Τα βιβλία που εγγράφονται στο crime fiction και μεταφράζονται στα ελληνικά. ολοένα και αυξάνονται τα τελευταία χρόνια, όχι μόσο σε ποσότητα, όσο και σε ποιότητα. Ξεχωρίσαμε μια δεκάδα από την παραγωγή της χρονιάς που τελειώνει.
1. Len Deighton, Απόρρητος Φάκελος Ίπκρες
Κλειδάριθμος, μτφ. Αντώνης Καλοκύρης
Περίφημο από την κινηματογραφική του εκδοχή (1965) του Sidney J. Furie, με τον cool Michael Caine στον ρόλο του αντι-Bond πράκτορα Χάρι Πάλμερ, το εντυπωσιακό ντεμπούτο του Len Deighton επαναπροσδιόρισε το είδος του κατασκοπικού θρίλερ και χαρακτηρίστηκε ως «το αντιπροσωπευτικό μυθιστόρημα του Λονδίνου της δεκαετίας του 1960». Ένας υψηλόβαθμος επιστήμονας πέφτει θύμα απαγωγής. Μια βρετανική υπηρεσία μυστικών πληροφοριών αναλαμβάνει να ανακαλύψει τον λόγο. Ωστόσο, κυνηγώντας το θήραμα από το βρόμικο Soho ως την άλλη άκρη του κόσμου, μια φαινομενικά ξεκάθαρη αποστολή μετατρέπεται σε κάτι πολύ πιο δυσοίωνο. Μαζί με τον John le Carré, ο κορυφαίος ίσως εκπρόσωπος του κατασκοπικού μυθιστορήματος. Με το καλό να ακολουθήσουν στα ελληνικά εκδόσεις και των υπολοίπων έργων της σειράς του Χάρι Πάλμερ: Funeral in Berlin (1966), Billion Dollar Brain (1967), Spy Story (1976) κλπ.
2. James Ellroy, Πανικός
Κλειδάριθμος, μτφ. Μιχάλης Μακρόπουλος
Ντίβες, αλκοολικοί και διεφθαρμένοι αστυνομικοί συγκρούονται σφοδρά στο Χόλυγουντ της δεκαετίας του ’50, σε μια σκληρή και συναρπαστική ιστορία. Ο Φρέντι Ότας ήταν ο άνθρωπος που γνώριζε το Λος Άντζελες τη δεκαετία του ʼ50. Ήταν ο άνθρωπος που έπρεπε να γνωρίζεις: ένας βρώμικος μπάτσος, ένας ποταπός ιδιωτικός ντετέκτιβ, εκβιαστής, νταβατζής και, κυρίως, ο αρχιτραμπούκος του περιοδικού Confidential. Το Confidential πλασάριζε βρόμα, πληροφορίες, αχρεία αρθρογραφία, δυσφήμιση, συκοφαντία. Κατασπάραζε μισάνθρωπους σταρ του σινεμά, κοσμικούς βρομισμένους απ’ το σεξ, βλάκες πολιτικούς. Τον γυναικά Τζακ Κένεντι, τον Τζέιμς Ντιν, τον Μοντγκόμερι Κλιφτ, τον Μπαρτ Λάνκαστερ, τη Λιζ Τέιλορ, τον Ροκ Χάντσον – ο Φρενιασμένος Φρέντι τους ξεμπρόστιαζε όλους. Ήταν ο Τύραννος του Κουτσομπολιού, που κρατούσε όμηρό του το Χόλυγουντ, και τώρα είναι εδώ για να ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΘΕΙ. Η κύρια αποστολή του Φρέντι, σε αγαστή συνεργασία με πολιτικούς κύκλους και με τμήματα της αστυνομίας (που βρίσκονται πάντα σε ανταγωνισμό μεταξύ τους), είναι να διεισδύσει σε πυρήνες κομμουνιστών του Χόλιγουντ και να τους εκθέσει ως φορείς κοινωνικής διαφθοράς. Βρισκόμαστε εξάλλου καταμεσής της εποχής του μακαρθισμού και της αντικομμουνιστικής υστερίας. Ένας από αυτούς τους πυρήνες φέρεται να περιστρέφεται γύρω από τον κύκλο νεαρών ηθοποιών που περιστιχοίζουν τον σκηνοθέτη Νίκολας Ρέι (Τζέιμς Ντιν, Σαλ Μινέο, Ντένις Χόπερ κ.ά.), ειδικότερα στα γυρίσματα της ταινίας Επαναστάτης χωρίς αιτία. Ο κορυφαίος συγγραφέας του hard-boiled σε άλλη μια τρομερή στιγμή του.
3. Τζέιμς Γκρέιντι, Mad dogs
Εκδόσεις Πόλις, μτφ. Άλκηστις Τριμπέρη
O Τζέιμς Γρέιντι είναι ο συγγραφέας του κλασικού κατασκοπικού μυθιστορήματος Έξι μέρες του Κόνδορα (1974), που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο ως Οι τρεις μέρες του Κόνδορα από τον σκηνοθέτη Sydney Pollack και με τον Robert Redford και τη Faye Dunaway στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Όπως και στο πιο γνωστό του έργο, έτσι και στο Mad Dogs, καταπιάνεται κυρίως με τους εσωτερικούς ανταγωνισμούς στους κύκλους των μυστικών υπηρεσιών, έναν κόσμο όπου οι πάντες αναζητούν εσωτερικούς εχθρούς και προδότες. Το επίκεντρο της υπόθεσης εδώ είναι ένα ψυχιατρείο κρυμμένο σε ένα δάσος στο Μέιν, όπου εγκλείονται πράκτορες της CIA, οι οποίοι παρουσιάζουν ψυχωσικά τραύματα όταν επιστρέφουν από επικίνδυνες αποστολές. Όταν ο ψυχίατρος που επιβλέπει πέντε από αυτούς βρίσκεται δολοφονημένος, οι πέντε θεωρούν ότι πίσω από τον φόνο βρίσκεται η ίδια η Υπηρεσία και ξεκινούν ένα ταξίδι θανάτου προς την Ουάσινγκτον για να διαλευκάνουν την υπόθεση. Φευ! Δεν έχουν χρήματα, οπλισμό και, κυρίως, ψυχοφάρμακα από τα οποία είναι πλήρως εξαρτημένοι.
Ο συγγραφέας στήνει ένα road trip, όπου μεγαλύτερη σημασία δεν έχει τόσο η δράση αυτή καθαυτή, όσο τα εγκεφαλικά παιχνίδια. Οι ήρωες, χωρίς τα ψυχοφάρμακα, πάσχουν από μανία καταδίωξης και κατακλύζονται από τις πιο παρανοϊκές θεωρίες συνωμοσίας, κάτι που αποτυπώνεται στους ντελιριακούς διαλόγους που μοιάζουν με παραληρήματα. το μυθιστόρημα προσαρτά πολιτικές διαστάσεις, καθώς ο συγγραφέας θέτει ερωτήματα σχετικά με το τι / αν δικαιολογεί τα εγκλήματα στο όνομα του εθνικού συμφέροντος.
4. Derek Raymond, Πέθανε με τα μάτια ανοιχτά
Έρμα, μτφ. Βίκυ Λιακοπούλου
Δυτικό Λονδίνο, 1984. Δεύτερη τετραετία της Μάργκαρετ Θάτσερ, και οι πολιτικές της λιτότητας οδηγούν στην εξαθλίωση ολοένα και περισσότερα κοινωνικά στρώματα. Η βία, η εγκληματικότητα και ο ρατσισμός αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Ένας μεσήλικας αλκοολικός και αποτυχημένος συγγραφέας βρίσκεται άγρια δολοφονημένος στην άκρη ενός δρόμου. Αιτία θανάτου: εξαιρετικά βίαιος ομαδικός ξυλοδαρμός. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο αρχιφύλακας του Τμήματος Ανεξιχνίαστων Υποθέσεων. Ποιος ήταν ο νεκρός; Ποιοι προκάλεσαν τον θάνατό του; Με ποιον τρόπο και γιατί; Η προσπάθειά του μοναχικού ντετέκτιβ να αποδώσει δικαιοσύνη τον οδηγεί όλο και πιο βαθιά στους επικίνδυνους δρόμους και τα κακόφημα στέκια του Λονδίνου. Το Πέθανε με τα μάτια ανοιχτά είναι το πρώτο βιβλίο της διάσημης σειράς Factory Novels του Ντέρεκ Ρέιμοντ, που αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα δείγματα της σύγχρονης brit noir λογοτεχνίας.
5. William McIlvanney - Ian Rankin, Το σκοτάδι παραμένει
Μεταίχμιο, μτφ. Χίλντα Παπαδημητρίου
Ο William McIlvanney (1936 – 2015) υπήρξε ο πρωτοπόρος του σκοτσέζικου αστυνομικού μυθιστορήματος, του επονομαζόμενου και tartan noir στις μέρες μας. Το σκοτάδι παραμένει είναι το τελευταίο του μυθιστόρημα, το οποίο μάλιστα έμεινε ημιτελές. Ο καλός του φίλος Ian Rankin, που δεν κρύβει τις επιρροές του από τον McIlvanney, ανέλαβε να το ολοκληρώσει. Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από τη δολοφονία του δικηγόρου Μπόμπι Κάρτερ, που έκανε πολλές δουλειές για τους λάθος ανθρώπους. Τώρα είναι νεκρός και δεν ήταν ατύχημα. Πέρα από μια απελπισμένη οικογένεια και ένα σωρό ισχυρούς φίλους, o Κάρτερ αφήνει πίσω του και κάμποσους εχθρούς. Ποιος, λοιπόν, έδωσε το τελειωτικό χτύπημα;
Την υπόθεση αναλαμβάνει ο επιθεωρητής Τζακ Λέιντλο, στάνταρντ ήρωας των βιβλίων του McIlvanney και μακρινός πρόγονος του επιθεωρητή Τζον Ρέμπους του Ian Rankin. Ο Λέντλοου δεν είναι ομαδικός παίκτης, έχει όμως μια έκτη αίσθηση για ό,τι συμβαίνει έξω. Το αφεντικό του αποδίδει τη βία στις συνήθεις αντιπαλότητες, είναι όμως τόσο απλό; Καθώς δύο συμμορίες της Γλασκόβης βρίσκονται σε πόλεμο, ο Λέιντλο πρέπει να βρει ποιος «έφαγε» τον Κάρτερ πριν εκραγεί η πόλη ολόκληρη.
6. Élmer Mendoza, Εκείνη μπήκε από το παράθυρο του μπάνιου
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μτφ. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
Ο Μεξικάνος Élmer Mendoza είναι ένας από τους σπουδαιότερους συγγραφείς αστυνομικών μυθιστορημάτων στη Λατινική Αμερική. Το βιβλίο του Ασημένιες σφαίρες που είχε κυκλοφορήσει πριν από μερικά χρόνια, μας αποκάλυψε έναν μοντερνιστή συγγραφέα, λάτρη του Τζόυς – κάτι που δεν πολυσυνηθίζεται στους κύκλους του αστυνομικού. Στο παρόν μυθιστόρημα, ο Σεμπαστιάν Σαλσίδο, αρχηγός μιας αιμοσταγούς συμμορίας πρώην στρατιωτικών και νυν ναρκέμπορων και γνωστός με το παρατσούκλι «Σικελός», είναι ξανά ελεύθερος, ύστερα από είκοσι χρόνια στη φυλακή. Όταν δολοφονείται ο Χεράρδο Μανρίκε, ο αστυνομικός διοικητής που ήταν υπεύθυνος τότε για τη σύλληψή του, οι υποψίες δεν αργούν να πέσουν πάνω του. Ο αστυνόμος Ζερβοχέρης Μεντιέτα αναλαμβάνει να διαλευκάνει το έγκλημα, αλλά πολύ σύντομα θα αντιληφθεί ότι βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν ισχυρό και ανελέητο αντίπαλο. Ο Ζερβοχέρης αναλαμβάνει και άλλη μία αποστολή: να βρει τον παλιό έρωτα ενός επιχειρηματία που πνέει τα λοίσθια.
Ένα απολαυστικό και ιδιαίτερα καλογραμμένο νουάρ που κινείται στα επικίδυνα μονοπάτια των πιο αδίστακτων ναρκέμπορων της Σιναλόα. Κάτι σαν μια λογοτεχνικότερη επεξεργασία του τηλεοπτικού Narcos Mexico. Μόνο που εδώ μουσικά δεν κυριαρχούν τα narcocorridos, αλλά το rock. Ο τίτλος εξάλλου του βιβλίου προέρχεται από το "She Came In Through the Bathroom Window" από το Abbey Road των Beatles, που έχει οργανικό ρόλο στην αφήγηση και στην εξέλιξη της ιστορίας.
7. Caryl Férey, Ζουλού
Άγρα, μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ
Επανέκδοση ενός παλαιότερου μυθιστορήματος, που είχε κυκλοφορήσει σε ανύποπτο χρόνο, πριν ο Caryl Férey γίνει ευρύτερα γνωστός χάρη στο βιβλίο του Μαπούτσε (2013). Ο Férey γενικά είναι ένας συγγραφέας-ταξιδιώτης, που αναζητά την ετερότητα, τους απανταχού καταπιεσμένους και τις περιοχές υψηλής έντασης. Το Μαπούτσε και το Κόνδωρ (2017) αναφερόνται στα θύματα και στους εξαφανισμένους εξαιτίας της χούντας στη Χιλή και στην Αργεντινή. Το Χάκα (2015) και το Ούτου (2016) καταπιάνεται με τους περιθωριοποιημένους Μαορί στη Νέα Ζηλανδία. Το ΠΑΣ. Ειρήνη (2020) πραγματεύεται τον εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα σε κυβερνητικους, ακροδεξιούς παραστρατιωτικούς, αριστερούς αντάρτες και τα καρτέλ της κόκας στην Κολομβία. Το Ζουλού μας μεταφέρει στη Νότια Αφρική.
Ο αστυνομικός Άλι Νιούμαν είναι ο επικεφαλής της εγκληματολογικής υπηρεσίας στο Κέιπ Τάουν, τη βιτρίνα του κράτους της Νότιας Αφρικής. Είναι Ζουλού. Όταν ήταν παιδί, υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της βάναυσης δολοφονίας του πατέρα και του αδερφού του από τους εθνοφύλακες εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Ο Νιούμαν κάνει το καθήκον του σε μια χώρα που σπαράσσεται από το έγκλημα και τη δράση των συμμοριών, το Aids, τη φτώχεια, την εξαθλίωση και τις κοινωνικές διακρίσεις. Η κατάσταση οξύνεται επικίνδυνα όταν ανακαλύπτεται το πτώμα μιας νεαρής λευκής. Παρότι το απαρτχάιντ ανήκει στο παρελθόν, οι παλιοί εχθροί συνεχίζουν να παραμονεύουν στις σκιές. Μαύρη μαγεία, ναρκωτικά, πολιτική, ρατσισμός συνθέτουν το εκρηκτικό κοκτέιλ μιας χώρας σε διαρκή αναβρασμό.
8. Gérard Delteil, Κόκκινα και μαύρα χρόνια
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μτφ. Γιάννης Καυκιάς
Ιστορικό και κοινωνικό χρονικό της επονομαζόμενης «Χρυσής Τριακονταετίας», αλλά και θρίλερ με ατέλειωτες διακυμάνσεις, το Κόκκινα και μαύρα χρόνια περιγράφει τις περιπέτειες τριών κύριων προσώπων: της Αν Λαμπόρντ, νεαρής αντιστασιακής που στρατεύεται στο πλευρό του στρατηγού Ντε Γκολ και θ’ ακολουθήσει πολιτική σταδιοδρομία· του Αλέν Βερόν, αδερφού ενός κομμουνιστή αγωνιστή που δολοφονήθηκε μυστηριωδώς στην Απελευθέρωση, ο οποίος συχνάζει στις μπουάτ του Σεν-Ζερμέν-ντε-Πρε και φαίνεται να ζει πολλαπλή ζωή· και τέλος του Εμέ Μπασελί, πρώην δωσίλογου και ανθρώπου που ραδιουργεί στα παρασκήνια σε αναζήτηση αναγνώρισης.
Οι διαδρομές τους θα διασταυρωθούν ξανά και ξανά, ανάλογα με την αξιοποίηση από κάποιους ορισμένων φακέλων που είχε φτιάξει το δωσιλογικό καθεστώς του Βισί. Μια συναρπαστική τοιχογραφία με άρωμα μυθιστορήματος κατασκοπείας, όπου αποκαλύπτονται διάφορες πλευρές της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της Γαλλίας. Η βία μιας εποχής που φέρει τη σφραγίδα των κοινωνικών αγώνων, των αποικιακών πολέμων, της σφαγής των Αλγερινών στις 17 Οκτωβρίου 1961 στο Παρίσι καθώς και των διαδηλωτών στο μετρό το 1962.
9. Colson Whitehead, Μπέρδεμα στο Χάρλεμ
Ίκαρος, μτφ. Μυρσίνη Γκανά
Το αφροαμερικανικό noir μυθιστόρημα δεν είναι ιδιαίτερα προβεβλημένο, όμως η παράδοσή του είναι υπέρ το δέον αξιοπρόσεκτη. Πρώτος διδάξας ο στιλίστας Chester Himes (Χαμός στο Χάρλεμ, Μπαμπάκι στο Χάρλεμ, όλα από τις εκδόσεις Άγρα) και άξιοι συνεχιστές ο Walter Mosley (Devil In A Blue Dress, γυρίστηκε και σε ταινία, με τον Denzel Washington) και ο Richard Wright, που με το μυθιστόρημά του Γέννημα Θρέμα καυτηρίασε τις φυλετικές διακρίσεις μέσα από τη φόρμα του αστυνομικού – και μάλιστα επιλέγοντας την οπτική του «κακού». Καμβάς των παραπάνω μυθιστορημάτων είναι συνήθως το Χάρλεμ, στο οποίο εκτυλίσσεται και το τελευταίο βιβλίο του Colson Whitehead. Ο Whitehead, φυσικά, δεν γράφει μόνο αστυνομικά και δεν γράφει κυρίως αστυνομικά. Είναι ένας κατεξοχήν στρατευμένος συγγραφέας στους αγώνες για τα πολιτικοκοινωνικά δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Δύο φορές βραβευμένος με Πούλιτζερ, στο μυθιστόρημά του Υπόγειος Σιδηρόδρομος εξερεύνησε τα underground δίκτυα που φυγάδευαν τους σκλάβους από τον Νότο στον Βορρά την εποχή της δουλείας, ενώ στο μυθιστόρημά του Τα αγόρια του Νίκελ καταπιάστηκε με τα σωφρονιστήρια-κολαστήρια στα οποία κλείνονταν διά ασήμαντης αφορμής κυρίως οι νεαροί Αφροαμερικανοί στα χρόνια μέχρι και τη δεκαετία του 1960 (ή και αργότερα). Το Μπέρδεμα στο Χάρλεμ είναι συγχρόνως οικογενεική σάγκα, κωμωδία, κοινωνικό σχόλιο. Με όχημα την αστυνομική πλοκή, ο συγγραφέας σουλατσάρει στο πολυθρύλητο Χάρλεμ των '60s, για το οποίο αισθάνεται νοσταλγία. Πόσω μάλλον στη σημερινή εποχή, όπου το παλιό Χάρλεμ τείνει να εξατμιστεί κάτω από την ασφυκτική πίεση του gentrification. Κεντρικός χαρακτήρας είναι ο Ρέι Κάρνεϊ, ένας έντιμος μαγαζάτορας, που τα βγάζει δύσκολα πέρα και κάνει ό,τι μπορεί για να συντηρήσει την οικογένειά του. Φευ! Ο εξάδελφός του, ο μικροαπατεώνας Φρεντ, τον εμπλέκει στη ληστεία ενός φτηνού ξενοδοχείου. Ο Ρέι ανακαλύπτει ένα «υπόγειο» Χάρλεμ, που μέχρι τότε φαινομενικά αγνοούσε∙ διαρθρωμένο σύμφωνα με τις επιταγές του υπόκοσμου, αποτελούμενο από διεφθαρμένους αστυνομικούς, βίαιους κακοποιούς, νταβατζήδες, ντίλερς, πορνογράφους της πεντάρας. Διαβάστε το ακούγοντας δυνατά το “Pusherman” του Curtis Mayfield.
10. Ερνέστο Μάγιο, Η Σκευωρία των Μετρίων
Carnivora, μτφ. Ασπασία Καμπύλη
Ο Αργεντίνος συγγραφέας Ερνέστο Μάγιο δείχνει διατεθειμένος να αναμετρηθεί με τις ανοιχτές πληγές που άφησαν στην πατρίδα του τόσο ο λαϊκισμός του Χουάν Περόν (1946-1955, 1973-1974) όσο και η αιματοβαμμένη δικτατορία του στρατηγού Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα (1976-1981). Μεσολάβησε η σύντομη διακυβέρνηση της χώρας από την τελευταία σύζυγο του Περόν, Ισαβέλλα (1974-1976), κατά την οποία και εκτυλίσσεται το ιστορικό νουάρ του Μάγιο. Η Ισαβέλλα βρισκόταν υπό την επιρροή του υπουργού Κοινωνικής Ευημερίας Χοσέ Λόπες Ρέγα, που ήταν φανατικός αντικομμουνιστής και εσωτεριστής (όπως και η Ισαβέλλα). Έτσι, λοιπόν, ιδρύθηκε η επονομαζόμενη Triple A (Alianza Anticomunista Argentina, Αντικομμουνιστική Ένωση Αργεντινής), μια οργάνωση με σκοπό την εξάλειψη του κομμουνισμού και την πάταξη του συνδικαλισμού και του εργατικού κινήματος. Η διακυβέρνηση της Ισαβέλλας Περόν κυριολεκτικά έστρωσε το χαλί για τη δικτατορία του Βιδέλα που ακολούθησε. Σ’ αυτό το οριακό μεταίχμιο τοποθετείται το μυθιστόρημα του Μάγιο.
Η πλοκή περιστρέφεται γύρω από την αυτοκτονία (;) ενός πρώην ναζί. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο νεαρός αστυνόμος Λασκάνο, το επονομαζομενο Σκυλί για τον ζήλο που επιδεικνύει στη δουλειά του. Οι ανώτεροί του στην Ομοσπονδιακή Αστυνομία του Μπουένος Άιρες τον πιέζουν να κλείσει γρήγορα την υπόθεση, καταλήγοντας στην εκδοχή της αυτοκτονίας, όμως ο Λασκάνο, αφοσιωμένος στη δικαιοσύνη, ψυλλιαζεται ότι υπάρχουν ανακολουθίες στο ιατροδικαστικό πόρισμα και αποφασίζει να σκαλίσει πιο βαθιά. Ενδιαμέσως, οι παρακρατικοί καιροφυλακτούν.
Ο Ερνέστο Μάγιο παραδίδει ένα γνήσιο πολιτικό-αστυνομικό θρίλερ, γεμάτο αγωνία και με αβέβαιη κατάληξη.
