Οκτώ μήνες, έξι πόλεις, ένας ήχος. Ο Tarek Atoui έρχεται στην Αθήνα στις 10 Μαρτίου για να παρουσιάσει τη νέα του δουλειά στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών. Ηλεκτρονικό άκουσμα χωρίς λούπες, ψηφιακά σήματα που σχηματοποιούν φυσικό ήχο και ο διαμεσολαβητής τους να κινείται στην τομή επιστήμης και μουσικής. Το Skype στάθηκε η μικρή πόρτα που μας οδήγησε για μισή ώρα στο μυαλό του Tarek Atoui...
Ο όρος «avant-garde» συνοδεύει το όνομά σου σε κάθε παρουσίαση. Αν αυτός θεωρηθεί πρόθεση και όχι τάση, θα προτιμούσες τη νεωτερική ή την αντισυμβατική του σημασία;
Δεν τοποθετώ εγώ τον όρο avant-garde δίπλα στο όνομά μου. Ίσως θα έπρεπε να ρωτήσεις όσους το κάνουν. Η αποκόμιση χαρακτηρισμών και ταυτοτήτων τέτοιου είδους δεν είναι κάτι που με αφορά.
Γεννήθηκες στον Λίβανο, σπούδασες στη Γαλλία, υπήρξες φιλοξενούμενος καλλιτέχνης κατά καιρούς σε Λισαβόνα, Άμστερνταμ, Νέα Υόρκη, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Κινείσαι διαρκώς μεταξύ Ανατολής και Δύσης...
Ασχολούμαι με την ηλεκτροακουστική, την ηλεκτρονική μουσική. Πραγματικά, η μετακίνηση μεταξύ Δύσης και Ανατολής άλλαξε κάτι θεμελιώδες στην προσέγγισή μου. Μιλάω για την ανάκτηση και τον επαναπροσδιορισμό της σχέσης μου με τον ήχο και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζω τα μουσικά μέσα. Γιατί στην ιστορία και στην παράδοση της ηλεκτροακουστικής μουσικής πιστεύουμε πως όλα ακούγονται σε συνάρτηση με τον χώρο. Σε αυτή την κατάσταση διαρκούς μετακίνησης κατέληξα λοιπόν να μην επικεντρώνομαι στην ιδιαιτερότητα του κάθε περιβάλλοντος, αλλά να προσαρμόζομαι. Έτσι, σταμάτησα να σκέφτομαι περίπλοκα πράγματα. Και προχώρησα σε μια πιο άμεση σχέση ανάμεσα σε μένα, στον ήχο και στο ακροατήριο.
Τι θα έλεγες πιο συγκεκριμένα ότι άλλαξε στη δράση σου αυτή η υπέρβαση των συνόρων;
Διαμόρφωσα μια ιδιωτική συνομιλία για να επικοινωνώ γρηγορότερα με τον ήχο και το κοινό. Ξεκίνησα να χρησιμοποιώ πιο προσιτά κι εύκολα τεχνικά μέσα στις παρουσιάσεις μου ως προς τον τρόπο που παίζω και δημιουργώ, συγκριτικά με ό,τι είχα μάθει από το πανεπιστήμιο, από την ιστορία και από τις παραδόσεις του τόπου μου. Επίσης, άλλαξα την προσέγγισή μου σε επίπεδο μουσικών οργάνων σε σχέση με εκείνη που είχα δρώντας στα κέντρα ερευνών. Σταμάτησα έτσι να ανησυχώ για την πολυτιμότητα και την ευπάθειά τους. Μεταχειρίζομαι τα πιο κοινά και βασικά στοιχεία της τεχνολογίας και δημιουργώ με ανορθόδοξο τρόπο τα μέσα μου. Ό,τι πιθανόν καταστραφεί σε αυτά τα μηχανήματα, μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί ή να επιδιορθωθεί. Υπό μια τέτοια έννοια, ίσως υπερβαίνονται τα οποιαδήποτε σύνορα.
Ο Ξενάκης είχε βρεθεί ως επισκέπτης καθηγητής στο IRCAM –τη σχολή στη Γαλλία με την οποία έχεις συνεργαστεί– και είχε συγκρίνει το αποτέλεσμα μιας μουσικής σύνθεσης με ένα έκθεμα σε μουσείο. Είχε περιγράψει ότι, όπως ακριβώς ένα απομεινάρι ενός πολιτισμού αποκαλύπτει μια συγκεκριμένη πτυχή αυτού, με τον ίδιο τρόπο μια σύνθεση αναδεικνύει μια έκφανση της νοοτροπίας του δημιουργού της. Πίσω από το νέο σου εγχείρημα Infinite Time Zero ποιο δικό σου κομμάτι είναι κρυμμένο;
Εκείνο της ταπεινότητας. Γιατί το εγχείρημα είναι αυτό που τοποθετείται πάνω απ’ όλα. Δεν αντιμετωπίζω τον εαυτό μου ως έναν καλλιτέχνη που παρουσιάζει μια παράσταση. Αντιθέτως, προσπαθώ μέσα από την παρουσίαση να υπογραμμίσω όσο το δυνατόν περισσότερες εκδοχές για την υπόσταση του ήχου, οι οποίες ξεπερνούν τις αντιληπτικές δυνατότητες του ανθρώπου σχετικά με το είναι πραγματικά αυτός. Η ταπεινότητά μου κρύβεται λοιπόν πίσω από τον ήχο που αποκαλύπτει και δηλώνει τον εαυτό του.
Η Αθήνα θα είναι ο επόμενος σταθμός για το Infinite Time Zero. Το ταξίδι του ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο. Θα μπορούσες να μας δώσεις ορισμένα στοιχεία για την παράσταση;
Δεν μπορώ να μιλήσω για κάτι που δεν έχει συμβεί ακόμα (γέλια)! Επίσης, θα ήταν ανακόλουθο να έχω μιλήσει παραπάνω για σεμνότητα και στη συνέχεια να υπερθεματίζω σχετικά με το τι πρόκειται να γίνει.
Στην περιγραφή του προγράμματος αναφέρεται ότι χρησιμοποιείς ως πρωταρχικό ηχητικό υλικό κύματα ημιτόνου, τον πιο βασικό ήχο που υπάρχει. Το γεγονός αυτό αποτελεί μια προσπάθεια να τονίσεις τη συνθετότητα και τις δυνατότητες της απλότητας;
Κατά κάποιο τρόπο, ναι... Αλλά δεν υιοθετώ κάποια μινιμαλιστική προσέγγιση στο πρόγραμμά μου. Χρησιμοποιώ κύματα ήχου για να παίξω και για να αναδείξω σύνθετους ήχους. Δύο είναι τα ενδιαφέροντα σημεία προς παρατήρηση: το πρώτο είναι το πώς μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν ήχο φυσικό μέσα από μια ψηφιακή βάση, κάτι οργανικό μέσα από κάτι συνθετικό. Το δεύτερο είναι το πώς η επιστήμη αποτελεί έναν δρόμο προσέγγισης του αφηρημένου ήχου, μέσω του οποίου μπορείς να προχωρήσεις πέρα από κάθε κοινωνικό σχολιασμό –όπως κάνουν οι συγκεκριμένοι ήχοι. Η πηγή του ήχου δεν είναι αναγνωρίσιμη και μου αρέσει αυτή η αυτοαναφορικότητα, ο ήχος να μιλά και να περιγράφει την πηγή του.
Η ιδέα της παράστασης βασίζεται στην αδιάκοπη μεταμόρφωση του ίδιου ήχου από χώρα σε χώρα. Μέσα από την ιδέα αυτή θα μπορούσε να αποκωδικοποιηθεί μέρος της αντίληψής σου για την έννοια «μουσική»;
Η παρουσίαση έχει να κάνει με τον ήχο και όχι με τη μουσική. Πρόκειται για τη φανέρωση του ήχου και όχι για μια δημιουργική σύνθεση. Κατά συνέπεια, δεν μεταφέρει κάποιο μήνυμα για την αξία ή για το νόημα της μουσικής.
Εκτός από το ντεμπούτο άλμπουμ σου στη Mort Aux Vaches (2008) υπάρχει κάποια κυκλοφορία σε εξέλιξη;
Όχι, δεν υπάρχει κάτι σε εξέλιξη. Δεν ενδιαφέρομαι να κάνω ηχογραφήσεις. Επικεντρώνομαι στην κίνηση του ήχου, στη σύνθεση, στην παραγωγή και στην παρουσίαση. Θα ήταν πολύ δύσκολο αυτή η διαδικασία να γίνει αντικείμενο καταγραφής σε CD ή σε βίντεο. Είμαι τόσο απορροφημένος από αυτά ως μέσο επικοινωνίας που δεν θα με ενδιέφερε να ασχοληθώ με κάτι άλλο παράλληλα.
Μετά την εμφάνιση στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ποια είναι τα άμεσα σχέδια σου;
Θα επιστρέψω στη Sharjah, στα Εμιράτα. Το Infinite Time Zero θα συνεχίσει στο Παρίσι τον Απρίλιο. Ετοιμάζω κι άλλες δύο παρουσιάσεις, ενώ θα συμμετάσχω και σε διάφορες εκθέσεις ανά τον κόσμο.
