Δεν είχα σκοπό να γράψω κάτι για την Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου. Καθυστερημένος πήγα άλλωστε να τη δω μετά από 6 χρόνια θριάμβου (μιλάνε από μόνα τους), «ανεπίσημα» –σαν απλός θεατής– όταν πια έχουν γραφτεί τόσα και τόσα και η παράσταση οδεύει πια προς το τέλος. Μια μικρή όμως παράταση που τυχαία είδα πως δόθηκε, με παρακίνησε να ανοίξω ένα λευκό microsoft word.
Υποθέτω ότι η όλη εμπειρία είναι λίγο διαφορετική για τους φίλους της μουσικής σε σύγκριση με εκείνη που βιώνουν οι φίλοι του θεάτρου, εν τέλει όμως μιλάμε για ψιλά γράμματα μπροστά σε μια παράσταση αληθώς συγκλονιστική, η οποία άλλοτε θα σε κάνει να γελάσεις δυνατά και άλλοτε θα σου φέρει δάκρυα στα μάτια. Ναι, οφείλεται στην τέχνη του κειμένου, καθώς ο μονόλογος που έχει φτιάξει ο Πέτρος Ζούλιας με βάση το βιβλίο της Ρέας Μανέλη Η Γιαγιά μου η Ευτυχία έχει υφανθεί εύστοχα και αποτελεσματικά. Ναι, οπωσδήποτε οφείλεται σε αυτή τη σπουδαία ηθοποιό, τη Νένα Μεντή, η οποία σε «αναγκάζει» να πεταχτείς από τη θέση σου στο φινάλε, για να τη χειροκροτήσεις όρθιος. Όμως πάνω απ' όλα πρωταγωνιστούν τα τρικυμιώδη πάθη της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Εκείνα που μπόρεσαν να υπερβούν εποχές και συμφορές, έθρεψαν το στιχουργικό της ταλέντο, την ύψωσαν και τη γκρέμισαν.
Η Νένα Μεντή πάει μπρος/πίσω στον κατά Παπαγιαννοπούλου χρόνο, όμως πουθενά το πράγμα δεν γίνεται κουβάρι, πουθενά δεν μπερδεύεσαι. Απεναντίας, σε συναρπάζει η εξιστόρηση, σε ρουφάει το λιτό σκηνικό που στην πορεία γίνεται όλο και πιο λιτό, καθώς ορισμένα έπιπλα τα οποία σηματοδοτούν μια ειδική σχέση με ορισμένους σημαντικούς ανθρώπους χάνονται καθώς χάνονται κι εκείνοι –ένα απλό μα εξαιρετικό σκηνοθετικό εύρημα. Ο θάνατος έχει σεισμική επίδραση στη ζωή της Παπαγιαννοπούλου, ακριβώς γιατί η σχέση με όσους έφυγαν ήταν βαθιά, προσωπική, σφυρηλατημένη στο ίδιο της το πάθος για τη ζωή: η μητέρα της, που μαζί πέρασαν τον όλεθρο της Μικρασιατικής Καταστροφής και της προσφυγιάς, ο άντρας της, που στάθηκε με τεράστια, ανιδιοτελή αγάπη δίπλα στα εξοργιστικά της ελαττώματα και ανέχτηκε τα μύρια λόγω της μανίας της με το χαρτί, η κόρη της ύστερα (ένα συντριπτικό χτύπημα). Ακόμα και η φίλη, μέντορας Μαρίκα Κοτοπούλη, η είδηση του θανάτου της οποίας γκρέμισε την Παπαγιαννοπούλου μέρα μεσημέρι κάπου στην Πανεπιστημίου, κάνοντάς τη να κλάψει γοερά.
Αλλά η Παπαγιαννοπούλου ήταν μια ηλιοκεντρική προσωπικότητα κι έτσι πάντα προχωρούσε, κάτι που η Μεντή αποτυπώνει λαμπρά πάνω στη σκηνή· την ηρωίδα της τη θαυμάζεις, κάπου όμως σκέφτεσαι και το πόσο δυσάρεστο (ή, έστω, δύσκολο) πρέπει να ήταν ανά στιγμές να ζεις κοντά σε ένα πλάσμα τόσο χαρισματικό, που όμως υπήρχε τόσο για την πάρτη του, ώστε μπορούσε σε απρόβλεπτο χρόνο να τα τινάξει όλα στον αέρα. Η Μεντή είναι επίσης εξαιρετική στις ανάσες της, στην άρθρωσή της, στη σταθερότητα της φωνής (καταλυτικής σημασίας χαρακτηριστικό για οποιονδήποτε μονόλογο), αν και προσωπικά θαύμασα περισσότερο την ευλυγισία του σώματός της: με γοργές κινήσεις αποτύπωνε την Παπαγιαννοπούλου στα νιάτα της, σκυφτή και αργοκίνητη έγινε όταν πια ο χρόνος είχε βαρύνει πολύ στις πλάτες της και η δύση πλησίαζε.
Στην παράσταση θα ακούσετε επίσης μερικές από τις πιο βαθιές αλήθειες που αφορούν το λαϊκό μας τραγούδι. Ίσως ακουστεί άσχημο αυτό που θα πω, όμως θα έπρεπε να είναι υποχρεωτική η παρακολούθησή της από διάφορους καλλιτέχνες που λένε πως ασχολούνται με τη λαϊκότητα στις μέρες μας, μα στην πραγματικότητα έχουν χάσει κάμποσες από τις βασικές σταθερές. Δεν μπόρεσα να μη σκεφτώ φεύγοντας ότι ο μακαρίτης ο Παντελής Παντελίδης βρισκόταν, ενστικτωδώς, πολύ εγγύτερα στα «καύσιμα» της έμπνευσης της Παπαγιαννοπούλου, από κάμποσους πιο σεβάσμιους στον δικό μας κόσμο δημιουργούς.
Ακόμα πιο άσχημο όμως μάλλον θα ακουστεί σε κάποια αυτιά το ότι η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου «ζωντανεύει» εκεί στη σκηνή του θεάτρου Χώρα ως μια αρχετυπική ελληνική μορφή. Με τις ρίζες που ποτέ δεν ξέχασε ψάχνοντας φανταστικές πατρίδες για να αποδράσει, με τον άγιο Παντελεήμονα που πήρε από τη μάνα της και έδωσε στην εγγόνα της όταν ξενιτεύτηκε –χωρίς θρησκευτικούς φανατισμούς, χάριν απλά μιας αρχέγονης, παραδεδομένης πίστης στο μεταφυσικό– με την ανάκατη εκείνη εφευρετικότητα και κατεργαριά που καλά κρατεί στον κόσμο της Μεσογείου ήδη από τα χρόνια του πολυμήχανου Οδυσσέα. Γνήσιο τέκνο ενός πολιτισμικού σταυροδρομιού, η κατά Μανέλη/Ζούλια/Μεντή Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου δίνει μια ηχηρή απάντηση σε όλα τα ανθελληνικά και ευρωλιγούρικα πρότυπα που προβάλλονται ξανά τα τελευταία χρόνια από ένα συγκεκριμένο κομμάτι του πολιτικού μας φάσματος, το οποίο θέλει να απεμπολήσουμε το ποιοι ήμασταν και είμαστε χάριν μιας κάποιας «προόδου» με ολιγαρχικά χαρακτηριστικά, καταντώντας μας γονυκλινείς Χατζηαβάτες και αητούς χωρίς φτερά, να τρώμε τη ζωή με το μαχαιροπήρουνο, αντί με το κουτάλι.
{youtube}yRmmt2Tpnjw{/youtube}
