
Βασικά το Aealo έγινε αυθόρμητα, δεν το έκανα για ανανέωση –μιλώ στον ενικό, λόγω του ότι είμαι ο συνθέτης των κομματιών, μην παρεξηγηθούμε. Τολμώ να πω ότι μου αρέσει η μουσική έθνικ, η μουσική δηλαδή από διάφορα μέρη του κόσμου. Ψάχνω γενικά. Όταν φτιάχναμε λοιπόν τον δίσκο, δεν ξέρω, μου ήρθε αυθόρμητα. Το DNA μου ξύπνησε; Δεν ξέρω τι ξύπνησε. Μου ’ρθε πάντως να χρησιμοποιήσω κάποια στοιχεία της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Μην παρεξηγηθούμε: το Aealo δεν είναι δίσκος παραδοσιακής μουσικής. Πολύς κόσμος το λέει και νομίζει ότι είμαστε μια μπάντα που παίζει παραδοσιακά. Βάζουμε απλά κάποια στοιχεία από την παραδοσιακή μουσική και την κουλτούρα του ελληνισμού στις προθήκες μια σκοτεινής μουσικής που λέγεται metal ή black metal. Πιστεύω ότι υπάρχουν μερικά πράγματα μέσα στην κουλτούρα μας τα οποία εκφράζουν μελαγχολία, εκφράζουν μια γλυκιά στενοχώρια. Είναι πράγματα βασικά της μουσικής μας. Οπότε αυτό ήρθε και κόλλησε στον τελευταίο μας δίσκο.
Θα σκεφτόσασταν ποτέ να δοκιμάσετε μουσικά κάτι έξω από τη φόρμα του metal;
Οι Rotting Christ δεν έχουν βάλει ποτέ όριο για τίποτα. Είμαστε μια μπάντα που παίζουμε μεν metal, αλλά πάντα έχουμε στοιχεία προσωπικά, τα οποία μερικές φορές ξενίζουν. Δεν αποκλείω λοιπόν τίποτα για το μέλλον. Θα συνεχίζουμε να παίζουμε metal με τις γνωστές μελωδίες μας, αλλά σίγουρα από δίσκο σε δίσκο θα κάνουμε κάτι διαφορετικό: κάτι που θα εξάπτει τη φαντασία του κόσμου, κάτι που θα τον κάνει να συνεχίζει να παρακολουθεί τη μπάντα. Τώρα, αν μιλάμε για κάτι άλλο ριζικά διαφορετικό, αυτό μπορεί να γίνει μέσα από κάποιο παράλληλο project –δεν θα ήθελα να κάνω κάτι τέτοιο με τους Rotting Christ. Μην ξεχνάμε τις ρίζες μας, ότι είμαστε metal μπάντα, ότι αυτή είναι η αγαπημένη μας μουσική, έτσι μεγαλώσαμε. Δεν πρόκειται λοιπόν να «πουλήσουμε» τον κόσμο που μας αγάπησε. Θα έχουμε όμως σίγουρα κάτι ανανεωτικό σε κάθε κυκλοφορία μας.
Τι να περιμένουμε άρα στο μέλλον; Έχεις σκεφτεί το επόμενο βήμα;
Δεν ξέρω τι ακριβώς θα ακολουθήσει, γιατί με την παγκόσμια περιοδεία δεν μπορώ να σκεφτώ καθόλου. Με κάνει και στεναχωριέμαι μερικές φορές... Προφανώς και είναι ωραίο να δίνεις συναυλίες, να βρίσκεσαι στον δρόμο, από την άλλη όμως δεν έχεις ηρεμία. Και η ψυχική ηρεμία είναι για μένα ό,τι πιο σημαντικό αυτή τη στιγμή. «Τριπάρω» μέσα από τη δημιουργία μουσικής. Ξεφεύγω από την πραγματικότητα και δυστυχώς δεν μπορώ να κάνω κάτι τέτοιο όταν είμαι σε περιοδεία. Ελπίζω να βρω σύντομα το χρόνο να μπορέσω κι εγώ να γράψω κάτι καινούργιο και να σκεφτώ, να ξεφύγω από την πραγματικότητα.
Επιλέξατε την απομόνωση για τη δημιουργία του Aealo. Αυτή η στάση πώς προέκυψε; Έχει να κάνει με κάποιο συναίσθημα που πιστεύατε ότι δεν είχατε κατακτήσει μέχρι τώρα στα προηγούμενα άλμπουμ; Γιατί, αν μου επιτρέπεις, μου θυμίζει την τακτική που ακολουθούσαν στις ηχογραφήσεις τους αρκετές black metal μπάντες της Σκανδιναβίας...
Δεν επηρεάστηκα από εκεί. Και αυτό μου ήρθε αυθόρμητα. Ένιωσα ότι για να βγάλω κάτι διαφορετικό μετά από δέκα δίσκους, θα έπρεπε να φύγω από την καθημερινότητα της Αθήνας, της μεγάλης πόλης, η οποία δεν σε οδηγεί με τίποτα στο να δημιουργήσεις κάτι. Οπότε πήρα την απόφαση να πάω στα Lunatech Studios κοντά στον Όλυμπο και να απομονωθώ για αρκετούς μήνες, ώστε να «πιάσω» το vibe της περιοχής, να ψάξω καλύτερα τον εαυτό μου, να τον βρω καλύτερα. Και πιστεύω ότι τα κατάφερα. Το αποτέλεσμα υπήρξε ανανεωτικό. Δεν ξέρω αν είναι καλύτερο ή όχι σε σχέση με τους προηγούμενους δίσκους, αλλά σίγουρα είναι κάτι ανανεωτικό το οποίο εμένα προσωπικά σαν συνθέτη με κάνει ευτυχισμένο. Διότι, μετά από δέκα δίσκους, πολλοί μου λένε ότι ο ενδέκατος είναι ο καλύτερος που έχουμε βγάλει. Αυτό είναι ένα μεγάλο βραβείο, τουλάχιστον για εμένα προσωπικά.
Θέλω να πιάσουμε λίγο το black metal γιατί βρίσκεται σε μια φάση αποενοχοποίησης, έξω από τον κύκλο του metal. Είδαμε μπόλικα αφιερώματα, με καλύτερο παράδειγμα το ντοκιμαντέρ Until The Light Takes Us, το οποίο προσέλκυσε κόσμο και στην Ελλάδα. Πώς σου φαίνεται όλη αυτή η κατάσταση;
Συμφωνώ μαζί σου. Κάποια στιγμή όλα απενοχοποιούνται και έρχονται στην επιφάνεια. Θέλω να πιστεύω ότι η τωρινή απομυθοποίηση δεν θα είναι και η τελειωτική. Πραγματικά υπήρξαν στιγμές όπου δημιουργήθηκαν μύθοι τότε στις εποχές μας, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990. Θέλω περήφανα να πω ότι ήμασταν κι εμείς ανάμεσα σε αυτή τη δεύτερη γενιά black metal συγκροτημάτων παγκοσμίως. Σίγουρα, τίποτα δεν κρύβεται από τον ήλιο, όπως έλεγε και η αρχαία φράση. Δεν έχω να προσθέσω τίποτα άλλο. Η ιστορία μόνη της επαναλαμβάνεται και βγαίνουν όλα πάλι στην επιφάνεια.
Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι το black metal δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στο επίκεντρο των μουσικών μέσων ενημέρωσης, γιατί έτσι μπορεί να χάσει μέρος της αυθεντικότητάς του...
Ως ένα σημείο συμφωνώ, διότι, ό,τι βγει στην επικαιρότητα, ό,τι πιάσουν τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, σίγουρα χάνει το cult –όπως λέγαμε εμείς– τη μαγεία του. Από την άλλη κι εμείς έχουμε κατηγορηθεί πολλές φορές ότι είμαστε μια μπάντα η οποία δεν πληροί τους «σούπερ» όρους του black metal. Αν με ρωτούσες, θα απαντούσα ότι οι Rotting Christ δεν είπαν ποτέ ότι είναι κλασική black metal μπάντα. Είναι μια μπάντα metal, που μπορείς να ονομάσεις τη μουσική της όπως θέλεις. Σε αυτό που με ρώτησες τώρα, σέβομαι την αγάπη όλων όσων υπερασπίζονται την αυθεντικότητα του black metal και το γεγονός ότι θέλουν να κρατηθούν μακριά από τα μέσα. Συμφωνώ και σαν Σάκης και σαν Rotting Christ.
Νιώθετε ακόμα συνδεδεμένοι με αυτή τη σκηνή και με τα χαρακτηριστικά της, έτσι όπως ξεπήδησαν από τη Βόρεια Ευρώπη;
Ναι, νιώθουμε συνδεδεμένοι. Δεν λένε άλλωστε ότι με την πρώτη γυναίκα που πας δεν την ξεχνάς ποτέ; Έτσι κι εμείς, παρόλο που δεν θα έλεγα ότι παίζουμε αυστηρά black metal, δεν είμαστε μια κλασική περίπτωση black metal μπάντας. Νιώθουμε συνδεδεμένοι με όλα αυτά τα γεγονότα και, όπως σου είπα και πριν, νιώθουμε μέρος της όλης ιστορίας. Πρόσφατα μάλιστα κάποιοι δίσκοι μας που βγήκαν εκείνη την εποχή «βραβεύτηκαν» από περιοδικά του χώρου. Νιώθουμε μέρος λοιπόν της σκηνής, μας έχει στιγματίσει, ακόμα μας στιγματίζει και αυτό που κρατάμε είναι η αγάπη μας για τη συγκεκριμένη μουσική και για τον συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, που δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την καθημερινότητα σήμερα. Έχουμε γαλουχηθεί σε μια εποχή όπου ήμασταν πραγματικά underground, ήμασταν οι καταραμένοι της. Η αίσθηση μας συνοδεύει μέχρι και τώρα, παρά το ότι νιώθουμε την επιτυχία. Κρατάμε τις ρίζες μας. Αυτό μας κάνει ακόμα αγαπητούς στον κόσμο που μας αγάπησε παλιότερα, γιατί είμαστε μέσα του, αγαπάμε τη σκηνή και δεν έχουμε κανέναν στόχο από εκείνους που πολλές σημερινές μπάντες θέλουν να κατακτήσουν. Ο δικός μας στόχος είναι να παίζουμε μουσική. Αν έρθει κάτι καλύτερο, ΟΚ. Αλλά αν δεν έρθει, συνεχίζουμε και παίζουμε –διότι το πιο σημαντικό πράγμα για εμάς είναι να γίνουμε πλούσιοι στην ψυχή.
Αν κάποιος κοιτούσε πιο απομακρυσμένα τους Rotting Christ θα μπορούσε να πει ότι η θεματολογία τους προσπερνά τα θέματα της καθημερινότητας. Επηρεάζεστε από αυτήν, ιδίως σε αυτούς τους δύσκολους οικονομικά καιρούς;
Ναι, επηρεαζόμαστε. Παρόλο που οι στίχοι μας είναι πολλές φορές μεταφυσικοί, δεν μπορώ να κρύψω ότι επηρεαζόμαστε. Από την άλλη, δεν θέλω να το περάσουμε τόσο πολύ μέσα στη μουσική μας, διότι δεν είναι αυτή η δουλειά της συγκεκριμένης μουσικής κατά την άποψή μου. Η μουσική αυτή υπάρχει για να ρίχνει μια γροθιά στο κατεστημένο και να σε κάνει να ξεχνάς, να ξεφεύγεις από την καθημερινότητα. Παρά λοιπόν το ότι η καθημερινότητα μας βασανίζει, εμείς σαν Rotting Christ συνεχίζουμε να δημιουργούμε στιχουργικά κάτι που θα μπορούσε να «πιάσει» τον ακροατή, να τον πιάσει από τα μαλλιά και να τον ταξιδέψει.
Να είναι μια βοήθεια δηλαδή…
Πιστεύω ότι η metal μουσική δεν είναι ιδεολογικά ανατρεπτική, υπάρχουν άλλες μουσικές με τέτοιους στόχους. Πολλές φορές, το metal είναι κάτι με το οποίο ξεφεύγεις. Σαν μια ταινία με πολλά εφέ, ένα παραμύθι το οποίο όμως να έχει σχέση με την πραγματικότητα. OΚ, δεν λέμε για δράκους και τέτοια και οι στίχοι μας είναι πολλές φορές αλληγορικοί. Από την άλλη, δεν θέλουμε να είμαστε εκείνοι που θα τάσσονται υπέρ ενός πολιτικού κατεστημένου ή υπέρ μιας παράστασης πολιτικής –διότι απλά δεν είμαστε τέτοιοι άνθρωποι. Σίγουρα έχουμε γνώμη για το τι γίνεται, φυσικά είμαστε άνθρωποι δραστήριοι στην καθημερινότητά μας και ασχολούμαστε με προβλήματα καθημερινά, αν είναι δυνατόν. Αλλά παράλληλα έχουμε κι ένα στοιχείο θετικό, τη μουσική μας. Η οποία μας κάνει να ξεφεύγουμε. Και αυτό θέλω να τo κρατήσουμε σαν Rotting Christ.
Μετά από τόσους δίσκους και πάνω από είκοσι χρόνια στα πράγματα, πιστεύεις ότι οι Rotting Christ έχουν αφήσει την παρακαταθήκη τους σχετικά με το metal και τη μουσική γενικότερα στην Ελλάδα;
Αν δεν την είχαμε αφήσει, αυτή τη στιγμή θα αυτοκτονούσα! Δεν με ενδιαφέρουν τα λεφτά. Σίγουρα θέλω κάποια για να πληρώνω τους λογαριασμούς μου. Δεν με ενδιαφέρει όμως να γίνω πλούσιος μέσα από τη μουσική, δεν με ενδιαφέρει τίποτα τέτοιο. Το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να αφήσω κάτι στην επόμενη γενιά, κάτι από τη μουσική μας, κάτι από το attitude που έχουμε σαν μπάντα, κάτι από όλα όσα έχουμε κάνει με πολύ κόπο τόσα χρόνια, κάτι μέσα από τα πολλά ρίσκα που έχουμε πάρει σαν Rotting Christ και σαν άνθρωποι. Μην ξεχνάς ότι περιοδεύουμε συνεχώς επί είκοσι χρόνια, έχουμε πάει σε όλα τα μέρη του κόσμου, έχουμε απίστευτες ιστορίες να πούμε –και κάποια στιγμή πρέπει να τις πούμε. Θέλω λοιπόν να αφήσω το attitude του να κυνηγάς το όνειρό σου, να τα δίνεις όλα για την αγάπη σου, για τη συγκεκριμένη μουσική.
Τι ήταν αυτό που σου είπε κάποιος οπαδός των Rotting Christ και σε οδηγεί στη ζωή σου;
Το «η μουσική σου με βοήθησε στις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μου γιατί πέθανε η μητέρα μου και δεν τρελάθηκα». Αυτό ήταν ό,τι καλύτερο για μένα. Και ειδικά όταν το λαμβάνεις από κάποιον που ζει στη Νότιο Αμερική –στο Εκουαδόρ πιο συγκεκριμένα. Με έκανε πλούσιο στην ψυχή και με κάνει να συνεχίζω, παρά τις όποιες δυσκολίες που αντιμετωπίζω καθημερινά.
