Οι Les Arts Florissants, με μουσικό διευθυντή τον ιδρυτή τους William Christie, είναι ένα από τα διασημότερα και αξιότερα σχήματα της μπαρόκ μουσικής παγκοσμίως. Όσον αφορά, ειδικότερα, στο γαλλικό μπαρόκ, θεωρούνται οι κορυφαίοι στον κόσμο. Στη συγκεκριμένη όμως παράσταση, η οποία βασίστηκε σε δύο έργα του Jean-Philippe Rameau (Πυγμαλίων και Ιππόλυτος & Αρικία), το σύνολο πέρασε σε μια άλλη διάσταση. Πέρα από την καταλυτική παρουσία του William Christie στο podium, υπήρχε και η αδιάλειπτη και συνεχής νοερή παρουσία της σκηνοθέτιδας, χορογράφου και σκηνογράφου Trisha Brown, που ανανέωνε, αναπτέρωνε, επανίδρυε και στήριζε τον άψογο ήχο της ορχήστρας, τους εξαιρετικούς τραγουδιστές, τους αεικίνητους χορευτές. Η Trisha Brown –μια από τις σημαντικότερες χορογράφους της εποχής μας– αποτέλεσε το άλλο μισό της τόσο επιτυχημένης παράστασης, το έτερο ήμισυ της μουσικής ιδιοφυΐας του William Christie.
Εκεί όπου οι μουσικοί της παράστασης έδειχναν πώς πρέπει να παίζεται αλλά και να τραγουδιέται το γαλλικό μπαρόκ, την ίδια στιγμή οι χορευτές, με μοντέρνο τρόπο, απέδιδαν την παρτιτούρα του Γάλλου συνθέτη του 18ου αιώνα στις τρεις διαστάσεις της σκηνής. Δεν καταλάβαινες αν η μουσική συμπλήρωνε τον χορό ή αν ο χορός συμπλήρωνε τη μουσική. Ένα απόλυτα ισορροπημένο αποτέλεσμα, στο οποίο οι μονωδοί δεν περιφέρονταν αδιάφορα ανάμεσα στους χορευτές, αλλά εκτελούσαν και αυτοί –πολύ ή λίγο, τραγουδώντας ή μη– τη δική τους χορογραφία, τη δική τους κινησιογραφική κατάθεση. Αποκορύφωμα η άρια, στην οποία η μονωδός, σε «συνομιλία» με το μπαρόκ φλάουτο, αναπαριστούσε το κελάηδημα του πουλιού, την ίδια στιγμή που η ίδια, κινησιολογικά, αναπαριστούσε την κίνηση ενός πτηνού. Η μελωδική γραμμή της τραγουδίστριας, η κίνησή της και το μουσικό υλικό της ορχήστρας απεικόνιζαν ηχητικά αλλά και οπτικά ένα κομμάτι της φύσης από κοινού.
Τόσο μουσικά όσο και οπτικά, ανάμεσα στα υπέροχα λιτά σκηνικά και στα μοντερνίζοντα κουστούμια, οι συντελεστές ανεδείκνυαν τον ανθρωπισμό της μπαρόκ μουσικής, το εύθραυστο του ανθρώπου έναντι του ερωτικού πάθους, τη δύναμη του έρωτα. Σε μια εποχή όταν τα κλασικά θέματα στην όπερα είχαν γίνει μόδα, οι αρχαίοι ελληνικοί και λατινικοί μύθοι αναμειγνύονται ελεύθερα μεταξύ τους αλλά και διαμορφώνονται κατά το δοκούν από το λιμπρετίστα με μια άρση του συμβατού και συμβατικού ιστορικού χρόνου, αυτό που ξεχωρίζει είναι –πέρα από το μήνυμα του αναγεννησιακού και του πρώιμου διαφωτιστικού ανθρωπισμού– η ίδια η διάθεση για την κατασκευή και παγίωση ενός νέου είδους, της όπερας. Ο Jean-Philippe Rameau γράφει λοιπόν μια μουσική η οποία εμπεριέχει σημαντικό δείκτη θεατρικότητας και σκηνικής ερμηνείας. Γράφει μουσική που υποβοηθά τη σκηνική αναπαράσταση. Ο William Christie ερμήνευσε και καθοδήγησε τους μουσικούς του, ώστε να αποδώσουν το βάθος αυτής της μουσικής γραφής, ενώ η Trisha Brown εξερεύνησε τα εδάφη της θεατρικότητάς της. Ούτε παράσταση εποχής, ούτε υπερβολικοί μοντερνισμοί. Οι συντελεστές πήραν το γαλλικό μπαρόκ από το χέρι και το έφεραν στα μέτρα της αισθητικής των ευρωπαϊκών μητροπόλεων, ανασυστήνοντας και συνομιλώντας με μια εκδοχή του σύγχρονου Δυτικού πολιτισμού –για ακρίβεια με μία από αυτές που θεωρούνται και οι απαρχές του. Η καλύτερη έως τώρα παράσταση του Φεστιβάλ και από τις καλύτερες που έχουν παιχτεί –από όσες έχω δει, διευκρινίζω– στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Highlights: Ο William Christie, ο οποίος διεύθυνε σχεδόν με νεύματα και ελάχιστες κινήσεις τους Les Arts Florissants, η Karolina Blixt στο ρόλο της Φαίδρας, η στιγμή του τελευταίου χειροκροτήματος προς τους συντελεστές, που νόμιζες ότι θα προκαλέσει πτώση της οροφής, και η παρατήρηση της κυρίας που είπε φωναχτά ότι δεν γνώριζε ότι το γαλλικό μπαρόκ είναι τόσο ωραίο…
Μουσική διεύθυνση: William Christie
Σκηνοθεσία – Χορογραφία – Σκηνικά: Trisha Brown
Κοστούμια: Elisabeth Cannon
Φωτισμοί: Jennifer Tipton
Βοηθός αρχιμουσικού: Jonathan Cohen
Μουσική προετοιμασία σολίστ: Beatrice Martin
Προετοιμασία χορωδίας: Francois Bazola
Σύμβουλος γλώσσας: Anne Pichard
Βοηθός χορογράφου: Carolyn Lucas
Βοηθός σκηνοθέτη: Sophie Petit
Βοηθός φωτισμού: John Torres
Βοηθός σκηνογράφου: Sandra Goldmark
Υπεύθυνη προετοιμασίας: Diane Madden
Σκηνοθεσία ιπτάμενων χορευτών: Peter Warren
Μετάφραση υπερτίτλων: Μπουμπουλίνα Νικάκη
Ιππύλυτος και Αρικία,
(αποσπάσματα)
Αρικία: Sophie Karthauser
Έρωτας, Ναυτικός, Κυνηγός, Ιέρεια: Emmanuelle de Negri
Ακόλουθος του έρωτα: Ed Lyon
Φαίδρα: Karolina Blixt
ΠυγμαλίωνΈρωτας: Sophie Karthauser
Άγαλμα: Emmanuelle de Negri
Πυγμαλίων: Ed Lyon
Κηφισίς: Karolina Blixt
Φωνητικό και οργανικό σύνολο: Les Arts Florissants
Συμμετέχει
The Trisha Brown Company
Dai Jain, Elena Demyanenko, Leah Morrisson, Tamara Riewe, Todd Stone, Nicholas Strafaccia, Laurel Tentindo, Samuel Von Wentz
