Δεκέμβριο του 2016, οι Guns N’ Roses ανακοίνωσαν περιοδεία στην Ευρώπη. Από εκείνη τη στιγμή, γνωστοί και φίλοι κοιτούσαν το πρόγραμμα κι έκαναν σχέδια για το πού θα τους δουν. Εγώ, από την πρώτη στιγμή, κύκλωσα την 4η του Ιουλίου, στην Πράγα. Οι λόγοι, αρκετοί: δεν είχα επισκεφτεί ποτέ την πρωτεύουσα της Τσεχίας, οι ημερομηνίες ήταν βολικές, θα έβρισκα το πιο φτηνό εισιτήριο όλης της τουρνέ (55€ για το section Β), και τη μπάντα προς το τέλος των συναυλιακών της υποχρεώσεων, άρα περισσότερο δεμένη και με τη φωνή του Axl Rose να έχει πια «ζεσταθεί».
Στην πορεία ανακοινώθηκαν και τα διάφορα support (The Pretenders, Wolfmother, The Darkness, Mark Lanegan κ.ά.), στην Πράγα όμως θα βλέπαμε τους Biffy Clyro, δηλαδή το εμπορικά μεγαλύτερο όνομα από όλα, λίγες μέρες μάλιστα μετά το headline σόου τους στο φετινό Download Festival. O καιρός πέρασε γρήγορα, άλλοι από τους φίλους και γνωστούς τράβηξαν για Χίο κι άλλοι για Μυτιλήνη –με το Λονδίνο να έχει την τιμητική του– και μερικά από τα σχόλια που έκαναν ήταν (επί λέξει) «εδώ γαμούσαν δίχως Slash/Duff, δεν θα γαμούσαν τώρα;».
Το Letnany Airport, εντωμεταξύ, είναι πια ο μεγάλος ανοικτός συναυλιακός χώρος της Πράγας, στο τέρμα της γραμμής του μετρό. Το 2016 ο Axl Rose είχε παίξει εκεί με τους AC/DC, ενώ η επόμενη μεγάλη συναυλία ήταν προγραμματισμένη για τον Αύγουστο –οπότε και καταφτάνει ο Robbie Williams. Το πρόγραμμα της βραδιάς έλεγε Jesse Jo Stark στις 17:15, Biffy Clyro στις 18:05 και Guns N’ Roses στις 19:15. Σε άλλες περιπτώσεις, 19:15 θα ξεκίναγε το πρώτο support, με τους Guns N’ Roses να έπαιζαν αργάμιση, αλλά πια αυτά ανήκουν στο παρελθόν· πλέον η μπάντα είναι στην ώρα της, τουλάχιστον στις περισσότερες εμφανίσεις.
Την Jesse Jo Stark αποφάσισα, με συνοπτικές διαδικασίες, να την «κάψω», αλλά δεν υπήρχε περίπτωση να μην έβλεπα τους Biffy Clyro –περισσότερο βέβαια από περιέργεια, για να διαπιστώσω εάν όντως αξίζουν την τόσο υψηλή τους θέση στα διάφορα φεστιβάλ. Παρά ταύτα, αν και πια έχουν περάσει αρκετές ημέρες, ακόμα δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα αν αυτό που είδα μου άρεσε ή όχι.
Στο μυαλό μου επιστρέφει διαρκώς η ερώτηση αν οι Biffy Clyro μπορούν να πάρουν τη θέση όσων μεγάλων συγκροτημάτων αποχωρούν σιγά-σιγά, λόγω ηλικίας. Αναγνωρίζω ότι έχουν ωραία τραγούδια· στην Πράγα, μάλιστα, ακούσαμε κι ένα σύντομο best of με 4 επιλογές από το Only Revolution (2009), σε σύνολο 10 τραγουδιών και 45 λεπτών διάρκειας. Μου φάνηκαν ωστόσο κάπως λίγοι, ενώ δεν μπόρεσαν να περάσουν στον κόσμο τη δυναμική των κομματιών τους. Το σίγουρο ήταν ότι είχαν τη διάθεση, με τον Simon Neal να μας αναφέρει σε κάθε ευκαιρία πόσο χαρούμενος ήταν που παίζει πριν από τους Guns N’ Roses και πόσο μας καταλαβαίνει που θέλουμε να περάσει η ώρα για να τους δούμε. Κακά τα ψέματα, οποιοδήποτε support θα περνούσε αδιάφορο, καθώς περίπου 50.000 θεατές από όλη την Ευρώπη είχαν έρθει στην Πράγα για τους headliners της βραδιάς. Από την Ελλάδα, μάλιστα, υπήρξε και οδική εκδρομή, οπότε ανάμεσα στους θεατές διακρίνονταν και αρκετοί συμπατριώτες.
Setlist
Wolves of Winter
Living Is a Problem Because Everything Dies
Biblical
That Golden Rule
Friends and Enemies
Bubbles
Black Chandelier
Animal Style
Many of Horror
Mountains
Στον κόσμο των Guns N' Roses, τώρα, μαζί με τους Slash & Duff McKagan, γύρισαν κι άλλες γνώριμες φιγούρες. Για παράδειγμα, ο τεχνικός μπάσου McBob, ο οποίος και προλογίζει το συγκρότημα πριν από κάθε εμφάνιση, με ατάκες τύπου «Please welcome a band that needs no introduction, but fucking gets one anyway. From Hollywood, Guns N' Roses!» να έχουν μείνει κλασικές. Η φωνή του αντήχησε λοιπόν και στο Lethany Airport, να λέει «Prague, you're ready for a little Bohemian tragedy?»· και “It’s So Easy”.
Μέχρι να καταλάβουμε τι γίνεται, έρχεται καπάκι το “Mr. Brownstone”, οπότε συνειδητοποιούσαμε πλέον ότι βλέπαμε τους Axl Rose, Slash & Duff McKagan μαζί στη σκηνή, για πρώτη φορά από το 1993. Το “Chinese Democracy”, εντωμεταξύ, έδωσε την ευκαιρία να καταλάβουμε τον ρόλο του έτερου κιθαρίστα του γκρουπ, Richard Fortus, που ανέλαβε δράση στα πολύ τεχνικά σημεία, αφήνοντας στον Slash το κύριο σόλο. Στο “Welcome Τo The Jungle” έγινε κατόπιν ένας μικρός χαμός και κάποιοι θεατές σπρώχτηκαν λίγο παραπάνω από την πώρωσή τους, με αποτέλεσμα οι σεκιουριτάδες να τους απομακρύνουν από τον χώρο –έναν μάλιστα, ίσως και δύο, τους έβγαλαν κι εντελώς εκτός συναυλίας.
Ξέραμε ασφαλώς ότι θα ακούγαμε όλα τα μεγάλα hits, όπως και μερικά τραγούδια που είχαν πολλά χρόνια να τα παίξουν. Πρώτο ανάμεσά τους το “Double Talkin' Jive” –το έπαιζε ο Slash και με τον Myles Kennedy, αλλά ας μην κάνουμε συγκρίσεις τώρα… Στο "Better" (από το Chinese Democracy του 2008) άλλαξαν λίγο την εισαγωγή, με τον Fortus να αναλαμβάνει και πάλι τα περίεργα σόλο, και ύστερα, δίχως καθυστέρηση, «When you're talkin' to yourself, and nobody's home» και “Estranged”. Μπορεί ο Bumblefoot να το έπαιζε πιο σωστά και να μην έχανε ούτε νότα, όμως το αίσθημα του συγκεκριμένου τραγουδιού μόνο ο Slash μπορεί να το αποδώσει. Και για να μην ξεχνιόμαστε, «on the piano, mr. Dizzy Reed!», όπως μας είπε ο Axl, θυμίζοντάς μας την κλασική βιντεοκασέτα με τη συναυλία τους στο Τόκυο το 1992, την οποία και είχαμε λιώσει πιτσιρικάδες. Στο “Rocket Queen” ο Fortus ανέλαβε και πάλι το πρώτο σόλο, ενώ αμέσως μετά ήρθε το “You Could Be Mine”. Με μία 1 ώρα ασταμάτητης συναυλίας, ήταν η στιγμή για ένα μικρό διάλλειμα, οπότε ο Axl μας «σύστησε» τον Duff, ο οποίος –όπως και στην περιοδεία των Illusions– παίζει το intro του “You Can't Put Your Arms Around Α Memory”, για να ακολουθήσει η διασκευή στο “Attitute” των Misfits.
Για το πόσο κομματάρα είναι το “This I Love”, δεν σηκώνω κουβέντα: είναι από τις μπαλάντες που μόνο ο μεγάλος Axl Rose μπορεί να γράψει. Είναι δε τόσο τέλειο, ώστε ακόμα και ο Slash στο σόλο του δεν μπορεί να πιάσει την αίσθηση της στούντιο έκδοσης. Στο άκουσμά του, εκατοντάδες ζευγάρια αγκαλιάστηκαν και φιλιόντουσαν· νομίζω λοιπόν ότι αν είχε αποκτήσει και το κατάλληλο βιντεοκλίπ, θα είχε περάσει στη συνείδηση του κόσμου ως εφάμιλλο των υπόλοιπων μπαλάντων που έχουν γράψει οι Guns N’ Roses.
«What we've got here is failure to communicate. Some men you just can't reach...» και “Civil War”. Δωράκι για τη συνέχεια με το “Yesterdays” και ύστερα ένα κομμάτι που πίστευα ότι ποτέ δεν θα ακούσω, αφού στα ντουζένια του γκρουπ (1991/1993) είχε παιχτεί μόνο 4 φορές –χώρια τα δύσκολα φωνητικά, που μας έκαναν να λέμε ότι ο Axl δεν μπορεί να το τραγουδήσει 2 φορές συνεχόμενα. “Coma”, όμως, γιατί απλά ο Axl Rose είναι ο Axl fucking Rose. Μπορεί το 2006 ή και το 2010 η φωνή του να ήταν σε καλύτερη κατάσταση. Μπορεί το διάστημα 2011/2014 να έγραφαν αρκετοί ότι είχε πια τη φωνή του Μίκυ Μάους, μπορεί και το 2017 να συνέβαινε αυτό. Έρχονται όμως τέτοια τραγούδια και σε αναγκάζουν να του βγάλεις ξανά και ξανά το καπέλο.
Όλοι περιμέναμε βέβαια το πώς ο Axl θα μας συστήσει τον Slash: πρώτα λοιπόν πέρασε από όλη τη μπάντα και ύστερα είπε απλώς «on the guitar… Slash». Ένα μικρό σόλο του τελευταίου –με πέρασμα από Chuck Berry– και μετά μία ακόμα επανάληψη βγαλμένη από την περιοδεία των Illusions, με το “Speak Softly Love (Love Theme From The Godfather)” να δίνει πάσα στο “Sweet Child O' Mine”. Δωράκι για την Πράγα, ύστερα, με τα “Used To Love Her” και “My Michelle” και ώρα μετά για το κιθαριστικό ντούετο Slash & Fortus στο “Wish You Were Here”, το οποίο μας οδήγησε στο “November Rain”· ειδικά στο τελευταίο σόλο, όπου υπήρξε και κατάλληλος κόκκινος φωτισμός, ήταν μια μαγεία. “Black Hole Sun”, στη συνέχεια, ως φόρος τιμής στον Chris Cornell, και “Knockin' Οn Heaven's Door”. Μπορεί να είναι λίγο μεγάλο σε διάρκεια όπως το παίζουν, δεν είδα πάντως ούτε έναν να μην το τραγουδάει. Έχοντας πια συμπληρώσει δυόμισι ώρες, ήρθε το “Nightrain”, με το οποίο και μας αποχαιρέτησαν.
Σε προηγούμενες συναυλίες, ενάλλασσαν το “Patience” με το “Don't Cry” στο encore και γενικότερα έπαιζαν γύρω στις 2 ώρες και 45 λεπτά. Το “Sorry” ήταν λοιπόν μια ευχάριστη έκπληξη για εμένα που έχω ένα κόλλημα με το Chinese Democracy, με το “Patience” να ακούγεται αμέσως έπειτα. Μέσα μου είπα έτσι ότι δεν θα ακούσουμε το “Don't Cry”, λάβαμε όμως ακόμα ένα δώρο από την «άλλη μπάντα» του Axl Rose, με το “Whole Lotta Rosie”. Και μετά, στα ξαφνικά, “Don't Cry”! Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί επιμένουν να παίζουν το “The Seeker” των Who, πάντως μετά από 3 ώρες live έχουν το δικαίωμα να παρουσιάσουν στο κοινό ό,τι τους αρέσει. Και, πραγματικά, σου κάνει εντύπωση το πόσο «μέσα» είναι όλο το συγκρότημα στο συγκεκριμένο τραγούδι.
Η «χειρότερη» στιγμή του live έφτασε με τις πρώτες νότες του “Paradise City”, καθώς ξέραμε ότι ήταν το τελευταίο τραγούδι που θα ακούγαμε. Πράγματι, η συναυλία έληξε εκεί, μέσα σε κονφετί, έχοντας κρατήσει λίγο πάνω από 3 ώρες και 15 λεπτά. Κλασική η υπόκλισή τους, με εσένα να έχεις μείνει, προσπαθώντας να καταλάβεις τι στο διάολο μόλις παρακολούθησες, όσο τα ηχεία άρχιζαν να παίζουν το “You Know My Name” του Chris Cornell.
Είδες λοιπόν τον Frank Ferrer να είναι πραγματικό κτήνος πίσω από τα ντραμς, τη Melissa Reese στα keyboards να βοηθάει και με τα δεύτερα φωνητικά, τον Richard Fortus στην κιθάρα να έχει «δέσει» απόλυτα με τον Slash, τον Dizzy Reed να είναι πια 27 χρόνια στο συγκρότημα, τον ορισμό του cool Duff McKagan στην καλύτερή του φόρμα –τόσο από πλευράς εμφάνισης, όσο και στο παίξιμό του– και φυσικά τους δύο μεγάλους. Τον Slash, πάντα δεξιά στη σκηνή, να παίζει όλα τα εμβληματικά του σόλο, καθηλώνοντας και μόνο με την παρουσία του. Και τον Axl Rose... Λίγες ημέρες πριν, είχα παρακολουθήσει τους Foo Fighters στην Πολωνία, όπου ο Taylor Hackins μας είπε για τον Dave Grohl ότι είναι ο καλύτερος frontman που υπάρχει στον κόσμο. Συγγνώμη Taylor, μπορεί πράγματι να είναι ο δεύτερος καλύτερος, αλλά η πρωτιά ανήκει στον έναν και μοναδικό Axl.
Υπάρχει ακόμα η μαγεία μεταξύ τους; Έχουν καλές σχέσεις ή το κάνουν για καθαρά επαγγελματικούς λόγους; Θα συνεχίσουν να παίζουν μαζί; Φίλος μου είπε ότι στο Λονδίνο η εντύπωση που είχε είναι ότι συνυπάρχουν επαγγελματικά –και μέχρι εκεί. Εγώ, πάντως, από τη διάθεση του Axl, από τα χαμόγελά του, από τις κινήσεις του, πιστεύω ότι κάτι καλό υπάρχει ξανά ανάμεσα στους δυο τους.
Έχω δει κι άλλες συναυλίες των Guns N’ Roses κι έχω γράψει γι' αυτές –πιο συγκεκριμένα για την πρώτη φορά που τους είδα, στο Donington (2006) και αμέσως μετά στην Αθήνα, σε κλειστό χώρο στο Βελιγράδι (2010), και για το επικό set στο Μιλάνο (2012). Κάθε συναυλία ήταν μοναδική. Η εμφάνιση στην Πράγα ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη σε διάρκεια στη νυν ευρωπαϊκή τους περιοδεία και, μαζί με το live στο Παρίσι, διέθετε την καλύτερη setlist. Δεν θα πω πάντως ότι ήταν και η καλύτερη που έχω δει από τη μπάντα. Θα πω όμως αυτό: ήταν εμπειρία από εκείνες τις μοναδικές στη ζωή, την οποία δεν θα συγχωρούσα στον εαυτό μου αν έχανε. Τρεις μέρες μετά, έβλεπες ακόμα άτομα με μπλουζάκια Guns N’ Roses στην Πράγα, καθώς και με ένα μεγάλο χαμόγελο στο πρόσωπό τους. Μάλλον θα πέρασαν καλά…
Setlist
1. It's So Easy
2. Mr. Brownstone
3. Chinese Democracy
4. Welcome to the Jungle
5. Double Talkin' Jive
6. Better
7. Estranged
8. Live and Let Die
9. Rocket Queen
10. You Could Be Mine
11. Attitude
12. This I Love
13. Civil War
14. Yesterdays
15. Coma
16. Speak Softly Love (Love Theme From The Godfather)
17. Sweet Child O' Mine
18. Used to Love Her
19. My Michelle
20. Wish You Were Here
21. November Rain
22. Black Hole Sun
23. Knockin' on Heaven's Door
24. Nightrain
Encore:
25. Sorry
26. Patience
27. Whole Lotta Rosie
28. Don't Cry
29. The Seeker
30. Paradise City
{youtube}8vIoziAMaYM{/youtube}
