Όταν κάλεσα τη Nika Roza Danilova, ήταν ακόμη αρκετά νωρίς στο συννεφιασμένο Σιάτλ –τη μόνιμη κατοικία της, το τελευταίο διάστημα– κι εκείνη άκουγε μουσική. Κατά τη διάρκεια της (χωρίς εικόνα) συζήτησης στο Skype μπορούσες να κάνεις εικασίες για τους ξεθωριασμένους ήχους στο βάθος: ίσως κάποια πόρτα που έκλεινε στο διαμέρισμα, ίσως η τελετουργία της προετοιμασίας του πρωινού καφέ. Σε κάθε περίπτωση, η Zola Jesus απολάμβανε τις τελευταίες στιγμές με τον εαυτό της, καθώς από χθες βρίσκεται πλέον στην Ισπανία, στο πλαίσιο της (κατά κύριο λόγο) μεσογειακής της περιοδείας. Ήταν δε ιδαίτερα ευγενική και πρόθυμη να ξεδιπλώσει, όσο επέτρεπε ο χρόνος, τις απόψεις της πάνω σε θέματα μουσικά, φιλοσοφικά, αλλά και πολιτικά...
Καλημέρα! Πώς είσαι; Πώς είναι τα πράγματα στο Σιάτλ;
Γεια σου! Είμαι καλά! Ο ουρανός είναι συννεφιασμένος έξω και ο καιρός μοιάζει ζοφερός, αλλά είναι σίγουρα πανέμορφος!
Πάντα προσπαθούσες να δημιουργήσεις ένα σύμπαν όπου θα συνυπήρχαν το ποπ και το πειραματικό στοιχείο. Όμως με κάθε σου δουλειά φαίνεται πια να κάνεις ένα ακόμα βήμα προς την ποπ μεριά, όπως λ.χ. στον τελευταίο σου δίσκο, Taiga. Προσπαθείς να εξερευνήσεις όλο το φάσμα; Ή αποκαλύπτεις τις πραγματικές σου ευαισθησίες, αφήνοντας πίσω το underground παρελθόν;
Πιστεύω πως συμβαίνει το δεύτερο. Δεν μπορείς να δουλεύεις μόνο με ένα χρώμα στην παλέτα σου για τόσο μεγάλο διάστημα, νιώθεις πως χρειάζεσαι ένα διάλειμμα. Είναι λοιπόν μία καλή πρόκληση γι' αυτό που κάνω, καθώς και για τους λόγους για τους οποίους το κάνω. Η πιο σκοτεινή μουσική συγκεντρώνει προκλήσεις, αλλά, από ένα σημείο και μετά, σταματάει να έχει ενδιαφέρον· και χρειάζεται να προσεγγίσεις το ζήτημα από διαφορετική οπτική γωνία. Έτσι ένιωσα και με το Taiga: καταπιάστηκα με σκοτεινές θεματικές, συνέχισα με σκοτεινές αναφορές, τις αντιμετώπισα όμως από διαφορετική πλευρά. Κάτι τέτοιο δημιουργεί νέες προκλήσεις και είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμουν στη ζωή μου, όταν έγραφα το συγκεκριμένο άλμπουμ.
Σε στιχουργικό επίπεδο, καταπιάνεσαι με διαφορετικά θέματα απ' ό,τι σε προηγούμενους δίσκους –όπως λ.χ. με σχέση της ανθρωπότητας με το φυσικό περιβάλλον. Είναι κάτι που κουβαλάς σαν ερέθισμα από τα παιδικά σου χρόνια στο επαρχιακό Merrill ή κάτι που ανακάλυψες τελευταία; Υπάρχει μήπως κάποια βαθύτερη μεταφορά, εκτός από την προφανή;
Θεωρώ πως η μεταφορά είναι αρκετά ευθής. Μεγάλωσα στην ύπαιθρο, αλλά την αγνοούσα και δεν τον καταλάβαινα τον τρόπο ζωής της, μέχρι που έφυγα για την πόλη. Εκεί συνειδητοποίησα πως το να βρίσκεσαι κοντά στη φύση είναι η ουσία της ζωής, γιατί είναι ο τρόπος με τον οποίον ζούσαμε οι άνθρωποι για χιλιάδες χρόνια. Με τη σειρά του, κάτι τέτοιο με έκανε να συνειδητοποιήσω πως είμαι στην ουσία παιδί της πόλης: κατοικώ σε μεγάλες πόλεις, ταξιδεύω πολύ, είμαι ιδιαίτερα εξοικειωμένη με τη σύγχρονη τεχνολογία. Σκέφτομαι όμως πως όλα αυτά μας παραλύουν και μας κάνουν να νιώθουμε λιγότερο συνδεδεμένοι με την ανθρώπινη φύση μας. Ανέπτυξα λοιπόν ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξερευνήσω όλες τις διαφορετικές σχέσεις που έχουμε με τη φύση –και το γιατί νιώθουμε τόσο απόμακροι και ξένοι σε σχέση μαζί της.
Πιστεύεις οτι η φιλοσοφία στους μοντέρνους καιρούς μας είναι περισσότερο πολυτέλεια, παρά ένας πρακτικός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα;
Θεωρώ πως η φιλοσοφία είναι ιδιαίτερα πρακτική. Και γι' αυτό ακριβώς μου αρέσει.
Σε ρωτάω καθώς στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε φάση υπαρξιακής κρίσης, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Πιστεύεις οτι η μουσική μπορεί να παίξει ρόλο σε ένα τέτοιο τοπίο;
Είναι δύσκολο να μιλήσω σε προσωπικό επίπεδο, καθώς οι δημιουργίες μου δεν έχουν απαραίτητα πολιτικό χαρακτήρα. Αλλά πραγματικά θεωρώ πως η μουσική μπορεί να λειτουργήσει ως πίδακας νερού, που εκρήγυιται και σε κρατάει πάνω από την επιφάνεια, ψηλά στον αέρα. Μπορεί επίσης να παρακινήσει, αλλά και να παρηγορήσει. Σε επίπεδο κοσμοθεωρίας, τώρα, το θεωρώ πολύ σημαντικό για μένα, γιατί η πολιτική έρχεται και φεύγει, αλλά η ανθρωπότητα και η φιλοσοφία της ζωής μένει. Το τι χρειάζονται οι άνθρωποι, μπορεί να έχει πολιτικό χαρακτήρα, αλλά δεν μπορείς να διαφωνήσεις με τις θεμελιώδεις ανθρώπινες αλήθειες. Αυτή η διαχρονικότητά τους, θεωρώ οτι είναι το πιο σημαντικό στοιχείο.
Έχεις αναφερθεί στο παρελθόν στα έργα του Philip K. Dick, στις ταινίες του Tarkovsky και στους πίνακες του Edvard Munch, ως βασικές επιρροές. Μπορείς να μου εξηγήσεις πώς ενσωματώνεις αυτά τα οπτικά ερεθίσματα στο καλλιτεχνικό σου μείγμα;
Δεν είμαι βέβαιη πώς το κάνω, ακριβώς... Μπορεί να διαβάσω ένα βιβλίο του Philip K. Dick και να εμπνευστώ να γράψω ένα κομμάτι. Αλλά είναι διαδραστική η σχέση, δεν γνωρίζω ακριβώς πώς η έμπνευση βρίσκει τον δρόμο της στη μουσική μου. Μπορεί να τη χρησιμοποιήσω ως σημείο εκκίνησης ή σαν ένα πλαίσιο αναφοράς.
Θα δω δηλαδή ταινίες όπως το Stalker ή το Nostalgia –όλες τις ταινίες του Tarkovsky, βασικά– και θα γράψω μουσική με τέτοιες σκέψεις στο μυαλό μου. Λειτουργεί επίσης και ως μία καλή υπνεθύμιση καλλιτεχνών που αφοσιώθηκαν στις δημιουργικές τους ιδέες. Νιώθω πως σκηνοθέτες όπως ο Kubrick, ο Tarkovsky ή ο Zulawski υπήρξαν αυθεντικοί απένατι στη δημιουργικότητά τους, παραμένοντας πιστοί προς εκείνη. Κι αυτό είναι κάτι που χρειάζεται να μου το υπενθυμίζω.
Στους δίσκους σου υπάρχουν αρκετά χορευτικά στοιχεία, τα οποία λειτουργούν σαν εργαλεία εξορκισμού όλων των προβλημάτων που θέτεις μέσα τους. Έχεις ποτέ την ανάγκη να εξορκίσεις τα δικά σου, με παρόμοιο τρόπο;
Ίσως, σε κάποιον βαθμό, με όσα πράττω επί σκηνής. Κινούμαι πολύ στη σκηνή, είναι πολύ δύσκολο να μεταφέρω τη μουσική μου φιλοσοφία αν κάθομαι ακούνητη –μπορεί να αποδειχθεί πρόβλημα. Αλλά είναι κάθαρση να ξεπλένεις όλα αυτά που υπάρχουν μέσα σου. Δεν πήγαινα ποτέ σε clubs να χορέψω, βρίσκω όμως τον δικό μου τρόπο να τα βγάλω έξω: από το πώς ερμηνεύω μέχρι το πώς κινούμαι. Μου είναι πολύ σημαντικό.
Υπήρξε ένα πρόφατο σχόλιο της Joanna Newsom, στο οποίο δηλώνει ότι το Spotify είναι «σατανικό». Ποια είναι η δικιά σου γνώμη για τις υπηρεσίες streaming;
Σαν καλλιτέχνιδα, είμαι φυσικά δυσαρεστημένη όσον αφορά τη σταθερότητα της καριέρας μου: γίνεται όλο και δυσκολότερο να επιβιώσω μόνο από την κυκλοφορία ενός άλμπουμ, έτσι κι αλλιώς δηλαδή οι πωλήσεις δίσκων δεν είναι καν παράγοντας επιτυχίας πια. Στην πραγματικότητα, βέβαια, αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι καιροί αλλάζουν· το μουσικό στερέωμα εξελίσσεται και χρειάζεται να προσαρμοστείς. Πραγματικά, δεν υπάρχει κάτι που μπορώ να κάνω, γιατί οι άνθρωποι κατεβάζουν μουσική και κάνουν streaming.
Έχει αλλάξει λοιπόν ο τρόπος σκέψης πάνω στην αξία της μουσικής, οπότε δεν μπορείς απλώς να υποδείξεις στο κοινό να ξεφορτωθεί το (όποιο) Spotify: θα κατεβάσουν μουσική, γιατί έτσι έχουν συνηθίσει πια να κάνουν. Όλο αυτό το σκηνικό έχει ενισχύσει μέσα μου τη σημασία των περιοδειών, γιατί το μόνο πράγμα που μπορώ να ελέγξω είναι το να γυρίζω τον κόσμο, παρουσιάζοντας ζωντανά τη μουσική μου. Τη μουσική βιομηχανία, δεν την εμπιστεύομαι... Εμπιστεύομαι μόνο ό,τι μπορώ να ελέγξω.
Έχεις αγάπη για τα soundtracks κι έχεις αναφερθεί στον τρόπο με τον οποίον επηρέασαν και την αισθητική, μα και τον τρόπο γραφής σου -συνεργάστηκες μάλιστα και με τον Josef Van Wissem για ένα κομμάτι στο Only Lovers Left Alive του Jim Jarmusch. Σκοπεύεις να δημιουργήσεις το δικό σου, ολόκληρο soundtrack στο μέλλον;
Χμμ... Με ρώτησαν βασικά για τη συμμετοχή μου στο συγκεκριμένο project. Είχαν δηλαδή έτοιμο ένα κομμάτι και θεώρησαν πως τα φωνητικά μου είναι ιδανικά γι' αυτό, στάθηκα δηλαδή αρκετά τυχερή. Θα το λάτρευα να δουλέψω πάνω σε κάποιο soundtrack, όμως δεν ξέρω αν είμαι ακόμη έτοιμη για κάτι τέτοιο –χρειάζεται δεξιότητες, τις οποίες δεν διαθέτω. Είναι μεγάλο εγχείρημα, γιατί πρέπει να δημιουργήσεις τη μουσική επένδυση από το μηδέν, πρέπει να παρακολουθήσεις προσεχτικά την ταινία και να συλλάβεις τα συναισθήματα που εγείρει.
Θα ήθελα πάντως να το επιχειρήσω, είναι ένας πιο ολοκληρωτικός τρόπος για να γράψεις μουσική, καθώς έχεις περισσότερο περιεχόμενο. Αλλά ως μουσικός το νιώθω την ίδια στιγμή και κάπως περιοριστικό, επειδή το μόνο που διαθέτω είναι ο ήχος. Και πρέπει να μεταφέρεις όλα αυτά τα συναισθήματα και τις υπόλοιπες ιδέες (οι οποίες είναι οπτικές), μέσω αυτού. Μου αρέσει όμως και μόνο στην ιδέα ότι η μουσική μου μπορεί να διαθέτει οπτική συντροφιά.
Αν δεν το γνωρίζεις ήδη, έχεις μεγάλο κοινό στην Ελλάδα, όπου έρχεσαι σε λίγες μέρες για πρώτη φορά. Είναι σημαντικό αυτό το κομμάτι για σένα;
Φυσικά! Όπως είπα και προηγουμένως, δεν εμπιστεύομαι κανέναν άλλον, εκτός από τον εαυτό μου. Υπάρχει λοιπόν μόνο ένα πράγμα: μπορώ να παράξω μουσική και να την παρουσιάσω ζωντανά. Είναι δε πολύ όμορφο που επιτέλους θα επισκεφθώ την Ελλάδα και θα έχω την ευκαιρία να μιλήσω με ανθρώπους για το τι συμβαίνει εκεί, αλλά και να έρθω σε επαφή με έναν τόσο πλούσιο πολιτισμό.
Σε ευχαριστώ για τον χρόνο σου, ανυπομονούμε να σε παρακολουθήσουμε στην Αθήνα!
Σε ευχαριστώ πολύ!
{youtube}ah8QWamNXWk{/youtube}
