Η ισλανδή Yrsa Sigurdardottir (Ίρσα Σιγκουρδαρντότιρ) θεωρείται ένα από τα κορυφαία ονόματα του nordic noir, της σύγχρονης σκανδιναβικής αστυνομικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Γεννήθηκε το 1963. Αρχικά, έγραψε παιδικά βιβλία για τα οποία απέσπασε τιμητικές διακρίσεις. Στη συνέχεια, στράφηκε στο αστυνομικό και η αναγνώριση ήρθε με το μυθιστόρημα Η Εκδίκηση (Μεταίχμιο, 2014), για το οποίο τιμήθηκε με το Icelandic Crime Fiction Award, ενώ ήταν μεταξύ των υποψήφιων τίτλων για το Glass Key, την υψηλότερη διάκριση για βιβλίο σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας. Με το μυθιστόρημα DNA (Μεταίχμιο, 2017), δημιούργησε μια νέα σειρά βιβλίων στην οποία εισήγαγε ως κεντρικούς ήρωες την ψυχολόγο Φρέιγια και τον ντετέκτιβ Χούλνταρ. Τιμήθηκε με το Βραβείο της Δανέζικης Ακαδημίας Αστυνομικής Λογοτεχνίας, με το Βραβείο Blood Drop (Καλύτερο Ισλανδικό Αστυνομικό Μυθιστόρημα) και με το Βραβείο Petrona (Καλύτερο Σκανδιναβικό Αστυνομικό Μυθιστόρημα). Η σειρά μετρά μέχρι σήμερα έξι τίτλους, ανάμεσα στους οποίους και το μυθιστόρημα Λύτρωση (Μεταίχμιο, 2017). Τα βιβλία της σειράς με το ίδιο πρωταγωνιστικό δίδυμο, έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 20 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Κύριο χαρακτηριστικό της λογοτεχνίας της Yrsa Sigurdardottir είναι το βάρος που ρίχνει στο ψυχολογικό υπόβαθρο των υποθέσεών της. Τα αστυνομικά μυθιστορήματά της είναι και μυθιστορήματα σχέσεων, που αντικατοπτρίζουν τα προβλήματα της ισλανδικής κοινωνίας. Τα παραπάνω ισχύουν και για το τελευταίο βιβλίο της που έχει εκδοθεί έως τώρα στα ελληνικά με τον τίτλο Τόπος Εκτέλεσης (Μεταίχμιο, 2021, μτφ. Αλέλης Καλοφωλιάς). Στην περιπέτειά τους αυτή, η Φρέγια και ο Χιούλνταρ καλούνται να εξιχνιάσουν τη δολοφονία ενός πλούσιου επενδυτή ο οποίος βρίσκεται κρεμασμένος σε ένα πεδίο λάβας. Ο τόπος είναι συναισθηματικά και ηθικά φορτισμένος. Στο μακρινό παρελθόν εκεί γίνονταν εκτελέσεις. Γίνεται εξαρχής φανερό, ότι ο δράστης είναι κάποιος που γυρεύει εκδίκηση για κάτι. Καθώς οι έρευνες προχωρούν, αποκαλύπτονται σκοτεινές πλευρές στο παρελθόν του δολοφονημένου. Καθώς ξετυλίγεται το μυστήριο, το κίνητρο της εκδίκησης/δικαίωσης γίνεται ολοένα και πιο αναμφισβήτητο και το ερώτημα είναι ποιος θα μπορούσε να επιλέξει ένα τόσο αποκρουστικό σκηνικό για να διαπράξει φόνο.
Η Yrsa Sigurdardottir μιλάει αποκλειστικά στο Avopolis:
Στο Τόπος Εκτέλεσης χρησιμοποιείς ένα συμβολικό τοπόσημο όπου γίνονται οι δολοφονίες. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα σε σχέση με την υπόλοιπή πλοκή του βιβλίου; Είχα επισκεφτεί έναν φίλο μου που ζούσε στην περιοχή όπου βρίσκεται το ποτάμι από λάβα όπου στα αρχαία χρόνια γίνονταν εκτελέσεις. Όταν το είδα, η ιδέα άστραψε στο μυαλό μου, πώς θα ήταν αν κάποιος βρισκόταν κρεμασμένος εκεί σήμερα; Είναι μια δραματική τοποθεσία με πολύ όμορφη θέα στον ωκεανό, τα βουνά και το σπίτι του πρωθυπουργού. Ιστορικά, είναι επίσης τόσο παράδοξο το γεγονός ότι εκεί βρισκόταν το σπίτι του διοικητή που έστελνε ο Δανός βασιλιάς για να κυβερνά τη χώρα, έτσι ώστε να μπορεί να παρακολουθεί τις εκτελέσεις. Θα προτιμούσα ένα σπίτι χωρίς παράθυρα αντί για παράθυρα με τέτοια θέα.
Συμφωνείς ότι το μυθιστόρημα δεν αποκαλύπτει και πολλά μέχρι τις τελευταίες σελίδες; Ότι είναι βραδείας καύσεως, ας πούμε; Οπωσδήποτε ελπίζω ότι ο αναγνώστης δεν αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει μέχρι το φινάλε. Αν και θα πρέπει να κατανοεί ως έναν βαθμό τους λόγους για τους οποίους διαπράττονται τα εγκλήματα τα οποία αποκαλύπτονται. Με αυτά τα δεδομένα, δε βλέπω τι θα μπορούσε να εξυπηρετήσει (στην πλοκή) μια εν ψυχρώ δολοφονία.
Το θύμα είναι ένας πλούσιος επενδυτής. Όλα δείχνουν να πηγαίνουν καλά στη ζωή του μέχρις ότου επικρατεί ο πειρασμός. Τον επέλεξες ενδεχομένως ως σύμβολο για την ηθική/οικονομική κρίση που μαστίζει τις κοινωνίες της Ευρώπης; Είναι ας πούμε το σύμβολο του επιτυχημένου ατόμου που πιστεύει ότι μπορεί να αρπάξει ότι θέλει. Ένα άτομο με υπερανεπτυγμένη εκτίμηση της δικής του σημαντικότητας. Υπάρχει τόση ανισότητα στον τρόπο που μοιράζεται ο παγκόσμιος πλούτος, ανάμεσα στους ανθρώπους σε οποιαδήποτε χώρα. Δεν υπερασπίζομαι ένα σύστημα όπου δεν αμείβεται έξτρα η σκληρή εργασία, όμως απεχθάνομαι το τρόπο με τον οποίο οι μεγάλες εταιρείες και οι μεγιστάνες του πλούτου τη βγάζουν καθαρή, πληρώνοντας λίγα ή και καθόλου φόρους.
Πιστεύεις ότι τα βιβλία σου εκφράζουν τα προβλήματα τα ισλανδικής κοινωνίας; Αν ναι, ποια είναι αυτά; Αν και η Ισλανδία είναι μια από τις πιο ειρηνικές χώρες στον κόσμο, έχουμε και εμείς τα προβλήματά μας όπως και όλα τα κράτη. Έχουμε χαμηλό ποσοστό εγκλήματος που συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα και τη μαφία, έτσι, δολοφονίες και συγκρούσεις συμμοριών γίνονται σπανίως. Αλλά όπως συμβαίνει παντού, έτσι και με τους Ισλανδούς, κάποιοι είναι καλοί και κάποιοι κακοί. Είναι μια καλή κοινωνία, αλλά όχι η ιδεατή. Έτσι, όταν γράφω για κοινωνικά προβλήματα, ελπίζω ότι οι αναγνώστες δε θεωρούν ότι προσπαθώ να τους επιβάλλω την άποψή μου με το ζόρι. Περιγράφω ό,τι βλέπω και πολλές φορές προσθέτω οπτικές διαφορετικές από τη δική μου, ώστε να κάνω τα πράγματα πιο ενδιαφέροντα για τον αναγνώστη, να έχει μια πιο σφαιρική εικόνα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: Όσο μεγαλώνει, ο Ian Rankin μοιάζει στον Τζον Ρέμπους
Τα σεξουαλικά εγκλήματα και η οικιακή βία επανέρχονται στα βιβλία σου. Ποια άλλα θέματα σε απασχολούν ως συγγραφέα; Αρκετά πράγματα. Από τη στιγμή που τα βιβλία μου εκτυλίσσονται στην Ισλανδία, πρέπει να επικεντρωθώ στο τι συμβαίνει εδώ. Δε θα μπορούσα για παράδειγμα να γράψω για έναν serial killer ο οποίος περνά απαρατήρητος επί χρόνια. Αυτό θα ήταν αδύνατον στην Ισλανδία. Άνθρωποι εξαφανίζονται και δε βρίσκονται ποτέ, όμως υπάρχουν σαφείς ομοιότητες σ’ αυτές τις εξαφανίσεις που δένουν τις υποθέσεις μεταξύ τους. Όμως έχω γράψει για άλλα θέματα που θα ήθελα να καλύψω, για παράδειγμα, το επόμενο βιβλίο μου στη σειρά αφορά το ζήτημα της εξάρτησης από τα ναρκωτικά. Και το αμέσως επόμενο, το ζήτημα της παρένθετης μητρότητας, που είναι περίπλοκο και αμφιλεγόμενο.
Η ψυχολογία φαίνεται να σε απασχολεί ιδιαίτερα, ειδικά των νέων ανθρώπων. Ειδικά σε βιβλία σου όπως η Λύτρωση... Μου αρέσουν τα διαδικαστικά στον τρόπο δουλειάς της αστυνομίας, αλλά δε θα με ενθουσίαζε η ιδέα να γράψω ένα βιβλίο με πολλές πληροφορίες για δακτυλικά αποτυπώματα ή για συγκρίσεις DNA. Με ενδιαφέρουν περισσότερο οι χαρακτήρες, οι μεταξύ τους αντιδράσεις και οι ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει πάνω τους το έγκλημα, από όλες τις πλευρές: του θύματος, του εγκληματία, της αστυνομίας. Η συνολική ψυχολογική εμπειρία. Με ενδιαφέρει επίσης η πλευρά των αθώων που επηρεάζονται από ένα έγκλημα και αυτό συχνά αφορά παιδιά που παθαίνουν κακό εξαιτίας πράξεων των μεγαλύτερων.
Η Φρέγια και ο Χιούλναρ συνθέτουν ένα εξαιρετικό ζευγάρι «κεντρικών χαρακτήρων στα όπλα». Θα συνεχίσεις να εξερευνείς τη σχέση τους; Θα γίνουν ποτέ κανονικό ζευγάρι ή αυτό θα χαλούσε τα πάντα στις ιστορίες σου; Δε θα ήθελα να γράψω γι’ αυτούς σαν να ήταν παντρεμένο ζευγάρι, που πηγαίνουν μαζί για ψώνια ή μαλώνουν για το ποιος θα βγάλει έξω τα σκουπίδια. Έγραψα το τελευταίο βιβλίο αυτής της σειράς, αλλά δεν πρόκειται να αποκαλύψω πώς θα καταλήξουν. Ίσως μαζί, ίσως όχι.
Μπορείς να τους δεις να δουλεύουν ξεχωριστά; Εννοώ, να έχει ο καθένας τη δική του σειρά βιβλίων; Όχι, έγραψα το τελευταίο βιβλίο με αυτούς τους δύο και δεν τους βλέπω να επιστρέφουν, αν και μια ξεχωριστή σειρά με έναν από τους δύο θα ήταν πειρασμός. Αλλά είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι θα έγραφα 6 μόνο βιβλία με τη Φρέγια και τον Χιούλναρ. Ήταν ένας τρόπος για να μη βαρεθώ με τους χαρακτήρες. Δεν θέλω να γράφω βιβλία που να με κάνουν να βαριέμαι. Δεν είναι για τους αναγνώστες, ο συγγραφέας πρέπει να είναι ενθουσιώδης με αυτά που γράφει. Αλλιώς το βιβλίο θα έχει ατέλειες και θα είναι βαρετό.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ: Η αγωνία του παίκτη φλίππερ πριν το tilt, από τους Who μέχρι τον Jean-Luc Godard
Είσαι ευχαριστημένη με τη μέχρι τώρα κινηματογραφική μεταφορά των βιβλίων σου; Ναι, μια ταινία έχει γυριστεί από το I Remember You και άλλη μια είναι στα σκαριά από το The Undesired. Είμαι ευχαριστημένη με την ταινία που γυρίστηκε. Έπρεπε να κόψουν πολλά, αλλά έκαναν πολύ καλή δουλειά. Δεν ήθελα να ανακατευθώ με το σενάριο. Όπως το βλέπω, το βιβλίο είναι το παιδί μου και η ταινία το εγγόνι μου και δεν είναι σωστό η γιαγιά να ανακατεύεται με την ανατροφή του εγγονιού. Υπάρχει μεγάλη διαφορά στην τεχνική του μυθιστορήματος και σε αυτή του σεναρίου. Στο μυθιστόρημα έχεις άφθονο χώρο προκειμένου να περιγράψεις σκέψεις και πράξεις, με τρόπους που δεν μπορείς σε ένα σενάριο. Στις ταινίες ή στα σίριαλ τα πάντα θα πρέπει να λέγονται φωναχτά κι αυτό προϋποθέτει έναν διαφορετικό τρόπο γραφής.
Πώς σε επηρέασε η πανδημία ως συγγραφέα; Σκοπεύεις να τη χρησιμοποιήσεις σε μια πιθανή μελλοντική πλοκή; Η πανδημία μου έδωσε περισσότερο χρόνο για γράψιμο, δεν ήταν όμως καλή περίοδος από πλευράς έμπνευσης. Μου αρέσουν οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και έτσι ήταν δύσκολο το ότι έπρεπε να κάθομαι σπίτι κάθε μέρα, κάθε εβδομάδα. Ανυπομονώ να τελειώσουν όλα αυτά και όχι, δε νομίζω ότι θα γράψω σύντομα ένα βιβλίο για την Covid. Ίσως σε μερικά χρόνια. Αλλά όχι τώρα. Θέλω να βελτιωθεί η κατάσταση παντού και να ξεχάσουμε ό,τι συνέβη.
Τι άλλο δουλεύεις αυτόν τον καιρό; Ξεκίνησα μια νέα σειρά αστυνομικών και επίσης γράφω μια δεύτερη σειρά παιδικών βιβλίων, την οποία ξεκίνησα πέρυσι. Το να ξαναγράφω για παιδιά είναι διασκεδαστικό και το βιβλίο προτάθηκε για το Βραβείο Καλύτερου Ισλανδικού Βιβλίου Παιδικής Λογοτεχνίας, κάτι που με έκανε πολύ χαρούμενη. Δεν είναι αστυνομικό για παιδιά, απλώς μια χιουμοριστική ιστορία, κάτι που μου επιτρέπει να τα συνδυάζω και τα δύο (τα αστυνομικά και τα παιδικά) συγχρόνως.
Γίνεται πολύς θόρυβος για το σκανδιναβικό νουάρ (“nordic noir”). Το δέχεσαι ως ομπρέλα για τα έργα σου; Ναι, υποθέτω. Αν και δεν υπάρχει, εκτός από τη γεωγραφική καταγωγή, κάποιο κυρίαρχο κοινό χαρακτηριστικό που έχουν υποχρεωτικά όλοι οι σκανδιναβοί συγγραφείς του είδους, υπάρχουν αρκετά στοιχεία που μοιράζονται. Τα περισσότερα για παράδειγμα εκτυλίσσονται τον χειμώνα, λες και είναι ανεπίτρεπτο να συμβαίνουν φρικτά πράγματα τα λαμπερά καλοκαίρια μας. Πάντως τα βιβλία είναι μουντά και οι ήρωες είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι και όχι κάποιου είδους σούπερ ήρωες. Έτσι νομίζω ότι ταιριάζω στο είδος, που όπως είπα, έχει ποικιλία και διαφοροποιήσεις από συγγραφέα σε συγγραφέα.
Το βιβλίο της Yrsa Sigurdardottir, Τόπος Εκτέλεσης, κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση του Αλέξη Καλοφωλιά.
