Από συγκρότημα που όρισε το πολιτικοποιημένο, απλοποιημένο ηχητικά πανκ, οι Ex –μέσα στις τρεις δεκαετίες δράσης τους– μετεξελίχθηκαν σε σχήμα που κυνηγά τον αυτοσχεδιασμό, την ανάμειξη και την πρωτοπορία. Ενόψει της εμφάνισής τους από τα μέρη μας (στο Gagarin την Παρασκευή 21/10 και στον Μύλο της Θεσσαλονίκης στις 22/10), η ντράμερ των Ολλανδών Katherina Rijcken-Bornefeld μίλησε μαζί μας για το τότε, το τώρα και το μετά ενός συγκροτήματος το οποίο δεν στέρεψε ποτέ από ιδέες...
Ποιες διαστάσεις μπορούν να δοθούν στον όρο «anarcho-punk» σήμερα και πώς διαφοροποιείται το νόημα από εκείνο που είχε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980;
Όταν πρωτοξεκίνησε το πανκ κίνημα, ξεκίνησε σαν μια αντίδραση προς την εγκαθιδρυμένη και διαρκώς αυξανόμενη εμπορική μουσική σκηνή. Και όχι μόνο τη μουσική σκηνή. Ήταν ένας εύκολος τρόπος να πει κανείς: «τόλμα να είσαι διαφορετικός και ελεύθερος, κάν' το μόνος σου, τα πάντα είναι δυνατά ακόμη και χωρίς τις (δισκογραφικές) εταιρείες, μαζί μπορούμε να πετύχουμε περισσότερα». Αυτήν την κεντρική ιδέα εκφράζει ακόμα και σήμερα το πανκ. Φυσικά κάτι τέτοιο δεν σημαίνει ότι παίζουμε ακόμα την ίδια μουσική ή ότι ντυνόμαστε με τον ίδιο τρόπο, όπως κάναμε στη δεκαετία του 1980. Είναι σημαντικό να προχωράς, να εξελίσσεσαι και να κρατάς επίκαιρες τις δημιουργικές σου ιδέες.
Και ποιο πράγμα έκανε τους Ex να εξελιχθούν; Ώστε από ένα πρωτόγονο και λιτό punk rock –απόλυτα συμβατό με τη γενέθλια εποχή τους– να παίξουν σε μεταγενέστερες κυκλοφορίες ένα πιο πολύπλοκο είδος πειραματισμού και αυτοσχεδιασμού;
Οι Ex πάντα αγαπούσαν τον πειραματισμό! Μέσα στα πρώτα πέντε χρόνια, υπήρξαν κάποιες αλλαγές μελών κι αυτό φυσικά επηρέασε και τη μουσική μας. Αρχίσαμε λοιπόν, πολύ φυσικά, να εξελισσόμαστε προς μια πιο πειραματική και αυτοσχεδιαστική κατεύθυνση –μ' αυτόν τον τρόπο άρχισαν μάλιστα να ενσωματώνονται στη μουσική μας και στοιχεία από τη world μουσική. Μας ενδιαφέρει να είμαστε πρωτοπόροι και να παίζουμε ασυνήθιστη μουσική, καθώς και να χρησιμοποιούμε μη δεδομένους συνδυασμούς. Αυτό κάνει τη μουσική πιο ενδιαφέρουσα και πιο προκλητική για εμάς, αλλά και για το κοινό.
Πώς προέκυψε, πιο συγκεκριμένα, η τάση σας να εξερευνήσετε ήχους προερχόμενους από την Ανατολική Ευρώπη και την Αφρική;
Ήδη αρκετό καιρό πριν ενσωματώσουμε τέτοιους ήχους στις συνθέσεις μας είχαμε ξεκινήσει να ακούμε φολκ και tribal μουσική, προερχόμενη από όλον τον κόσμο. Πρόκειται στην ουσία για πολλές διαφορετικές μουσικές, οι οποίες προκαλούν έμπνευση –και έτσι, από κάποιο σημείο και μετά, άρχισαν να κυλάνε με φυσικό τρόπο και μέσα στη δική μας μουσική. Έχει πλάκα να παίζεις με διαφορετικά μελωδικά στοιχεία και να ανακαλύπτεις ξανά τον εαυτό σου μέσα από αυτά. Υπάρχουν πολλά πράγματα να ανακαλύψει κανείς...
Αναφερθήκατε στις αλλαγές μελών κατά την πρώτη πενταετία των Ex και είναι αλήθεια ότι, στη διάρκεια των ετών, το συγκρότημα άλλαξε συχνά σύνθεση. Τι αντίκτυπο είχαν τέτοιες μεταβολές στη συνοχή της ερμηνευτικής σας συμπεριφοράς;
Κάθε φορά που κάποιο νέο μέλος προστίθεται στο συγκρότημα είναι σαν να κάνουμε ένα καινούργιο ξεκίνημα, με κάποιον τρόπο. Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί ο καθένας να νιώθει ελεύθερος όταν παίζει και γι’ αυτόν τον λόγο θεωρούμε ζωτικό να μοιράζεσαι τις ίδιες ιδέες για τη μουσική, ώστε να μπορέσει όλο αυτό το πράγμα να δουλέψει. Υπό αυτήν λοιπόν την έννοια, επιλέγουμε μέλη πολύ προσεκτικά. Μέχρι τώρα άλλωστε είχαμε πάντα τη δυνατότητα να συνυπάρχουμε με τους συνεργάτες μας με τέτοιον τρόπο, ώστε να νιώθουμε όλοι χαρούμενοι και να δημιουργούμε μουσική που να μας ενθουσιάζει.
Το 2009 είδαμε τον G. W. Sok να αποχωρεί από το συγκρότημα –μετά από 30 χρόνια– και τη θέση του να παίρνει ο Arnold de Boer. Είναι τελικά εφικτό να διατηρεί κανείς τον ίδιο ενθουσιασμό και να συνεχίζει να παίζει την ίδια μουσική (και υπό το ίδιο όνομα) όταν ένα ιδρυτικό μέλος φεύγει και κάποιο άλλο πρόσωπο παίρνει τη θέση του;
Ήταν η σωστή στιγμή για τον G. W. Sok (Jos) να σταματήσει μετά από σχεδόν τριάντα χρόνια και ήμασταν προετοιμασμένοι όταν συνέβη. Ήταν και μια κάποια ανακούφιση για εμάς, καθώς νιώθαμε ότι μπορούσαμε να προχωρήσουμε ξανά μπροστά μετά την αποχώρησή του –κι αυτό συνέβη γρήγορα. Δεν είναι παράλογο ότι ήρθε μια τέτοια στιγμή μετά από τόσα χρόνια... Ευτυχώς ο Arnold, τον οποίο γνωρίζαμε ήδη αρκετό καιρό πριν, ήταν διαθέσιμος να πάρει τη θέση του. Κι άλλαξε τη μουσική μας με έναν θετικό τρόπο: ο ήχος της κιθάρας του ταιριάζει πολύ με εκείνους των Andy και Terrie, ενώ χρησιμοποιεί περισσότερες μεσαίες συχνότητες και παίζει πολύ πιασάρικες μελωδίες, που μερικές φορές ακούγονται σαν ηλεκτρικό thumb piano. Οι στίχοι του είναι επίσης πολύ σαφείς και διαθέτουν καλό συνδυασμό χιούμορ και βάθους. Επιπλέον, οι γνώσεις του περί μουσικής είναι τεράστιες, κάτι που τον καθιστά ιδανικό συνεργάτη. Πάντα προσφέρει νέα ενέργεια και ενθουσιασμό η είσοδος ενός καινούργιου μέλους στο συγκρότημα. Ο Arnold βρίσκεται μαζί μας περίπου δύο χρόνια και νιώθουμε σαν να έχουμε μόλις ξεκινήσει. Έχουμε επομένως ακόμα τόσα πολλά να ανακαλύψουμε!
Δεδομένης της προαναφερθείσας αλλαγής στο μουσικό σας ύφος, αν σε κάποια στιγμή έπρεπε να διαλέξετε έναν μόνο δίσκο από τη συνολική σας δισκογραφία, ώστε να περιγράψει καλύτερα τι αντιπροσωπεύουν οι Ex, ποιος δίσκος θα ήταν αυτός και από ποια περίοδο;
Θα μπορούσατε να ακούσετε το 30, μια διπλή συλλογή η οποία περιέχει διάφορες συνθέσεις του συγκροτήματος και τραγούδια από το 1980 μέχρι το 2006. Δίνει μια πολύ καλή εικόνα σχετικά με την εξέλιξη των Ex στη διάρκεια των ετών. Από εκεί και πέρα, για να είναι κάποιος ενημερωμένος, θα μπορούσε επίσης να ακούσει και τον τελευταίο δίσκο μας Catch My Shoe, ο οποίος διαθέτει επίσης όλα τα στοιχεία της μουσικής της μπάντας. Δεν νομίζω όμως ότι υπάρχει άλλη κυκλοφορία εκτός από το 30 που να καταγράφει τη συνολική μουσική σκοπιά των Ex –και οι λόγοι είναι προφανείς. Όλες οι υπόλοιπες κυκλοφορίες όντως αντικατοπτρίζουν τη μουσική εξέλιξη της συγκεκριμένης περιόδου, αλλά η εκάστοτε εικόνα αλλάζει και διαμορφώνεται συνέχεια τόσο στιχουργικά, όσο και ηχητικά.
Μέσα στα τριάντα ενεργά σας χρόνια, δημιουργήσατε επίσης την Ex Records –τη δική σας δηλαδή δισκογραφική– αλλά και την Ex Orkest, μια πολυμελή ορχήστρα μαζί με την οποία ηχογραφήσατε τον δίσκο Een Rondje Holland. Πιστεύετε ότι η γενικευμένη δημιουργικότητα των Ex έχει κι άλλα πράγματα να δημιουργήσει και να προσφέρει στο κοινό;
Δημιουργήσαμε την Ex Records για να μπορούμε να κυκλοφορήσουμε όλη τη μουσική μας από μια δική μας εταιρεία. Υπήρχαν καλά παραδείγματα, όπως οι Crass στην Αγγλία, που μας έδειξαν ότι μπορούμε να δράσουμε ανεξάρτητα από τις δισκογραφικές. Σ' αυτήν την περίπτωση μπορεί να χρειάζεται να τα κάνει κανείς όλα μόνος του, αλλά ταυτόχρονα έχει και την ελευθερία να κάνει τα πάντα με τον δικό του τρόπο –και σίγουρα κάτι τέτοιο αποτελεί μεγάλο πλεονέκτημα! Έχουμε ακόμα πολλές ιδέες και στο μεσοδιάστημα έχουμε κι ένα φοβερό δίκτυο ανθρώπων για να δουλεύουμε μαζί τους και να παίζουμε μουσική. Για την επόμενη χρονιά σχεδιάζουμε λοιπόν να κυκλοφορήσουμε έναν νέο δίσκο με τραγούδια από την Αιθιοπία με το πρότζεκτ μας Getatchew Mekuria & The Ex & Guests, ενώ από τον Φεβρουάριο σχεδιάζουμε να δουλεύουμε και πάνω σε καινούργια τραγούδια για ένα νέο πρότζεκτ. Τον Ιούνιο θα περιοδεύσουμε στην Ιταλία με τους Ex & Brass Unbound –ένα νέο είδος δηλαδή της Εx Οrchestra, μαζί με τέσσερις σπουδαίους μουσικούς: τους Mats Gustafsson, Ken Vandermark, Roy Paci και Wolter Wierbos. Με το ίδιο σχήμα θα ηχογραφήσουμε επίσης έναν δίσκο τον Ιούνιο. Επομένως, πρόκειται να συμβούν πολλά ενδιαφέροντα πράγματα στο άμεσο μέλλον!
Το Catch My Shoe περιλαμβάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα ενορχήστρωση, τη συνδρομή του Roy Paci στην τρομπέτα και παραγωγή από εσάς, τον Steve Albini και τον Bob Weston. Ποιες είναι οι σκέψεις σας γι' αυτόν τον δίσκο, τον πρώτο χωρίς την συμμετοχή του G. W. Sok;
Είμαστε πολύ χαρούμενοι για τον νέο μας δίσκο! Οι Steve Albini και Bob Weston υπήρξαν και πάλι η καλύτερη επιλογή για την παραγωγή και ο καλύτερος τρόπος να κάνουμε τον δίσκο να ακούγεται με τον τρόπο που τον θέλαμε να ακουστεί. Τα φωνητικά του Arnold είναι πιο μελωδικά και η κιθάρα του προσθέτει άλλο ένα παιχνιδιάρικο στοιχείο στη μουσική, κάνοντάς τη να ηχεί πιο πλούσια. Ο νέος δίσκος αντιμετωπίστηκε πολύ θετικά από τον μουσικό Τύπο και το κοινό δεν έχει κάποιο πρόβλημα με τον Arnold, ίσα-ίσα τον σέβεται και τον συμπαθεί. Σίγουρα εξακολουθεί να υπάρχει το ίδιο πνεύμα πρωτοπορίας και ενέργειας, αυτό δεν έχει αλλάξει. Και η τρομπέτα του Paci έρχεται και μπαίνει πάνω από τη μουσική μας σαν σαντιγί πάνω σε τάρτα.
Υπάρχουν κάποια σημερινά συγκροτήματα τα οποία αναγνωρίζετε ως σχήματα που συνδέουν εύστοχα τη μουσική τους με πολιτικές ιδέες;
Δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να αναζητήσουμε σήμερα πολιτικά συγκροτήματα… Αναζητούμε ωραίες μουσικές που μπορεί να τις βρει κανείς κρυμμένες σε διάφορα μέρη. Υπάρχουν πολλοί μουσικοί τους οποίους γνωρίζουμε, προερχόμενοι από διαφορετικές σκηνές. Δρουν με έναν πολύ ανεξάρτητο πολιτικό τρόπο, παρ’ όλα αυτά δεν ανεμίζουν σημαίες και δεν αυτοαποκαλούνται «πολιτικοί». Συγκεκριμένα στην αυτοσχεδιαστική μουσική σκηνή υπάρχουν πολλοί τέτοιοι μουσικοί. Τέτοιους συναντήσαμε στην Αιθιοπία αλλά και παντού. Όλοι τους είναι πιστοί προς τις πολιτικές τους πεποιθήσεις και στο πώς δρουν, χωρίς όμως να κάνουν κηρύγματα. Προσπαθούν απλά να παίζουν τη μουσική τους με πάθος και με δύναμη, όσο καλύτερα μπορούν, χωρίς να πρέπει να ασχοληθούν με δισκογραφικές εταιρείες-βαμπίρ. Και είναι επιτυχημένοι...
Τι μπορεί να δει κανείς σε μια ζωντανή σας εμφάνιση σήμερα;
Παίζουμε κυρίως τραγούδια από το Catch My Shoe, καθώς και μερικά παλιά, κλασικά κομμάτια. Για να μάθετε όμως ποια τραγούδια ακριβώς, θα πρέπει να έρθετε στην συναυλία! Τα λέμε εκεί...
