Οι εβραϊκής καταγωγής συγγραφείς στις ΗΠΑ συγκροτούν ένα πολύ ισχυρό σώμα της αμερικανικής λογοτεχνίας, ειδικά κατά το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Χωρίς να εντοπίζεται κατ’ ανάγκη μεταξύ τους ενότητα ύφους ή κοινοί θεματικοί τόποι (κάποιοι σίγουρα υπάρχουν), μιλάμε για συγγραφείς με προσωπικό στιλ και ιδιοσυγκρασία. Εξαιρώντας το Ολοκαύτωμα, που είναι για όλους κοινός τόπος (αν και όχι με τόση δραματική ένταση σε σχέση με τους Εβραίους συγγραφείς της Ευρώπης), μοιράζονται επίσης το εξής: η λογοτεχνία τους είναι βαθιά υπαρξιακή (ο φόβος του θανάτου είναι πανταχού παρόν) και βαθιά ενοχική (απέναντι στην οικογένεια ή στην κοινότητα, απέναντι στο σεξ, ή σε ό,τι αφορά το Παλαιστινιακό, για τους πιο αριστερούς από αυτούς). Επιπλέον, οι περισσότεροι έχουν να επιδείξουν ένα καυστικό χιούμορ, με προεξάρχοντες βέβαια τον Φίλιπ Ροθ κα τον Μόρντεκαϊ Ρίχλερ. Όπως σημειώνει και ο Παναγιώτης Κεχαγιάς στην πολύ κατατοπιστική εισαγωγή του:
«Αυτή πλούσια παράδoση κορυφώθηκε στο β’ μισό του 20ού αιώνα με μια συναστρία σπουδαίων συγγραφέων και διανοούμενων, οι οποίοι, χάρη στο ευνοϊκό τότε οικοσύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών και την νεοαποκτηθείσα ευημερία των γονιών τους, όρμησαν σχεδόν όλοι μαζί από τη γραμμή της αφετηρίας στον αγώνα της λογοτεχνίας: ο Σολ Μπέλοου, ο Φίλιπ Ροθ, ο Ναθάναελ Γουέστ, ο Μπέρναρντ Μάλαμουντ, η Σύνθια Όζικ, ο Μόρντεκαϊ Ρίχλερ, ο Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, η Σούζαν Σόνταγκ, ο Χένρι Ροθ και ο Χάρολντ Μπρόντκι, μεταξύ άλλων [...] Κατά μια έννοια εκείνη η συγγραφική γενιά [.. ] εντάχθηκε σχεδόν ολοκληρωτικά (στην κοινωνία των ΗΠΑ), σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που σήμερα η αντίστοιχη γενιά Εβραίων του 21ου αιώνα περιγράφει την εβραϊκότητα στην Αμερική με εντελώς διαφορετικούς όρους. Η γενιά αυτή περιλαμβάνει τον Τζόσουα Κόεν, τον Τζόναθαν Σάφραν Φόερ, τη Ρίβκα Γκάλτσεν, τη Νικόλ Κράους, τον Μάικλ Σέιμπτον, τον Νέιθαν Ίνγκλαντερ, τον Μπεν Μάρκους και τον Τζόναθαν Λέθεμ».
Ο Τζόσουα Κόεν γεννήθηκε το 1980 και εμφανίστηκε στα γράμματα το 2006. Μέχρι σήμερα έχει εκδώσει έξι μυθιστορήματα, τέσσερις συλλογές διηγημάτων και μία συλλογή δοκιμίων. Κορυφαία του έργα θεωρούνται τα πολυεπίπεδα "Witz" (2010) και "Book of Numbers" (2015), που εντάσσονται στον μεταμοντερνισμό και στα οποία, εκτός από την επίδραση του Σολ Μπέλοου και του Φίλιπ Ροθ, μπορεί να διακρίνει κανείς και αυτήν του Ντέβιντ Φόστερ Γουάλας. Τo 2021 ο Τζόσουα Κόεν τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για το μυθιστόρημά του "The Netanyahus".
Το μυθιστόρημα "Οι μεταφορές του βασιλιά" είναι το πρώτο του μυθιστόρημα που μεταφράζεται στα ελληνικά. Όπου βασιλιάς είναι ο Ντέβιντ Κινγκ - Βασιλιάς Δαβίδ, το βιβλίο είναι γεμάτο από συμβολικές αναφορές στη Βίβλο και στα ιερά κείμενα των Εβραίων, την Τορά και το Ταλμούδ. Ο Κινγκ ζει στη Νέα Υόρκη και είναι επιχειρηματίας, ιδιοκτήτης μιας μεγάλης εταιρείας μετακομίσεων. Πλήρως ενταγμένος στο αμερικανικό σύστημα, ο φιλοχρήματος Κινγκ ψηφίζει Ρεπουμπλικάνους και επιζητά την αναγνώριση από την καλή κοινωνία των λευκών προτεσταντών. Είναι χωρισμένος και έχει ερωμένη του (και ενόσω ήταν παντρεμένος) την Εβραία γραμματέα του. Έχει όμως και προβλήματα: η πρώην σύζυγός του απαιτεί χρήματα διατροφής, τα οποία ο ίδιος, με μια...παγαποντιά, κρύβει, όχι με απολύτως νόμιμο τρόπο, σε μια τράπεζα στο Ισραήλ.
Κατά τα άλλα, το ταξίδι στα εδάφη της απώτερης καταγωγής του αποβαίνει απογοητευτικό γι’ αυτόν. Η Ιερουσαλήμ, αντί για ιερός τόπος προσκυνήματος, του φέρνει σε ένα είδος θρησκευτικής Disneyland. Ο τρόπος ζωής των Εβραίων του Ισραήλ δεν τον γοητεύει καθόλου, όπως και τα έθιμά τους – και εδώ το μυθιστόρημα προσιδιάζει στο Επιχείρηση Σάυλοκ του Φίλιπ Ροθ.
Κατά τη διαμονή του στο Ισραήλ, πείθεται από μια ξαδέλφη του να δώσει δουλειά στον γιο της, τον Γιοάβ, ο οποίος μόλις έχει απολυθεί από τη (τριετή και με σκληρή εκπαίδευση) θητεία του στον στρατό και θέλει να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ. Ο Κινγκ δέχεται, ο Γιοάβ πράγματι μεταναστεύει, όμως μαζί του έρχεται απρόσκλητος και ένας άλλος πρώην φαντάρος, ο Ούρι, ο οποίος πάσχει από μετατραυματικό στρες. Στην Αμερική, ο Κινγκ τους προσλαμβάνει στη μεταφορική του εταιρία. Η δουλειά τους: να κάνουν μετακομίσεις και να διώχνουν από τα σπίτια τους ενοικιαστές που χρωστάνε νοίκια. Κάτι που δεν διαφέρει και πολύ από την αντίστοιχη δουλειά που έκαναν, με την απειλή των όπλων, στα εδάφη των Παλαιστινίων.
Ο μεν Γιόαβ προσαρμόζεται πιο εύκολα στο περιβάλλον της Νέας Υόρκης. Προσπαθεί να μάθει καλά αγγλικά, γράφεται σε έναν θεατρικό όμιλο, βγαίνει ραντεβού με μια Αμερικανίδα, συναναστρέφεται με μεγαλύτερη άνεση τους συναδέλφους του, που μπορεί να είναι Αφροαμερικανοί ή Μεξικάνοι, δεν αισθάνεται μεγάλη δυσφορία απέναντι στους Άραβες που συναντά στον δρόμο του. Στην περίπτωση του Ούρι, όμως, η κατάσταση είναι πιο σύνθετη. Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σ’ αυτόν τον νέο τρόπο ζωής, δεν κρύβει την απέχθειά του για τους Άραβες όπου τους πετυχαίνει και, το κυριότερο, παραμένει στο μυαλό του προσκολλημένος στα χρόνια εκπαίδευσής του στον Ισραηλνό στρατό, στις τεχνικές μάχης που διδάχθηκε εκεί, στις εμπειρίες του από τη δράση του στρατού στα Κατεχόμενα. Το κακό δεν θα αργήσει να συμβεί.
Ο Τζόσουα Κόεν έχει την κριτική ματιά του Σολ Μπέλοου αναφορικά με την αμερικανική κοινωνία. Θέτει επίσης έντονα τα ζητήματα της αναζήτησης ταυτότητας και του ετεροκαθορισμού, με παρόμοιο τρόπο με αυτόν του Φίλιπ Ροθ. Με βάση το θέμα του και την εξέλιξη της ιστορίας, η αφήγηση θα μπορούσε να έχει πολύ πιο δραματικούς τόνους, αν έλειπε το καυστικό χιούμορ του συγγραφέα, που, και πάλι, προσομοιάζει τόσο στον Ροθ όσο και στον Ρίχλερ.
Επιπλέον, ασκεί κριτική για τη στρατιωκοτικοποίηση της ισραηλινής κοινωνίας, για τον τρόπο εκπαίδευσης των φαντάρων (αν και το κάνει πάλι με χιούμορ), για τη επαίσχυντη συμπεριφορά τους απέναντι στους Παλαιστινίους στα Κατεχόμενα.
Σελ. 307: «Οκέι”, είπε ο Γιοάβ, “δεν το έχεις περάσει ακόμη αυτό, αλλά να τι θα συμβεί άμα πεις σε κάποιον ότι είσαι από το Ισραήλ. Εννοώ σε Αμερικανό, ή ακόμα και σε Εβραίο της Αμερικής. Είτε θα πει (αυτό το είπε στα αγγλικά, με φωνή νεαρής κοπέλας με αμερικανική προφορά), Ρε φίλε πόσο φρικτό είναι που οι Παλαιστίνιοι σας μισούν και σας κάνουν την επίθεση. Που σημαίνει (αυτό το είπε στα εβραϊκά), Το Ισραήλ μπορεί να είναι σκατά, αλλά τουλάχιστον όλη αυτή η βία σας δίνει τη δυνατότητα να ζήσετε μια αυθεντική εβραϊκή ζωή. Ή θα πει (αυτό το είπε ξανά στα αγγλικά, με φωνή νεαρής κοπέλας με αμερικανική προφορά), Ρε φίλε είσαι τόσο προνομιούχος που μπορείς να φύγεις από εκείνο το μη νόμιμο στρατιωτικό κράτος απαρτχάιντ που σε κάνει να πας στη στρατιωτική θητεία. Που σημαίνει (και αυτό το είπε ξανά στα εβραϊκά), Είσαι τόσο τυχερός που μπόρεσες να φύγεις από εκείνη τη χώρα που θεμελιώθηκε σε έναν παρωχημένο εθνικισμό και έχει εκπέσει ακόμα περισσότερο στο ρατσισμό και τη σφαγή αθώων, δεν θα μπορέσω ποτέ να κάνω πρόβα μαζί σου ή να αγγίξω το πουλί σου, είσαι το κακό προσωποποιημένο».
Ένα πραγματικά σπουδαίο μυθιστόρημα από έναν συγγραφέα που έπρεπε να μεταφραστεί στα ελληνικά.
Joshua Cohen, Οι μεταφορές του βασιλιά
Εκδόσεις Gutenberg, 2022
μετάφραση; Παναγιώτης Κεχαγιάς
σελ. 360
