Το Αvopolis Greek συνάντησε τον πιανίστα Νίκο Λαάρη –που τα τελευταία χρόνια διαμένει για σπουδές και εργασία στη Νέα Υόρκη– στο πατρικό του σπίτι στου Γκύζη, ένα χαρακτηριστικό δείγμα σπιτιού της δεκαετίας του 1930 με μαρμάρινες σκάλες και ψηλό ταβάνι. Αφορμή της συνάντησης υπήρξε η συμμετοχή του ίδιου αλλά και των Κρυσταλία Γαϊτάνου (βιόλα) και Αλέξανδρου Σακαρέλλου (βιολί) στο σημερινό αφιέρωμα στον διάσημο ελληνοαμερικανό συνθέτη Γιώργο Τσοντάκη, το οποίο θα λάβει χώρα στα πλαίσια του Φεστιβάλ Αθηνών, στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Ο γεννηθείς το 1970 Λαάρης απεκάλυψε έναν μη αναμενόμενο και απαλλαγμένο από σοβαροφάνειες εαυτό που αγαπά, ανάμεσα σε άλλα, το καλό μπάσκετ, την ελληνική λαϊκή μουσική, την ιστορία των επιθέτων και την εθνολογία...
Πολύ ωραίο σπίτι...
Παλιά από το δωμάτιό μου έβλεπα τον Λυκαβηττό. Από το διπλανό οικόπεδο κάθε άνοιξη έρχονταν μυρωδιές από λεμονιές και πορτοκαλιές. Δίπλα μας υπήρχε και ένα ωδείο.
Όπως γνωρίζω, εργάζεσαι στο Manhattan School Of Music. Αυτή η παράλληλη ενασχόληση τόσο με την εκπαίδευση όσο και με την ερμηνεία συνδυάζεται; Ή μπορεί το ένα να λειτουργήσει εις βάρος του άλλου;
Φυσικά το ένα είναι τροχοπέδη για το άλλο. Σε αυτό το θέμα όμως είμαι τυχερός, γιατί από τη μια έχω μια καλοπληρωμένη δουλειά και από την άλλη, επειδή διδάσκω μεσημέρια και απογεύματα τις περισσότερες φορές, έχω ελεύθερα τα πρωινά μου για μελέτη.
Η Νέα Υόρκη είναι σκληρή πόλη;
Η πιο απαιτητική από όσες έχω ζήσει (Αθήνα, Μόναχο, Λονδίνο). Πιο απάνθρωποι οι ρυθμοί της. Καις το καντήλι σου πιο εύκολα εκεί. Το καλό που έχει όμως η αμερικάνικη αγορά είναι ότι προσπαθεί να προσελκύσει τα καλύτερα μυαλά του κόσμου σε διδακτορικό και μεταδιδακτορικό επίπεδο. Στο διδακτορικό, επειδή ως φοιτητής πληρώνεσαι για την έρευνά σου, βρίσκονται τα παιδιά που πραγματικά αξίζουν. Αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ βρίσκονται πάνω από 30.000 Έλληνες διδακτορικοί φοιτητές, ερευνητές και καθηγητές, άνθρωποι που ενδεχομένως εδώ δεν έχουν τέτοια δυνατότητα πρόσβασης.
Ποιο είναι το επίπεδο των φοιτητών;
Στο Manhattan School Of Music έχουμε αξιόλογους Έλληνες φοιτητές. Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα δίδακτρα για προπτυχιακά είναι υπέρογκα, εκτός και αν έχεις βοήθεια από κάποια υποτροφία. Επιπλέον, είναι πάρα πολύ ακριβή η στέγη. Επίσης, και το Μάστερ στην Αμερική το πληρώνει ο φοιτητής, οπότε όσες σχολές δεν έχουν αρκετά κληροδοτήματα καλούν πολλούς μεταπτυχιακούς φοιτητές για οικονομικούς λόγους. Σε αντίθεση με τα παραπάνω στο διδακτορικό σε πληρώνουν. Οπότε αντιλαμβάνεσαι ότι σε επίπεδο προπτυχιακό οι φοιτητές πρέπει να έχουν οικονομική ευχέρεια.
Αλήθεια ποιο ήταν το θέμα του διδακτορικού σου στην Αμερική;
Η κριτική έκδοση των χορών του Σκαλκώτα για πιάνο.
Αντιμετώπισες δυσκολίες;
Όχι ιδιαίτερες. Η μόνη βασική δυσκολία, όσο ήμουν στην Αγγλία και στις ΗΠΑ, ήταν η προκατάληψη απέναντι σε συνθέτες οι οποίοι δεν έχουν μεγάλη βιβλιογραφία – κάτι που είναι και λογικό να συμβαίνει.
Γιατί ο Νίκος Σκαλκώτας να μην έχει απασχολήσει τόσο πολύ την επιστημονική έρευνα;
Ακόμα, εν πολλοίς, θεωρείται φολκλόρ. Δίνεται όμως και η ευκαιρία να ακουστούν έργα που σε κάνουν να ξεπερνάς αυτή την προκατάληψη, όπως είναι η Σονάτα Για Φαγκότο Και Πιάνο.
Κομματάρα. Την άκουσα και εγώ προσφάτως από τους Duo Palmos. Αλήθεια γιατί οι ασχολούμενοι με την κλασική μουσική πάσχουν από τέτοιου είδους προκαταλήψεις;
Έχουν μια τάση να κρίνουν χωρίς να γνωρίζουν. Είχα πει, για παράδειγμα, σε έναν Έλληνα μελομανή ότι ο “Αύγουστος” του Νίκου Παπάζογλου θα μπορούσε να σταθεί σε ένα ρεσιτάλ μετεγγραμμένος για φωνή και πιάνο, και φυσικά με «έθαψε» και εμένα και το κομμάτι, χωρίς να το έχει ακούσει!
(Τον κοιτάω απορημένος…)
Ας μην κρυβόμαστε. Έχω μεγαλώσει και με ποπ και με ροκ. Θυμάμαι ακόμα ότι περνούσα τα πρωινά μου στο δωμάτιο του πατέρα μου ακούγοντας πειρατικούς σταθμούς και τον αμερικάνικο σταθμό από το Ελληνικό. Και δόξα τω θεώ που η μαμά μου είναι από χωριό και ακούει λαϊκά, και δόξα τω θεώ που και ο μπαμπάς μου είναι από χωριό και ακούει δημοτικά. Και trash μουσική ακούω κάποιες φορές, ενώ στην Αμερική πηγαίνω και σε συναυλίες της λεγόμενης world music.
Την Τρίτη θα παίξετε έργα του Ελληνοαμερικανού Γιώργου Τσοντάκη. Μάλιστα θα παίξεις και το Ghost Variations, έργο για το οποίο είχε προταθεί ο Τσοντάκης για βραβείο Grammy το 1999. Αλήθεια πώς κρίνεις τα κομμάτια του ως εκτελεστής;
Θα τα χαρακτήριζα όχι μόνο εξαιρετικά κομμάτια αλλά και με εξαιρετικό τρόπο γραμμένα για τα συγκεκριμένα όργανα. Ο μουσικός έχει μπροστά του μια υποδειγματική παρτιτούρα, η οποία του αφήνει χώρο για έκφραση. Άλλωστε, ο Τσοντάκης είναι ένας συνθέτης που δεν φοβάται το συναίσθημα.
Ως ακροατής;
Πριν από 7 χρόνια άκουσα τον Steven Hough να παίζει τις παραλλαγές του Τσοντάκη. Άκουσα ένα έργο διάρκειας 30 λεπτών και παρ’ όλα αυτά μου κράτησε την προσοχή μέχρι το τέλος. Σε πρώτο επίπεδο δύο είναι τα βασικά πλεονεκτήματα του Τσοντάκη: ο ήχος του και οι αρμονίες του. Δεν ντρέπεται, όπως λέει και ο ίδιος, να χρησιμοποιεί την τονικότητα, σε σχέση με τους κεντροευρωπαίους συνθέτες.
Τελικά, ποια είναι η αγαπημένη σου πόλη;
Το Μόναχο. Αλλά και η Νέα Υόρκη, γιατί σου δίνεται η ευκαιρία να έχεις επαφή με ποιοτικούς ανθρώπους αλλά και θεάματα. Στη Νέα Υόρκη όταν δεν τρέφομαι από τον έρωτα, έχω τη δυνατότητα να τραφώ από την καλή μουσική, την όπερα και τον μοντέρνο χορό.
Έχεις λογικά μια σκηνοθετική αντίληψη…
Όπως λέει και ο Τσοντάκης, οι εκτελεστές πρέπει να κάνουν θέατρο και οι μαέστροι χορό. Ο ίδιος μάλιστα παίζει θέατρο.
Είσαι πολυσχιδής λοιπόν…
Είμαι τριάρι, σαν τον Φάνη Χριστοδούλου!
Ή σαν τον Παναγιώτη Βασιλόπουλο. Πώς και χρησιμοποίησες μπασκετική ορολογία;
Μου αρέσει πολύ να βλέπω καλό ευρωπαϊκό μπάσκετ.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου όργανο;
Τι εννοείς;
Αν είχες να επιλέξεις ανάμεσα σε μια συναυλία ενός σολίστ κλαρίνου, ενός κονσέρτου για βιόλα και ενός συνόλου χάλκινων πνευστών πού θα πήγαινες;
Σε κάποια παράσταση χορού. Για εμένα το ανθρώπινο σώμα είναι το πιο ωραίο όργανο.
Τι είναι αυτό που σου κάνει εντύπωση στους μαθητές σου στη Νέα Υόρκη;
Έχω μείνει έκπληκτος με τους νεοχριστιανούς. Παιδιά που δηλώνουν ότι θα κρατήσουν την παρθενία τους μέχρι τον γάμο, κοπελιές οι οποίες λένε ότι έχουν νυμφευθεί τον Κύριο, άνθρωποι που λατρεύουν τη Βίβλο και σου απαντούν με περικοπές από αυτή. Ακόμα και μία φίλη μου με επέπληξε, γιατί στην Ελλάδα δεν δίνουμε τόση σημασία στην Παλαιά Διαθήκη. Δεν τα κατακρίνω όλα αυτά συλλήβδην. Δεν τα θεωρώ κατ’ ανάγκη αρνητικά. Τα βρίσκω, όμως, πολύ εντυπωσιακά.
Αλήθεια, τα γεγονότα του Δεκεμβρίου στην Ελλάδα πώς τα βίωσες εκεί;
Δεν τα έχω επεξεργαστεί όσο άλλοι. Εκείνη τη μέρα είχα την ονομαστική μου εορτή και την ώρα που συνέβη το γεγονός έκανα ένα πάρτυ για τους φίλους μου. Με το που το μάθαμε τα νέα από την Ελλάδα παγώσαμε και το τραγούδι σταμάτησε. Βρέθηκα σε συζητήσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα φημισμένων Ελλήνων πολιτικών επιστημόνων και κοινωνικών ανθρωπολόγων (Στάθης Καλύβας/Yale, Νένη Πανουργιά/Columbia) μπροστά σε αμερικανικό κοινό. Αν η βασική αιτία της εξέγερσης υπήρξε η αδικία, η επικροτούμενη από την κοινωνία φαυλότητα, η έλλειψη ισοπολιτείας και ισονομίας, τότε τη δικαιολογώ πλήρως. Φυσικά διαφωνώ με πράξεις φθοράς ιδιωτικής περιουσίας.
Σκέφτεσαι να επιστρέψεις στην Ελλάδα;
Μην ξεχνάς ότι είμαι Αραχωβίτης. Θα το ήθελα πολύ να επιστρέψω. Αγαπώ την Ελλάδα, το χωριό μου. Και αν κάνω οικογένεια, θέλω τα παιδιά μου να γίνουν Ελληνάκια. Χωρίς να σημαίνει ότι έχω παράπονο από το εξωτερικό. Στο εξωτερικό απέκτησα μοναδικούς φίλους.
