Ο Θανάσης Μήνας ξεχωρίζει 15 μυθιστορήματα (+ μία συλλογή διηγημάτων) μεταφρασμένης λογοτεχνίας από τη χρονιά που τελειώνει. Δεν συμπεριελήφθησαν επανεκδόσεις. Χωρίς αξιολογική σειρά:
Eric Vuillard, Μια αξιοπρεπής έξοδος
Εκδόσεις Πόλις
Μετάφραση: Μανώλης Πιμπλής
σελ: 184
Μετά από την αιρετική ματιά του στη Γαλλική Επανάσταση και την καταβύθιση στο πιο αποτρόπαιο καθεστώς αποικιοκρατίας, αυτό των Βέλγων στο Κονγκό, ο πάντα εκήβολος Eric Vuillard καταπιάνεται σ’ αυτό το βιβλίο του με τον Πόλεμο της Ινδοκίνας. Με μια εντυπωσιακή αίσθηση της αφήγησης, το Μια αξιοπρεπής έξοδος περιγράφει πώς, με μια απίστευτη ιστορική ανατροπή, δύο από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες δυνάμεις ηττήθηκαν από έναν πολύ μικρό λαό.
Με μια σειρά από αξέχαστες σκηνές, ο Éric Vuillard περιγράφει την απίστευτη διαπλοκή συμφερόντων και ξαναζωντανεύει μια ολόκληρη πινακοθήκη πορτρέτων: καλλιεργητές καουτσούκ, Γάλλους στρατηγούς, τις συζύγους τους, πολιτικούς, τραπεζίτες, μια απειλητική ανθρώπινη κωμωδία. Αν στόχος της λογοτεχνίας είναι η οικουμενικότητα, δεν μπορούσε να μην αποτελέσει αντικείμενο της αφήγησης το πώς αυτός ο πολύ μικρός λαός, οι Βιετναμέζοι, κατάφερε να νικήσει δύο από τις μεγαλύτερες δυνάμεις του κόσμου. Και αυτό μπορεί να μας επιτρέψει να καταλάβουμε γιατί, ακόμη και σήμερα, στο Αφγανιστάν, στο Μάλι ή αλλού, η Γαλλία θα αναζητά, μάταια πάντα, μια αξιοπρεπή έξοδο. Συγκλονιστικό όσο και η Καρδιά του Σκότους του Joseph Conrad.
Percival Everett, Τα δέντρα
Εκδόσεις Gutenberg
Μετάφραση: Παναγιώτης Τομαράς
σελ: 416
Στις 28 Αυγούστου του 1955, ο 14χρονος Αφροαμερικανός Έμετ Τιλ ταξίδευε με το τρένο από το Σικάγο προς τον οικισμό Μάνι (Money, δηλ. Χρήμα), στην πολιτεία του Μισισίπι, για να επισκεφτεί συγγενείς του που έμεναν εκεί. Περνώντας από κάποιο τοπικό παντοπωλείο, είδε μια όμορφη λευκή κοπέλα, την Κάρολιν Μπράιαντ. Υποτίθεται ότι της σφύριξε για να εκδηλώσει τον θαυμασμό του ή της μίλησε. Η πράξη του θεωρήθηκε «ανεπίτρεπτη» για νέγρο, σύμφωνα με τους άγραφους νόμους του λεγόμενου Τζιμ Κρόου (Jim Crow), που ουσιαστικά θεσμοθετούσαν τους φυλετικούς διαχωρισμούς στον Νότο. Μια παρέα λευκών τον απήγαγε, τον βασάνισε απάνθρωπα, τον ευνούχισε και τον δολοφόνησε. Το σώμα του βρέθηκε κατακρεουργημένο και το πρόσωπό του φρικτά παραμορφωμένο. Οι δράστες συνελήφθησαν, όμως στη δίκη που ακολούθησε, οι λευκοί ένορκοι τούς έκριναν αθώους.
Η υπόθεση Έμετ Τιλ βρίσκεται στο επίκεντρο της αφήγησης του τελευταίου μυθιστορήματος του Πέρσιβαλ Έβερετ. Με έναν επιτυχημένο συνδυασμό whodunnit με στοιχεία τρόμου και πολιτικού μυθιστορήματος, ο συγγραφέας ανατέμνει με σεβασμό, αιχμηρή οξυδέρκεια και δικαιωμένη οργή (που στο τέλος μετουσιώνεται σε εξέγερση) την ιστορία του λιντσαρίσματος, και αποδίδει φόρο τιμής στους χιλιάδες Αφροαμερικανούς που έπεσαν θύματα της αποτρόπαιας πρακτικής του λιντσρίσματος.
Fernanda Melchor, Εδώ δεν είναι Μαϊάμι
Εκδόσεις Δώμα
Μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
σελ: 176
Η Μεξικανή Φερναντα Μελτσόρ αναγνωρίστηκε διεθνώς με τα μυθιστορήματά της Η εποχή των τυφώνων και Πάρανταϊς (Δώμα, 2021, 2022, αντίστοιχα), που μεταφράστηκαν στα αγγλικά και ήταν υποψήφια για το Βραβείο Booker. Σε αυτά τα μυθιστορήματα, η αφήγηση εκχωρείται εξ ολοκλήρου στις φωνές των ανθρώπων που έχουν διαπράξει βία ή έχουν ασκήσει βία εναντίον τους. Η βία κατά των γυναικών και οι πατριαρχικές δομές των σύγχρονων κοινωνιών είναι κυρίαρχα θέματα στη λογοτεχνία της. Οι μοραλιστικές κρίσεις και κάθε μορφή ηθικισμού, λείπουν από τις σκληρές ιστορίες της, που διαβάζονται με σφιγμένα τα δόντια.
Το τελευταίο βιβλίο της περιλαμβάνει μια σειρά από δημοσιογραφικά ρεπορτάζ ή δοκίμια σε στυλ crónicas (χρονογραφήματα), όπως είναι γνωστά στο Μεξικό. Πρόκειται για ιστορίες βίας και διαφθοράς, που κινούνται στο μεταίχμιο του ρεπορτάζ και της αφηγηματικής μη μυθοπλασίας. Συνθέτουν στιγμιότυπα ενός Μεξικού στο οποίο, όπως αφηγείται η Μελτσόρ, «η μόνη εγγύηση που προσφέρει το κοινωνικό συμβόλαιο φαίνεται να είναι η ατιμωρησία». Το φόντο αυτών των δεκατριών ιστοριών, που γράφτηκαν μεταξύ 2002 και 2011, είναι η περίοδος επιβολής νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής κατά τη δεκαετία του 1980 και η αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού που αυτή προκάλεσε.
Richard Powers, Αμηχανία
Εκδόσεις Gutenberg
Μετάφραση: Γιώργος Κυριαζής
σελ: 456
Οι επιστήμες, από τη νευρογλωσσολογία ως την τη φυσιολογία και από τη γεωλογία, τη βιολογία ως την αστροφυσική, γονιμοποιούν τη λογοτεχνία του Richard Powers. Το ίδιο και οι αξιοζήλευτες γνώσεις του πάνω στη μουσική, ειδικά στην κλασική και στα γκόσπελ – στοιχεία που παρουσίασε αριστοτεχνικά στο μυθιστόρημά του “Ο καιρός των τραγουδιών μας”. Ωστόσο, ο Powers δεν είναι ψυχρός τεχνοκράτης∙ τα λογοτεχνικά του έργα είναι εξόχως ανθρωποκεντρικά. Η επιστημονική γνώση γίνεται ακόμη ένα εργαλείο προκειμένου να διερευνηθούν τα βαθύτερα πλέγματα των διαπροσωπικών σχέσεων. Είναι επίσης αξιοσημείωτη η αντίστιξη ανάμεσα στην επιστημονική ορολογία και στην ποιητική αισθαντικότητα που χαρακτηρίζει τη γραφή του.
Στο τελευταίο του μυθιστόρημα με τον τίτλο “Αμηχανία”, ο Powers πραγματεύεται τη σχέση ανάμεσα σε έναν χήρο πατέρα και στο μικρό γιο του. Μετά τον θάνατο της γυναίκας του, ο αστροβιολόγος Θίοντορ Μπερν αφοσιώνεται στον εννιάχρονο γιό του, τον απίστευτα ευφυή και διψασμένο για γνώση, Ρόμπιν, που βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού και είναι επηρεασμένος από τις οικολογικές ανησυχίες της μητέρας του. Ο Μπερν, για να υποστηρίξει τον γιο του, καταφεύγει σε νέες πειραματικές μεθόδους οδηγώντας τη ζωή και των δυο τους σε ακραίες καταστάσεις. Μέσα από αναφορές σε πολιτικά γεγονότα (στη νεοσυντηρητική Αμερική του Τραμπ) και με πλήθος επιστημονικών παρατηρήσεων, ο Powers συνθέτει ένα εξαιρετικά διεισδυτικό και συνάμα συγκινητικό μυθιστόρημα, γραμμένο με φινέτσα, τεχνική και ενσυναίσθηση.
Graeme Macrae Burnet, Μελέτη περίπτωσης
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
σελ: 416
Το τελευταίο του μυθιστόρημα με τον τίτλο του Σκωτσέζου συγγραφέα εξερευνά σύνθετα ψυχολογικά δράματα μέσω περίπλοκων αφηγηματικών δομών. Το αφηγηματικό προσκήνιο στη «Μελέτη Περίπτωσης» εστιάζεται στην ίδια την ψυχιατρική, με έμφαση στο κίνημα της αντιψυχιατρικής που άνθησε στη δεκαετίας του 1960 και επηρέασε καταλυτικά την Αντικουλτούρα, και στο πώς αυτοί που την ασκούν δεν έχουν πάντα τα καλύτερα προσόντα για να κρίνουν τη λογική ή όχι εκείνων που υποτίθεται ότι θεραπεύουν.
Λονδίνο, 1965. Μια νεαρή κοπέλα πιστεύει ότι ένας χαρισματικός ψυχοθεραπευτής, ο Κόλινς Μπρέιθγουεϊτ, οδήγησε την αδερφή της στην αυτοκτονία. Για να επιβεβαιώσει τις υποψίες της, υιοθετεί μια πλαστή ταυτότητα και τον επισκέπτεται ως πελάτισσα, καταγράφοντας τις εμπειρίες της σε μια σειρά από τετράδια. Σύντομα όμως αρχίζει να αμφισβητεί τα πάντα. Ακόμα και τον ίδιο της τον εαυτό.
Ο Graeme Macrae Burnet μπολιάζει αυτά τα τετράδια με τη δική του έρευνα για τον Κόλινς Μπρέιθγουεϊτ. Το αποτέλεσμα είναι μια εντυπωσιακή –και συχνά πολύ χιουμοριστική– διερεύνηση της ψυχικής υγείας, της ταυτότητας και της αλήθειας, από έναν ιδιαίτερα επινοητικό συγγραφέα. .
Abdellah Taïa, Η ζωή με το δικό σου φως
Εκδόσεις Πόλις
Μετάφραση: Δημήτρης Δημακόπουλος
σελ: 184
Η Μαλίκα είναι η αφηγήτρια στο μυθιστόρημα του Αμπντελά Ταϊά. Αντιπροσωπεύει τον τυπικό χαρακτήρα μιας Μαροκινής μητέρας, όμως, την ίδια στιγμή, η περσόνα της συμπυκνώνει ένα δίκτυο ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων: αποικιοκρατία, ισορροπίες δυνάμεων, διαστρωμάτωση της μαροκινής κοινωνίας του χθες και του σήμερα. Το μυθιστόρημα αναπτύσσει αυτές τις πολλαπλές διαστάσεις, για να αναδείξει την ατομική και συλλογική τους δύναμη. Δύο από τα επαναλαμβανόμενα θέματα στο έργο του Ταϊά επαναδιατυπώνονται: ταυτότητα και εξουσία. Το μυθιστόρημα είναι χωρισμένο σε τρία μέρη. Καλύπτει μια περίοδο από το 1954 έως το 1999. Από την εποχή της γαλλικής αποικιοκρατίας -το Μαρόκο ανακήρυξε την ανεξαρτησία του το 1956- μέχρι τον θάνατο του βασιλιά Χασάν Β΄. Τα τρία μέρη του μυθιστορήματος αντιστοιχούν λοιπόν σε τρεις διακριτές περιόδους στη ζωή της Μαλίκα – ετυμολογικά, το όνομά της παραπέμπει στην ιδέα της «βασίλισσας»: αντικείμενο θαυμασμού, ισχυρό υποκείμενο, υποκείμενο εξουσίας. Ως νεαρή κοπέλα στην αρχή του μυθιστορήματος, η Μαλίκα υφίσταται αυτό που εκ των υστέρων φαίνεται να είναι το πεπρωμένο ολόκληρης της ζωής της: να πολεμήσει, να επιβιώσει, να είναι μια δυνατή γυναίκα. Αλλά το ατομικό της πεπρωμένο είναι αδιαχώριστο από ένα κοινό, συλλογικό πεπρωμένο, συνδεδεμένο με την αποικιοκρατία, με τη μορφή της εξουσίας, με την έμφυλη διαστρωμάτωση της μαροκινής κοινωνίας, με την ταξικότητα των οικονομικών σχέσεων. Ως μητέρα, ως γυναίκα που πρέπει να παλεύει καθημερινά για την αυτονομία της, να ξεφύγει από αυτό που της επιβάλλει η γενική τάξη του κόσμου, είναι πράγματι, με τον δικό της τρόπο, μια αξιοθαύμαστη και ισχυρή «βασίλισσα». Ακόμη περισσότερο, επειδή ανήκει στην τάξη των πιο φτωχών, των πιο παραμελημένων και αόρατων.Η Μαλίκα αγωνίζεται για την επιβίωση, την αξιοπρέπεια και την αυτονομία της σε μια ασφυκτική οικονομική/κοινωνική συνθήκη∙ μια τριτοκοσμική οικονομία που είναι αποτέλεσμα του καπιταλισμού, της αποικιοκρατίας και της αρπαγής του συλλογικού πλούτου από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία.
Sebastian Barry, Τον καιρό του Θεού
Εκδόσεις Ίκαρος
Μετάφραση: Άγγελος Αγγελίδης-Μαρία Αγγελίδου
σελ: 328
Ο Ιρλανδός Σεμπάστιαν Μπάρι μας έχει χαρίσει ορισμένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα των τελευταίων χρόνων: στο Μακριά, πολύ μακριά (Εκδόσεις Πόλις, 2007) μίλησε για τους «στρατιώτες χωρίς πατρίδα», τους Ιρλανδούς που επιστρατεύτηκαν χωρίς τη θέλησή τους στον βρετανικό στρατό για το μακελειό του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου∙ στο Εις γην Χαναάν (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011) μας έδωσε μια συνταρακτική καταγραφή της πολύπαθης ιστορίας της Ιρλανδίας στα χρόνια που ο εμφύλιος σπάρασσε τη χώρα∙ στο Η μυστική γραφή (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2017), που μεταφέρθηκε στην μεγάλη οθόνη από τον Τζον Σέρινταν, περιέγραψε πολύ συγκινητικά την σχέση αγάπης και εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται ανάμεσα στην τρόφιμο μιας ψυχιατρικής κλινικής και στον γιατρό που την παρακολουθεί∙ στο Μέρες δίχως τέλος (Ίκαρος, 2018) και στη συνέχειά του, τα Χίλια φεγγάρια (Εκδόσεις ίκαρος, 2020,), σκάρωσε δύο έξοχα γουέστερν με «ιρλανδικά χρώματα», βίαια αλλά και λυρικά συνάμα, που εκτυλίσσονται στη δεκαετία του 1850, από τις πεδιάδες της αμερικανικής Δύσης μέχρι το Τενεσί του Νότου, και αναφέρονται στους ινδιάνικους πολέμους και στον αμερικανικό εμφύλιο. Στο παρόν μυθιστόρημα, ο κεντρικός χαρακτήρας και αφηγητής Τομ Κετλ είναι ένας συνταξιούχος αστυνομικός που ζει στις άγριες περιοχές της ιρλανδικής ακτής∙ η οικία του, όμοια με παλιό βικτοριανό κάστρο, συνδέεται άρρηκτα με τα προηγούμενα, πιο ευτυχισμένα χρόνια της ζωής του. Η γυναίκα του και τα δύο του παιδιά έχουν πεθάνει, όμως εύλογα στοιχειώνουν τη μνήμη του, αν και ο ίδιος θεωρεί ότι ζει με γαλήνη. Ο Κέιτλ δεν μιλάει σχεδόν σε κανέναν γείτονά και δεν έχει μπει καν στον κόπο να ξεπακετάρει τις κούτες με βιβλία και άλλα υπάρχοντά του. Δεν ζει με γαλήνη, αλλά στα όρια της παραίτησης. Η αυτοκτονία στριφογυρίζει στο μυαλό του. Ο Μπάρι ασχολείται σε αυτό το μυθιστόρημα με ένα σκοτεινό κεφάλαιο της πρόσφατης ιρλανδικής ιστορίας: τα συγκαλυμμένα εγκλήματα, μεταξύ των οποίων και η κακοποίηση νεαρών, από το ιρλανδικό καθολικό ιερατείο, κράτος εν κράτει στην πολύπαθη χώρα, στην οποία οι εκδηλώσεις της θρησκείας μπορούν να γίνουν πολύ σκληρές. Ο Μπάρι, ωστόσο, δεν γράφει με σκοπό να σοκάρει, αλλά με συμπόνια για τα θύματα και σιωπηλή οργή. Τον ενδιαφέρει επίσης η βίαια επαναφορά/εισβολή του τραύματος στη μνήμη των θυμάτων και ο αντίκτυπός του στην μετέπειτα ζωή τους.
Monica Sabolo, Παράνομη ζωή
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς
σελ: 320
Παράνομη ζωή είναι πρώτ’ απ’ όλα η ζωή της Μόνικα Σαμπολό, που ανατράφηκε σε αστικό περιβάλλον, στη σκιά ενός πατέρα με σκοτεινές δραστηριότητες, που εξαφανίστηκε χωρίς την παραμικρή εξήγηση. Είναι επίσης η ζωή των μελών της ακροαριστερής, ένοπλης επαναστατικής οργάνωσης Άμεση Δράση (Action Directe), που γίνονται αντικείμενο μιας μυθιστορηματικής έρευνας η οποία θα οδηγήσει την αφηγήτρια στην ανασκόπηση και του δικού της παρελθόντος. Η Action Directe ήταν υπεύθυνη για βίαιες επιθέσεις στη Γαλλία μεταξύ 1979 και 1987. Τα μέλη της οργάνωσης αυτοπροσδιορίζονταν ως «αναρχοκομμουνιστές» που είχαν σχηματίσει μια «αντάρτικη οργάνωση πόλης». Τα μέλη της Action Directe δολοφόνησαν 12 άτομα και τραυμάτισαν άλλα 26. Συνδέθηκε κατά καιρούς σε με τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, την Prima Linea (Ιταλία), τη Φράξια Κόκκινος Στρατός (Γερμανία), τους Ένοπλες Πυρήνες για τη Λαϊκή Αυτονομία (Γαλλία), τις Λιβανέζικες Ένοπλες Επαναστατικές Φατρίες, τον Ιρλανδικό Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατός. Συνδυασμός δοκιμιακής και λογοτεχνικής αφήγησης και ερευνητικής δημοσιογραφίας, το non-fiction novel της Μόνικα Σαμπολό θέτει τα εξής ερωτήματα: Πώς ζεις όταν έχεις διαπράξει ή υποστεί το ανεπανόρθωτο; Τι ξέρουμε γι’ αυτούς που πιστεύουμε ότι τους γνωρίζουμε; Από την Ιταλία των Ερυθρών Ταξιαρχιών έως τη Γαλλία της δεκαετίας του 1980, όπου τα όνειρα για εξέγερση έδωσαν τη θέση τους στο χρήμα και τα στρας, η Παράνομη Ζωή διερευνά με τρόπο λεπτό την απέραντη περιπλοκότητα των ανθρώπων, το ζήτημα της βίας και τη δυνατότητα συγγνώμης.
Kaouther Adimi, Με άνεμο κακό
Εκδόσεις Πόλις
Μετάφραση: Έφη Κορομηλά
σελ: 256
Αλγέρι, Σεπτέμβριος του 1972. Ένας άνεμος κακός, που έρχεται από τη Σαχάρα, καλύπτει με κόκκινη άμμο την πόλη. Σε ένα βιβλιοπωλείο, ο Σαΐντ, διάσημος συγγραφέας, παρουσιάζει το πολυσυζητημένο βιβλίο του, «το μεγαλύτερο αλγερινό μυθιστόρημα». Εκθέτει την πλοκή: οι διασταυρούμενες ζωές ανθρώπων, που κατάγονται από το ίδιο χωριό, καθώς παρασύρονται στη δίνη των γεγονότων της σύγχρονης Αλγερίας. Η Λεϊλά και ο Ταρέκ, παιδικοί φίλοι του συγγραφέα, όταν συνειδητοποιούν ότι, εν αγνοία τους, χρησιμοποιήθηκαν από τον Σαΐντ ως πρωταγωνιστές του βιβλίου του, νιώθουν τις ζωές τους κατεστραμμένες, λεηλατημένες. Τότε η συγγραφέας παίρνει τη σκυτάλη, για να αφηγηθεί και να αποκαταστήσει την αληθινή, τη μη μυθιστορηματική, ζωή του Ταρέκ και της Λεϊλά. Αρχές της δεκαετίας του 1920: Τρία παιδιά μεγαλώνουν μαζί σ’ ένα χωριό της Ανατολικής Αλγερίας. Η Λεϊλά, και τα δύο αγόρια που είναι παράφορα ερωτευμένα μαζί της: ο Ταρέκ, λιγομίλητος, μελαχρινός, γλυκός και συνεσταλμένος, που προορίζεται για βοσκός, και ο Σαΐντ, άριστος χειριστής της αραβικής γλώσσας, από πιο ευκατάστατη οικογένεια, ανοιχτόχρωμος, που προετοιμάζεται να φύγει στην Τυνησία για σπουδές και κάνει όνειρα για το μέλλον. Η Λεϊλά, που η οικογένειά της την παντρεύει πολύ νέα και παρά τη θέλησή της, βρίσκει το κουράγιο να εγκαταλείψει τον άντρα της και επιστρέφει στο πατρικό της μαζί με τον γιο της, προκαλώντας τη γενική αποδοκιμασία. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στέλνει τα δύο αγόρια στο μέτωπο. Ο Σαΐντ θα γίνει, αργότερα, επιτυχημένος συγγραφέας. Ο Ταρέκ επιστρέφει στο χωριό, παντρεύεται τη Λεϊλά και υιοθετεί τον γιο της. Θα αποκτήσουν μαζί τέσσερα κορίτσια. Ο Ταρέκ θα πάρει μέρος στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας της Αλγερίας, θα εργαστεί στα γυρίσματα της ταινίας του Τζίλο Ποντεκόρβο Η μάχη του Αλγερίου, θα δουλέψει σε εργοστάσιο στη Γαλλία, θα βρει δουλειά σε μια υπέροχη βίλα στην Ιταλία, με πολύ σημαντικά έργα ελληνορωμαϊκής τέχνης. Η Λεϊλά μεγαλώνει τα παιδιά, κρατάει το σπίτι, περιμένει τον άντρα της –που επιστρέφει κάθε δύο χρόνια– και αγωνίζεται να μάθει γραφή και ανάγνωση. Μετά, όμως, την έκδοση του μυθιστορήματος του Σαΐντ, ο Ταρέκ και η Λεϊλά θα κληθούν να αντιμετωπίσουν και αυτόν τον «κακό άνεμο». Η Καουτέρ Αντιμί δημιουργεί μια εντυπωσιακή τοιχογραφία της ιστορίας της Αλγερίας, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι το καλοκαίρι του 1992: πρωταγωνιστούν η γαλλική αποικιοκρατία, ο αγώνας για την ανεξαρτησία, η ενίσχυση των ισλαμιστών και ο εμφύλιος πόλεμος.
Nella Larsen, Πέρασμα
Εκδόσεις Έρμα
Μετάφραση: Νίκος Κατσιαούνης
επιλεγόμενα Judith Butler
σελ: 200
To Πέρασμα της Αφροαμερικανής μοντερνίστριας Nella Larsen (Σικάγο 1891 – Νέα Υόρκη 1960) εκδόθηκε το 1929, με εικονογράφηση Aaron Douglas (1899 – 1979), μείζονα εικαστικού της Αναγέννησης του Χάρλεμ. Η Nella Larsen πρωτοστάτησε στο κίνημα της Αναγέννησης του Χάρλεμ. Το βιβλίο εκκινεί με στίχους από την ποιητική σύνθεση “Heritage” (1925) του Countee Cullen (1903 – 1946), επίσης σημαντικού ποιητή του κινήματος:
Δυο τρεις αιώνες μακριά
Από τους τόπους που αγαπούσαν οι πατεράδες του
Φυτεία μπαχαρικών, κανελόδεντρο
Τι είναι η Αφρική για μένα;
Το μυθιστόρημα της Larsen αφηγείται τη σχέση ανάμεσα στην Αϊρίν Ρέντφιλντ και στην Κλερ Κέντρι, δύο Αφροαμερικανές φίλες, κολλητές από τα μικράτα τους, που επέλεξαν (ή αναγκάστηκαν) να ακολουθήσουν διαφορετικούς δρόμους. Η Αϊρίν βιώνει την τυπική καθημερινότητα της Αφροαμερικανής στο γκέτο. Πιο ανοιχτόχρωμη η Κλερ και πιο πρόθυμη σε συμβιβασμούς, κατάφερε να γίνει αποδεκτή από την καλή κοινωνία των λευκών, σε βαθμό που να περνάει για λευκή και η ίδια. Στον πυρήνα της αφήγησης: οι Αφροαμερικανοί στις αρχές του 20ού αιώνα, για να περάσουν κοινωνικά, έπρεπε να είναι αποδεκτοί από τις νόρμες της λευκής αστικής τάξης. Θεωρείται ένα από τα πρώτα σημαντικά κείμενα του αφροαμερικανού φεμινισμού.
Serko Fatah, Μαύρος Σεπτέμβρης
Εκδόσεις Νήσος
Μετάφραση: Ιωάννα Μεϊτάνη
σελ: 422
Το μυθιστόρημα του Σέρκο Φάταχ ρίχνει το βλέμμα του στην οργάνωση του Μαύρου Σεπτέμβρη, στους χειραγωγούς πίσω από αυτήν, στους υποστηρικτές και στους εχθρούς της. Με την ονομασία «Μαύρος Σεπτέμβρης» αναφέρεται η παλαιστινιακή τρομοκρατική ομάδα, η οποία οργάνωσε την επίθεσή στην ισραηλινή ομάδα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου του 1972. Το μυθιστόρημα του Σέρκο Φάταχ ξεκινά ένα χρόνο πριν, με τη δολοφονία του Ιορδανού πρωθυπουργού Γουάσφι Ταλ. Το μυθιστόρημα του Φατάχ ενδιαφέρεται για την ιστορία πίσω από αυτήν την επίθεση: την απέλαση Παλαιστινίων από την Ιορδανία τον Μαύρο Σεπτέμβρη του 1970 και τον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο στον Λίβανο. Το κύριο σκηνικό του μυθιστορήματος είναι η Βηρυτός, γνωστή τότε ως «Παρίσι της Μέσης Ανατολής». Κρυφός πρωταγωνιστής, η θάλασσα και ο ουρανός της πόλης με τα χρώματα που αλλάζουν όχι μόνο προσφέρουν ατμοσφαιρικά σκηνικά αλλά αντικατοπτρίζουν και τη διάθεση της στιγμής. Συμμορίες του υποκόσμου, πολιτικές ομάδες, θρησκευτικά κινήματα, τρομοκρατικά δίκτυα αποτελούν κόμπους σε ένα χαοτικό υφαντό. Ο μυστικός πρωταγωνιστής είναι ο νεαρός Παλαιστίνιος Ζιάντ. Μεγαλωμένος σε στρατόπεδο προσφύγων της Ιορδανίας, πήρε το δρόμο του για τη Γαλλία, όπου στρατολογήθηκε για τον απελευθερωτικό αγώνα. Εν τω μεταξύ, ο Ζιάντ εργάζεται επίσης για πράκτορες της CIA και μισεί τον Αμερικανό Βίκτορ «για την ταπεινωτική έλξη που είχε πάνω του». Ο Φατάχ διεισδύει στον κόσμο των πρακτόρων των ΗΠΑ· αυτή είναι η αθέατη προοπτική για τον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου. Ο Φατάχ αφηγείται την ιστορία με κινηματογραφική ταχύτητα. Χρησιμοποιεί ακριβή γλώσσα για να μας μεταφέρει στο μυαλό των χαρακτήρων: όταν ο πράκτορας της CIA Βίκτορ συνειδητοποιεί ότι η μυστική υπηρεσία πρέπει να ακολουθήσει άλλους δρόμους, αυτή η συνειδητοποίηση δημιουργεί «έναν πόνο πίσω από το μέτωπό του, σαν η σκέψη να ήταν αιχμηρή».
Ο συγγραφέας αποφεύγει τις βιαστικές, ηθικές κρίσεις των χαρακτήρων του. Εστιάζει στις αδυναμίες, στα αδιέξοδα και στις αγκυλώσεις τους. Στον πόλεμο, οι άνθρωποι γίνονται πιόνια ξένων συμφερόντων. Ο Φατάχ υπογραμμίζει ότι ο κόσμος των μυστικών υπηρεσιών και αυτών που κινούν παρασκηνιακά τα νήματα της πολιτικής, είναι κυνικός και ανελέητος. Είναι η άλλη όψη της τρομοκρατίας.
Paul Auster, Μπαουμγκάρτνερ
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Μετάφραση: Ιωάννα Ηλιάδη
σελ: 256
Τη σχέση της μνήμης με την πραγματικότητα και με το βίωμα διερευνά ο Αμερικανός συγγραφέας στο τελευταίο, 18ο κατά σειρά μυθιστόρημά του. Στο κύκνειο άσμα του, ο Πολ Όστερ (Νιου Τζέρσι, 3/10/1947 – 30/4/2024) σκιαγραφεί το πορτρέτο του Σίμορ “Σάι” Μπαουμγκάρτνερ, ενός εβδομηνταενάχρονου άντρα που μετά τον θάνατο της συζύγου του, αναπολεί την ιστορία της σχέσης τους. Η ζωή του Σάι Μπαουμγκάρτνερ έχει καθοριστεί από τη βαθιά, διαρκή αγάπη του για την Άννα, η οποία σκοτώθηκε σε ένα ατύχημα πριν από εννιά χρόνια. Τώρα, στα εβδομήντα ένα του, ο Μπαουμγκάρτνερ συνεχίζει να παλεύει για να ζήσει χωρίς εκείνη. Το μυθιστόρημα ξετυλίγεται μέσα από τις μνήμες του και τις ιστορίες που αναδύονται από αυτές. 1968, «την αποκαλυπτική χρονιά των αναταραχών και των μεγάλων αλλαγών, τη χρονιά της συλλογικής νευρικής κατάρρευσης της Αμερικής», ο Σάι και η Άννα, άφραγκοι φοιτητές στο σκληρό περιβάλλον της Νέας Υόρκης∙ και πιο πίσω στον χρόνο, ο έφηβος Μπαουμγκάρτνερ στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσι, με τον πολωνικής καταγωγής πατέρα του, έμπορο παπουτσιών, που αυτοαποκαλείτο «αναρχοειρηνιστής» και «άθεος ακτιβιστής». Πρόκειται για σαφείς αυτοβιογραφικές αναφορές, μιας και οι γονείς του Όστερ ήταν πολωνοεβραϊκής καταγωγής μετανάστες. Επαναστάτρια όμως ήταν με τον τρόπο της και η Άννα, η οποία μεγάλωσε με τις ανέσεις που της παρείχε η εύπορη, μεσοαστική οικογένειά της, με την οποία ήρθε σε σύγκρουση, διεκδικώντας την αυτονομία της, οικονομική και υπαρξιακή. Οι δυο τους ήταν παντρεμένοι για σχεδόν 40 χρόνια. Ο Σάι πρόκειται να αποσυρθεί από το Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, όπου διδάσκει φιλοσοφία. Αντίστοιχα, η Άννα εργάστηκε σε εκδοτικούς οίκους ως μεταφράστρια και επιμελήτρια λογοτεχνίας, ενώ ήταν συγχρόνως ταλαντούχα ποιήτρια∙ συνεσταλμένη, δεν τόλμησε να τα δημοσιεύσει, αλλά τα κράτησε στο συρτάρι της. Ο Σάι τα διαβάζει μετά τον θάνατό της και θυμάται ξανά. Τα γηρατειά, καθώς η γραμμή του μέλλοντος λεπταίνει, είναι κατάλληλη στιγμή για να κοιτάξουμε πίσω στον χρόνο. Γραμμένο μέσα στην δική του προθανάτια αγωνία -ο συγγραφέας έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα σε προχωρημένο στάδιο- το μυθιστόρημα του Όστερ είναι μια ελεγεία για την επιβίωση ύστερα από τον θάνατο (ή και τη φυγή) ενός αγαπημένου συντρόφου. Αποπνέει ανθρωπιά, συμπόνια και ευγνωμοσύνη τόσο για τις όμορφες όσο και για τις άσχημε στιγμές της ζωής.
Cara Hoffman, Οι Κράχτες
Εκδόσεις Gutenberg
Μετάφραση: Παναγιώτης Κεχαγιάς
σελ: 288
Αθήνα, 1988: Ένα ζευγάρι Άγγλων, ο μαύρος ποιητής και μποξέρ Μάιλο και ο λευκός αλκοολικός Τζάσπερς, για να εξασφαλίσουν δωρεάν διαμονή σ᾽ ένα φθηνό ξενοδοχείο κοντά στον σταθμό Λαρίσης και λίγα χρήματα για τα ποτά τους, κάνουν τους κράχτες με στόχο να προσελκύσουν τουρίστες στο ξενοδοχείο. Η γνωριμία τους με την Αμερικανίδα Μπράιντι θα αλλάξει τη ζωή και των τριών για πάντα. Νεανικές φιλίες και η παρατεταμένη ηχώ τους στον χρόνο. Μια ιστορία επιβίωσης, όμορφη και πρωτότυπη, φτιαγμένη από μια συγγραφέα που γράφει σαν να διηγείται ένα συναισθηματικά φορτισμένο όνειρο. Η Κάρα Χόϕμαν (γενν. ΗΠΑ) ζει στην Αθήνα (Εξάρχεια) και στη Νέα Υόρκη. Διδάσκει σε αμερικανικά πανεπιστήμια και είναι ιδρυτικό μέλος του Anarchist Review of Books.
Salman Rushdie, Μαχαίρι
Εκδόσεις Ψυχογιός
μτφρ. Γιώργος Μπλάνας
σελ: 304
Δύο χρόνια μετά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του ο Σαλμάν Ρούσντι επιστρέφει –κυριολεκτικά και μεταφορικά– στον τόπο του εγκλήματος με έναν μοναδικό τρόπο αφήγησης. Ξαναθυμάται την επίθεση του εικοσιτετράχρονου Χάντι Ματάρ στο Ίδρυμα Τσατάκουα της Νέας Υόρκης, τον Αύγουστο του 2022, εισχωρεί στο μυαλό του επίδοξου δολοφόνου του για να ψάξει απαντήσεις, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για τους ανθρώπους που τον βοήθησαν από τα πρώτα λεπτά, που έμειναν στο πλευρό του, που έδειξαν αλληλεγγύη παντού στον κόσμο. Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο είναι καθηλωτική για τους αναγνώστες των μυθιστορημάτων του, αλλά όχι μόνο. Η φωνή του είναι η φωνή ενός υπερασπιστή της ελευθερίας της έκφρασης σε έναν κόσμο που διέρχεται μόνιμη κρίση. Το Μαχαίρι αποτελεί μια έκκληση προς τον ελεύθερο κόσμο να αντισταθεί στην επέλαση του αυταρχισμού και της λογοκρισίας. Μια έκκληση για περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία, σεβασμό στη διαφορετικότητα και την άποψη των άλλων. Ο Ρούσντι βάζει το δάχτυλο στη δική του πληγή μιλώντας εξ ονόματος όλων όσοι πιστεύουν ακόμη ότι η γλώσσα μπορεί να γίνει ασπίδα μπροστά στα μαχαίρια της βίας.
Ντράγκο Γιάντσαρ, Ακόμα και ο έρωτας
Εκδόσεις Καστανιώτη
Μετάφραση: Λόισκα Αβαγιάννου
σελ: 370
Το 1941, μετά την επιβολή της ναζιστικής κατοχής στη Γιουγκοσλαβία, η σλοβενική πόλη του Μάριμπορ, μια πόλη ιστορικά, γλωσσικά και πολιτισμικά συνδεδεμένη με το γερμανικό παρελθόν, προσαρτάται στο Τρίτο Ράιχ και μετονομάζεται σε Μάρμπουργκ. Οι σχέσεις φίλων και γειτόνων κλονίζονται. Παράλληλα, ένα κίνημα αντίστασης οργανώνεται στα γύρω βουνά. Στον πυρήνα ετούτης της αφήγησης, όπου η Κεντρική Ευρώπη ακτινογραφείται σε μια ζοφερή και τραυματική περίοδο, υπάρχουν τρεις αξέχαστοι χαρακτήρες: ο Βαλεντίν που μάχεται με τους παρτιζάνους, η κοπέλα του, η Σόνια, και ο Λούντβιχ, αξιωματικός των Ες Ες, τον οποίο κάποτε αποκαλούσαν Λούντεκ. Ο πόλεμος ανατρέπει τις αντιλήψεις που έχουν οι άνθρωποι για τον εαυτό τους και τον κόσμο. Οι ζωές τους εκτρέπονται και καταρρακώνονται. Ο τίτλος στο βραβευμένο μυθιστόρημα Ακόμα και ο έρωτας προέρχεται από έναν στίχο του Μπάιρον. Ο Ντράγκο Γιάντσαρ, μέσα από σύνθετα ερωτήματα και ουσιώδη διλήμματα, υμνεί τη θέληση, την αντοχή και την αξιοπρέπεια, όλες εκείνες τις αρετές που δοκιμάζονται από την τύχη και τη μοίρα. Κινούμενος εντυπωσιακά στον χρόνο, πότε αβάσταχτα ρεαλιστικός και πότε σαγηνευτικά λυρικός, επικυρώνει τη μεγάλη λογοτεχνική του αξία. Αριστουργηματικό μυθιστόρημα με φόντο τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο στη γενέτειρά του συγραφέα.
+
Claire Keegan, Ανταρκτική
Εκδόσεις Μεταίχμιο
μτφρ. Μαρτίνα Ασκητοπούλου
σελ: 224
Η βραβευμένη συλλογή διηγημάτων της Claire Keegan που την καθιέρωσε από νωρίς στο σύγχρονο λογοτεχνικό στερέωμα. Ήδη από το πρώτο διήγημα, όπου μια παντρεμένη γυναίκα πηγαίνει στην πόλη με μοναδικό σκοπό να κοιμηθεί με έναν άλλο άντρα, συγκροτείται ένας κόσμος εμμονής, προδοσίας, και εύθραυστων σχέσεων. Στο «Love in the Tall Grass» η Κορντίλια ξυπνά την τελευταία μέρα του εικοστού αιώνα και παίρνει δρόμο για να τηρήσει ένα ραντεβού εννέα χρόνων με τον εραστή της. Στο «Passport Soup» ο Φρανκ Κόρσο θρηνεί την περίεργη εξαφάνιση της εννιάχρονης κόρης του και προσπαθεί απελπισμένα να επικοινωνήσει με την καταρρακωμένη του σύζυγο, που έχει τρελαθεί από τη λύπη. Σε αυτές τις δεκαπέντε ιστορίες που κινούνται από τη βάναυση, δύσκολη επαρχιώτικη ζωή στην Ιρλανδία στο καυτό τοπίο του αμερικάνικου νότου, οι χαρακτήρες της Keegan κατοικούν σ’ έναν κόσμο όπου τα όνειρα, η μνήμη και η τύχη έχουν συντριπτικές συνέπειες για όλους ανεξαιρέτως. Συγκινητικό χάρη στη χαμηλόφωνη έντασή του, αυτό το βραβευμένο βιβλίο αποτελεί ένα σπάνιο, εντυπωσιακό ντεμπούτο. Είναι εμφανές σε όλα της τα βιβλία πως η Keegan ξέρει πώς να εναρμονίζεται με τους ρυθμούς της καθημερινής ζωής και να μιμείται τις φωνές των απλών ανθρώπων με αξιοζήλευτη επιτυχία. Σαν να διαβάζεις τα πρώτα συγγραφικά βήματα του Raymond Carver.
