Για οποιονδήποτε από τους περίπου 20 δημοσιογράφους ένιωθε αυτό που λέμε “starstruck” που άνοιξε ένα πρωινό Δευτέρας συντονισμένα την κάμερα του Zoom για να συναντήσει στην «άλλη πλευρά» έναν από τους 4-5 σημαντικότερους εν ζωή ανθρώπους της μουσικής μαζί με τον αδερφό του και επίσης αξιόλογο μουσικό, Roger Eno, ο Brian Eno ανέλαβε να σπάσει άθελά του τον πάγο: «Αν κάποιος με ρωτήσει πώς ήταν να δουλεύω με τον David Bowie, θα πασάρω την ερώτηση στον Roger».
Το χιούμορ των αδερφών Eno ήταν περίσσιο καθ’ όλη τη διάρκεια της σχεδόν 2ωρης κουβέντας/διαδικτυακής συνέντευξης τύπου που παραχώρησαν σε έλληνες δημοσιογράφους για να προθερμάνουν το έδαφος για την, για πολλούς λόγους, ειδικού βάρους επερχόμενη εμφάνισή τους στο Ηρώδειο (4/8): θα είναι η πρώτη τους εμφάνιση στην Ελλάδα, η μοναδική παράστασή που θα δώσουν με αφορμή την από κοινού δισκογραφική δουλειά τους, Mixing Colours, αλλά και η πρώτη φορά που τα δύο αδέρφια θα μοιραστούν τη σκηνή.
Έτσι για όποιον από εμάς είχε ένα κάποιο άγχος αναμένοντας να έρθει η σειρά του για τη μία και μοναδική ερώτηση που μπορούσε να κάνει στους Brian και Roger Eno, εκείνοι φρόντιζαν να λένε συχνά πυκνά έξυπνα αστεία (θα βρείτε αρκετά από αυτά παρακάτω) αλλά και να δίνουν στον πάντα συγκροτημένο και μεστό λόγο τους, μια αμεσότητα και χαλαρότητα. Καμία αμφιβολία για το τελευταίο, όταν ο Brian Eno σηκώθηκε στη μέση της κουβέντας, απλά για να πάει τουαλέτα.
Για ανθρώπους σαν τον Brian Eno, υπάρχουν πράγματα που έχουν ειπωθεί και ξαναειπωθεί άπειρο αριθμό φορών. Γι’ αυτό και μαζί με τον Roger Eno, μίλησαν για όλα τα άλλα.
RE: Δεν είμαστε αδέρφια, απλά γείτονες που τυγχάνει να έχουμε το ίδιο επίθετο.
BE: Δεν πολυσυμπαθούμε ο ένας τον άλλο.
RE: Δε φαίνεται, αλλά ο Brian είναι ο μεγαλύτερος. Κάτι που θυμάμαι, είναι πως με έμαθε να φτιάχνω υπόγεια γκαράζ για τα αυτοκινητάκια μου. Έπρεπε να βρεις το σημείο και μετά να σκάψεις ένα τούνελ και να φτιάξεις μια μίξη από λάσπη και στάχυα. Έπρεπε να το αφήσεις να στεγνώσει και μετά είχες το γκαράζ.
BE: Ο τρόπος για να τσεκάρουμε αν λειτουργούσε, ήταν να βγει έξω ο πατέρας μας και να πατήσει πάνω του. Τότε, ήταν επιτυχημένο το γκαράζ. Αλλά εκτός από αυτό, δε μοιραζόμαστε πολλές παιδικές αναμνήσεις. Όμως έχουμε ενδιαφέρουσες στιγμές αργότερα. Όπως όταν ο Roger ήρθε να με επισκεφθεί στο Λονδίνο και αποφάσισε να αγοράσει ένα σπαθί. Πήγε με αυτό στην αγορά του Πορτομπέλο και τον συνέλαβαν.
RE: Πήγα στο τμήμα και με έβαλαν σε ένα κελί, ήμουν γύρω στα 15-16. Ήρθαν δυο φίλες του αδερφού μου και με βοήθησαν να βγω, κάτι σωστές prog rock θεές.
BE: Με τη μουσική, ήμουν αυτός που κατά μία έννοια το ξεκίνησε. Όταν περίπου άρχισα να είμαι σε μπάντες, ο Roger ξεκίνησε να παίζει μουσικά όργανα. Στην πραγματικότητα, δεθήκαμε με τη μουσική περίπου την ίδια περίοδο. Σε αντίθεση με εμένα, ο Roger έμαθε να παίζει κάποιο όργανο, εγώ απλά επαναπαύτηκα στην αυτοπεποίθηση.
RE: Υπήρχαν και κοινές επιρροές, ο Erik Satie, o John Cage… Μας ενδιέφερε και τους δύο η προσέγγισή τους. Και τα κολέγια και τον δύο μας, ήταν πολύ ανοιχτόμυαλα. Το δικό μου ήταν λίγο διαφορετικό γιατί ήταν πολυτεχνικό, αλλά άφηνε το εξυπνακίστικο στοιχείο έξω. Αντίστοιχα, ο Brian από τη δική του σχολή κατάλαβε τι ήθελε να κάνει με τις επιρροές του.
BE: Το ενδιαφέρον με τις σχολές καλών τεχνών στα 60s ήταν πως ήταν μέρη από τα οποία έβγαινε πολλή νέα μουσική. Οι μουσικές σχολές ήταν πολύ θεωρητικές.
RE: Και φορούσαν όλοι παντελόνια από πολυεστέρα.
BE: Στις καλών τεχνών φορούσαν φανταστικά ρούχα.
RE: Μου αρέσει όταν οι νέοι άνθρωποι ανακαλύπτουν παλαιότερες περιόδους. Αυτό το “I hope I die before I get old” ακόμη προσπαθώ να το κάνω, αλλά δε φαίνεται να πεθαίνω!
BE: Δε θέλω να πεθάνω. Θέλω να συνεχίσω μέχρι να γίνω πολύ μεγάλος. Η pop θεωρούνταν πάντα η μουσική των 19χρονων, μουσική που θα σε έκανε δραστήριο και γεμάτο ενέργεια. Όμως, δεν είμαι 19 πια, είμαι στα 30 μου τώρα και ακόμη φτιάχνω μουσική. Και θέλω να κάνω μουσική για την υπόλοιπη ζωή μου.
RE: Πάντα εκτιμούσα τις θεραπευτικές ιδιότητες της μουσικής, όταν χρησιμοποιείται για άλλο σκοπό από την ψυχαγωγία. Όταν βγάλαμε τον δίσκο μας, Mixing Colours, ήταν το πρώτο lockdown και κόντρα στην πεποίθηση ότι αυτό ήταν ανασταλτικό, στην πραγματικότητα βοήθησε. O κόσμος το χρησιμοποίησε ως ένα είδος διαλογισμού.
BE: Στο Mixing Colours υπήρχε η λογική του να φτιάχνεις μουσική σαν ένα ταξίδι. Δε χρειάζεται να πηγαίνει κάπου, δεν υπάρχει προορισμός, ποτέ δε φτάνεις στον «σταθμό». Κι αυτό μοιάζει να ταίριαζε με αυτή τη μουσική. Οπότε, κάναμε αυτό για χρόνια, ο Roger μου έστελνε καινούργια κομμάτια και πολύ αργότερα σε αυτή τη διαδικασία σκεφτήκαμε ότι αυτό μπορεί να γίνει ένα άλμπουμ. Κατά μία έννοια, είναι σαν να φτιάχτηκε με τον τρόπο που συνηθίζονταν να φτιάχνονται οι δίσκοι. Κάποτε ήταν συλλογές τραγουδιών που δημιούνταν μέσα στην περίοδο κάποιων χρόνων. Κάποια στιγμή μάζευαν τα καλύτερα και τα κυκλοφορούσαν ως δίσκο. Είναι πολύ πρόσφατο το να πηγαίνει κάποιος στο στούντιο να φτιάξει άλμπουμ.
RE: Έχουμε δουλέψει και παλιά μαζί, επομένως, ξέρει ο καθένας τα εδάφη του άλλου, ξέρω τι κάνει ο Brian κι αυτός τι κάνω εγώ. Η συναυλία στο Ηρώδειο προέκυψε από το Mixing Colours που δουλεύτηκε από απόσταση -έκανα το μέρος μου στο στούντιό μου και μετά ο Brian στο δικό του. Αλλά όταν βρεθήκαμε συνειδητοποιήσαμε ότι μπορούμε να το κάνουμε live αυτό σε ένα βαθμό. Μπορώ να παίζω πλήκτρα στο midi και αυτός να τα επεξεργάζεται ζωντανά.
BE: Ο δεύτερος λόγος είναι η Ακρόπολη, που είναι δύσκολο να της αντισταθείς. Δεν κάνω πολλές ζωντανές εμφανίσεις και χαίρομαι που θα παίξω live στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού. Δεν έχω παίξει γενικά ποτέ στην Ελλάδα.
Το ενδιαφέρον με αυτό το θέατρο είναι πως αρχικά ήταν σχεδιασμένο με σκεπή από πάνω, επομένως η ακουστική εξαρτιόταν από αυτή τη σκεπή. Άρα, είναι μια συμβιβαστική ακουστική αυτή, κατά μία έννοια. To καλό με αυτούς τους χώρους είναι ότι δεν έχουν reverb. Θεωρώ ότι θα έχει ενδιαφέρον γιατί δε βλέπεις συχνά δύο ανθρώπους να κάνουν έναν ήχο μαζί. Ο Roger θα παίζει κι εγώ θα επηρεάζω αυτό που παίζει, είναι κάτι αυθεντικό. Θα είναι 5 άνθρωποι στη σκηνή, θα υπάρχει φωτισμός, δεν ξέρω τι άλλο μπορώ να πω. Θα είναι μουσική από το Mixing Colours αλλά και μουσική που δεν έχετε ξανακούσει ζωντανά.
RE: Όλη αυτή η διαδικασία απαιτεί πολλή εμπιστοσύνη στον άλλο, όπως φαντάζεστε. Συμπτωματικά, διαβάζω πολύ για τους αρχαίους Έλληνες τα τελευταία 2-3 χρόνια και είναι πραγματικά ενδιαφέρον να βρεθώ στον χώρο από όπου ξεπήδησαν αυτά.
BE: Είμαι πολύ ανθεκτικός απέναντι στις μεταφυσικές ερμηνείες της μουσικής. Έχω πραγματιστική προσέγγιση, χωρίς να σημαίνει πως δε νιώθω τη μαγεία της. Νομίζω πως ο κόσμος έχει αλλάξει τον τρόπο που ακούει μουσική, όπως άλλαξε και τον τρόπο που παίρνει φαγητό. Τώρα η μουσική παραδίδεται κατ’ οίκον κατά μία έννοια. Αναφορικά με την ambient μουσική, νομίζω πως οι άνθρωποι έχουν πλέον καταλάβει πως όπως απολαμβάνουμε τη μουσική που μας ανεβάζει, μπορούμε επίσης να αγαπήσουμε τη μουσική που μας ηρεμεί και είναι στοχαστική. Στην ιστορία της pop μουσικής, πήρε πολύ καιρό για να γίνει αυτή η ιδέα της μόδας.
Η pop μουσική δεν έχει να κάνει μόνο με τη μουσική, αλλά και το πώς νιώθεις για τη ζωή. Για παράδειγμα, όταν εμφανίστηκε το punk, δεν άρεσε στον κόσμο μόνο για τη μουσική, τους άρεσε το lifestyle που παρουσίαζε, η αντίσταση στο κατεστημένο. Δεν είναι η ίδια η μουσική το περιεχόμενό της, είναι το σημαινόμενό της, αυτό με το οποίο συνδέεται. Η pop μουσική πάντα είχε να κάνει με κουρέματα, με το lifestyle, με το σεξ, με το να μεγαλώνεις, με τη σχέση σου με τη ζωή και η μουσική είναι ο τρόπος να τα περικλείσεις όλα αυτά, δείχνοντας με ποιον τρόπο ζωής σχετίζεσαι. Μπορείς να δοκιμάσεις αυτούς τους διαφορετικούς κόσμους κι αυτό είναι το καλό με την τέχνη: μπορείς να ρισκάρεις να είσαι μέρος αυτού. Κι όταν πια δε σ’ αρεσει, να το αλλάξεις και να δοκιμάσεις κάτι άλλο.
Θεωρώ πως η avant garde μουσική είναι απλά κλασική μουσική που δεν έχει παλιώσει ακόμη.
RE: Σήμερα, είναι πολύ εύκολο να ανταλλάξεις ιδέες. Οι επιρροές μπορούν να έρθουν από παντού, δε χρειάζεται να πας κάπου συγκεκριμένα για να ακούσεις κάτι.
BE: Ξέρετε το τραγούδι “Jerusalema”; Είναι μια τεράστια παγκόσμια επιτυχία που βγήκε πριν δυο χρόνια από την Αφρική. Κι είχε κι ένα χορευτικό και χιλιάδες άνθρωποι τράβηξαν τους εαυτούς τους να χορεύουν το κομμάτι, θα τους βρείτε στο YouTube. Αυτό είναι μια παγκόσμια επανάσταση, ενός είδους «φιλία». Ήταν πολύ ενθαρρυντικό να το βλέπεις. Αποδεικνύει πως παρά τα όσα μας λένε τα media, οι άνθρωποι ακόμη συνεργάζονται και απολαμβάνουν ο ένας τον άλλο. Θεωρώ, επομένως, πως η μουσική έχει γίνει πιο κοινωνική.
Υπάρχει τόση φοβερή διαθέσιμη μουσική τώρα. Είναι συντριπτική, τόση που δεν μπορείς να την ακολουθήσεις. Η μόνη φορά που είχε γίνει κάτι παρόμοιο ήταν όταν η Kodak κυκλοφόρησε κάμερα και οποιοσδήποτε μπορούσε να γίνει φωτογράφος, ξαφνικά υπήρχαν εκατομμύρια φωτογραφίες.
Το “Jerusalema” νομίζω πως είναι ένα σημάδι για το μέλλον. Άνθρωποι σαν κι εμένα μπορεί να μην το ξέρουν, αλλά αν πας στο Youtube θα δεις ότι το ξέρουν σε όλο τον πλανήτη. Ίσως είναι το πρώτο παγκόσμιο κομμάτι. Η πρώτη φορά που κάποιος έκανε ένα πραγματικά παγκόσμιο hit. Βλέπω μια αισιοδοξία σε αυτό. Ίσως αυτό να είναι το μέλλον, να μπορούμε να μιλάμε μεταξύ μας χωρίς την επέμβαση των κυβερνήσεων.
RE: Με την πανδημία άλλαξε γενικά ο κόσμος. Το πρώτο lockdown το είδα ως μια ευκαιρία για τους ανθρώπους να επανεκτιμήσουν το πώς δουλεύουν, το πώς βλέπουν τους άλλους. Τώρα γυρίσαμε στα ίδια, κάνουν ουρές 6 χιλιομέτρων έξω από ένα εστιατόριο, επειδή είχαν καιρό να φάνε το τάδε μπέργκερ. Απογοητεύτηκα πολύ από αυτό.
BE: Αν και συμφωνώ σε κάποια πράγματα με τον Roger, νιώθω επίσης πως οι άνθρωποι κατάλαβαν κάτι με αυτή την πανδημία: ποιοι είναι οι σημαντικοί άνθρωποι στην κοινωνία. Κι αυτό δε θα φύγει εύκολα. Ο κόσμος συνειδητοποίησε πως αυτοί που έχουν σημασία δεν είναι οι διευθυντές αλλά αυτοί που δουλεύουν στα νοσοκομεία και αυτοί που καθαρίζουν τους δρόμους.
RE: Με λυπεί ότι το διάστημα μοιάζει να είναι σε ιδιωτικά χέρια. Είμαστε απλά ένας μικρός πλανήτης και νομίζουμε ότι μπορούμε να έχουμε όλο το διάστημα. Μου φαίνεται αηδιαστικό.
BE: Ένα από τα πιο απογοητευτικά πράγματα είναι να βλέπεις πολύ πλούσιους ανθρώπους που δεν πληρώνουν φόρους να χαλάνε λεφτά που θα έπρεπε να επιστραφούν στο δημόσιο σε διαγωνισμούς κατουρήματος με διαστημόπλοια. Με απογοητεύει που όλος αυτός ο πλούτος καταλήγει σε τύπους που κάνουν μόστρα ο ένας στον άλλο. Αντίθετα, θα ήθελα να δω προτζεκτς που να διαχειρίζονται τις πανδημίες ή την κλιματική αλλαγή, ζητήματα που πραγματικά χρειάζεται να τεθούν επί τάπητος. Χρησιμοποιώντας συγχρόνως υψηλή τεχνολογία. Σε καμία περίπτωση δεν είμαι κατά της υψηλής τεχνολογίας, είναι ένας κόσμος στον οποίο ζω κι εγώ. Αλλά με ενοχλούν οι άνθρωποι που θεωρούν ότι το μέλλον μας είναι στον Άρη, οπότε μπορούμε να γαμήσουμε αυτόν τον πλανήτη.
RE: Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι Johnsons και οι Trumps αυτού του κόσμου δεν βγήκαν μόνο με την «αξία» τους. Ο Trump είχε 4 εκατομμύρια δολάρια από τον μπαμπά του, ο Johnson έλαβε από τις καλύτερες σπουδές που μπορεί να φανταστεί κανείς. Αυτό, πάντως, που συνειδητοποιούμε και με τον Brian, είναι πως υπάρχει το τεράστιο στοιχείο της τύχης στις ζωές μας. Δεν μπορείς να πεις ότι έφτασες κάπου απολύτως μόνος σου. Κανείς. Ακόμα κι εσείς οι δημοσιογράφοι, αν δεν είχε συμβεί κάτι άλλο, δε θα ήσασταν εδώ τώρα.
BE: Είμαστε τυχεροί που έχουμε περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας παίζοντας.
RE: Παίζοντας, κυριολεκτικά.
Οι Brian και Roger Eno θα ανέβουν μαζί στη σκηνή του Ωδείου Ηρώδου Αττικού, την Τετάρτη 4 Αυγούστου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
