Αν μιλάμε για μαντολίνο, δύσκολα θα βρει κανείς διεθνή προσωπικότητα με το πρεστίζ και το κύρος του Ugo Orlandi από τη γειτονική μας Ιταλία. Λαμπρός βιρτουόζος του συγκεκριμένου οργάνου, ιστορικός της μουσικής και καθηγητής σε πανεπιστημιακό επίπεδο, έρχεται στη χώρα μας μαζί με την ορχήστρα Città di Brescia, ώστε να συμπράξουν με την Αθηναϊκή Μαντολινάτα Νικόλαος Λάβδας σε τρεις βραδιές αφιερωμένες στην παράδοση του μαντολίνου (Τετάρτη 30/10 στο Γρυπάρειο της Μυκόνου, Παρασκευή 1/11 στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και Σάββατο 2/11 στην Αθήνα, στον Φιλολογικό Σύλλογο «Παρνασσός»). Με την ευκαιρία, μας μίλησε για τη σημερινή κατάσταση αυτής της πάλαι ποτέ δημοφιλέστατης παράδοσης, αλλά και για το κατά πόσο συνείσφερε τελικά κάτι στην εκ νέου δημοτικότητά της η ταινία Το Μαντολίνο Του Λοχαγού Κορέλλι...
Σας περιμένουμε σύντομα στην Ελλάδα, όπου θα δώσετε τρεις συναυλίες με την ορχήστρα μαντολίνων και κιθάρων Città di Brescia, μαζί με μια εγχώρια μαντολινάτα. Διαλέξατε τα έργα που θα παρουσιάσετε λόγω της σημασίας τους, ή προσπαθήσατε να βρείτε κοινό μουσικό έδαφος μεταξύ των ελληνικών και των ιταλικών παραδόσεων μαντολίνου;
Τα αυθεντικά έργα για ορχήστρα νυκτών εγχόρδων που θα παρουσιάσουμε στις συναυλίες στην Ελλάδα, είναι κατά τη γνώμη μας αριστουργήματα στο είδος τους. Κατά βάση, αυτή η περιοδεία δεν έχει σκοπό να δείξει κάποια ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στους πολιτισμούς της Ελλάδας και της Ιταλίας (πράγμα που θα ήταν εξάλλου πολύ απλό...), αλλά μονάχα να παρουσιάσει –και να υπογραμμίσει– πως η συγκεκριμένη παράδοση είχε και μπορεί ακόμη και σήμερα να έχει καθαρά καλλιτεχνική αξία.
Η Città di Brescia είναι ορχήστρα με μεγάλη ιστορία, η οποία, όπως διαβάζω στην ιστοσελίδα της, θέλησε να «επανεκτιμήσει την παράδοση του μαντολίνου». Γιατί ήταν τόσο απαραίτητο κάτι τέτοιο;
Είναι μια σημαντική ερώτηση αυτή, γιατί, μέσα στις συγκεκριμένες λέξεις, υπάρχει η εξήγηση για τη σημερινή κατάσταση σχετικά με την παράδοση του μαντολίνου παγκοσμίως. Σήμερα δηλαδή η παράδοση του μαντολίνου είναι μειωμένη σε ένα αχνό φως, αφού, μετά τις επιτυχίες στις αρχές του 1900, οι ορχήστρες και οι μαντολινίστες παραμέλησαν την ιστορία τους και το αυθεντικό ρεπερτόριό τους, κι έγιναν –σε μικρό χρονικό διάστημα– μονάχα ένας πασατέμπος εκτός μόδας. Η μετάβαση από την πρακτική της ζωντανής μουσικής στο ραδιόφωνο και τους δίσκους είχε ανάγκη από ανθρώπους πολιτιστικής ποιότητας, οι οποίοι θα γνώριζαν να διασκεδάζουν τον λαό χωρίς όμως να εγκαταλείψουν την ιστορική παράδοση. Χωρίς την ιστορία μας όλοι εμείς είμαστε ένα τίποτα!
Και σε τι βαθμό πιστεύετε έχει επιτευχθεί σήμερα ο στόχος;
Το μαντολίνο στάθηκε τυχερό: έχει διεθνή εξάπλωση και δίνει το παρών στους βασικούς καλλιτεχνικούς πολιτισμούς. Αυτό που έλειψε από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου έως και τις μέρες μας είναι η ιστορική συνείδηση της παράδοσης και του αυθεντικού ρεπερτορίου. Επιτέλους σήμερα διαθέτουμε έναν υπολογίσιμο αριθμό μαντολινιστών, οι οποίοι παίζουν γνωρίζοντας το μαντολίνο εποχής –μοντέρνο ή παραδοσιακό– χωρίς να ακολουθούν μόνο τις διάφορες τάσεις της περιόδου. Κυρίως χάρη σε μια σεβαστή πολιτιστική προετοιμασία, όπως συμβαίνει και στο μεγαλύτερο μέρος των άλλων μουσικών οργάνων.
Και στην Ελλάδα παρατηρήθηκε πάντως αυτό ακριβώς για το οποίο μιλάτε: η μεγάλη δημοτικότητα των μαντολινάτων να εξαφανίζεται σχεδόν ολότελα μετά το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου. Εσείς υποστηρίζετε δηλαδή ότι οι αιτίες υπήρξαν ίδιες, ανεξαρτήτως χώρας;
Όσα συνέβησαν θα πρέπει να αποδοθούν στην ελλιπή γνώση και θεώρηση της ιστορικής μας κληρονομιάς, όπως προανέφερα. Υπάρχουν αυτοί που αναζητούν διασημότητα και επιτυχία χωρίς να αντιλαμβάνονται την ίδια την ταυτότητά τους. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ενδιάμεσα υπήρξαν και δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, που στην πραγματικότητα κατέστρεψαν τη πιθανότητα της μετάδοσης εμπειριών ανάμεσα στις γενιές.
Η ελληνική μαντολινάτα με την οποία θα συμπράξετε επί σκηνής, φέρει το όνομα ενός σπουδαίου μαέστρου και συνθέτη, του Νικόλαου Λάβδα –και παρατήρησα ότι θα παρουσιάσετε κι ένα δικό του έργο στις επερχόμενες συναυλίες, την Ελληνική Ραψωδία. Γνωρίζετε αλήθεια τις εγχώριες προπολεμικές παραδόσεις του μαντολίνου;
Χάρη στη γνωριμία με τους Έλληνες μαθητές μου στο κονσερβατόριο της Πάντοβα και αργότερα στο κονσερβατόριο του Μιλάνου (κι αφού βέβαια κατάφερα να ξεπεράσω το γλωσσικό τείχος), προσπάθησα σιγά-σιγά να ανακαλύψω τι έχει απομείνει από εκείνη την παράδοση. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των στοιχείων καταφέραμε να το βρούμε σε ευρωπαϊκές εκδόσεις και στις Η.Π.Α. Όπως έχω ήδη πει αρκετές φορές, δεν μπορώ να πιστέψω πως η όλη παράδοση είχε σχεδόν ξεχαστεί. Προσωπικότητες όπως ο Νικόλαος Λάβδας ή ο Δημήτριος Κ. Δούνης αντιπροσωπεύουν μια όψη της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας σας και είναι επομένως απίστευτο πώς κάτι τέτοιο υποβαθμίστηκε σε έναν τόσο μεγάλο βαθμό. Στην τελευταία μου συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (με τους Solisti Veneti), προσπαθώντας να μιλήσω για το θέμα σε κάποιους ανθρώπους, συνειδητοποίησα ότι το μεγαλύτερο μέρος της αφήγησής μου ήταν στην πραγματικότητα τελείως καινούργιο για εκείνους.
Μιας και αναφέρατε τους μαθητές σας: διάβαζα τις προάλλες μια συνέντευξη του Avi Avital, ο οποίος σε κάποιο σημείο είπε στον δημοσιογράφο πως «πήγα τότε στην Πάντοβα, για να συναντήσω αυτόν τον φανταστικό Ιταλό δάσκαλο, τον Ugo Orlandi». Τι κάνει έναν δάσκαλο, «φανταστικό»;
Α, γι' αυτό θα πρέπει να ρωτήσετε τους μαθητές μου... Γιατί για κάποιον αντιθέτως θα μπορούσε να είναι κατακριτέο κάτι τέτοιο... Εσείς έχετε πάντως την πιθανότητα να το επαληθεύσετε απ' ευθείας, απευθυνόμενοι στον Γιώργο Γουμενάκη ή στον Δημήτρη Ποταμίτη. Σε κάθε πάντως περίπτωση, νομίζω ότι κανείς από τους μαθητές μου δεν θα παραπονεθεί για τις πολιτιστικές ευκαιρίες τις οποίες πρόσφερα, σε μια διαδρομή 35 χρόνων διδασκαλίας.
Τι λέτε για τη διεθνή επιτυχία της ταινίας Το Μαντολίνο Του Λοχαγού Κορέλλι (2001); Βοήθησαν, με κάποιον τρόπο, ο Nicholas Cage και η Penélope Cruz το μαντολίνο να φτάσει σε ένα ευρύτερο ακροατήριο;
Δεν πιστεύω ότι αυτή η ταινία βοήθησε σε κάτι το μαντολίνο. Το όργανό μας παραμένει παρόν σε ένα ευρύ ρεπερτόριο. Τόσο πολύ, ώστε περνάει απαρατήρητο!
Τι έπεται για εσάς μετά τις εμφανίσεις στη χώρα μας; Τι έχετε σχεδιάσει για το άμεσο μέλλον;
Για το μέλλον, τίποτα καινούργιο. Σκοπεύω να συνεχίσω στην ίδια κατεύθυνση, δείχνοντας πόσους κρυμμένους θησαυρούς έχει ακόμα η παράδοση του μαντολίνου.
{youtube}2DZLo7i_MIE{/youtube}
