«Μόνο για σένα ανασαίνω», τραγουδάει με παραμορφωμένο από vocoder πάθος μια αντρική φωνή. “You are the reason I breathe, only you” απαγγέλει μονότονα, σαν μάντρα, μια τεχνητή, text-to-speech γυναικεία φωνή. Αυτή η παρεμβολή μεταξύ των δύο φωνών συνεχίζει να υφίσταται για ένα σεβαστό χρονικό διάστημα στο τραγούδι «Πουλιά» από το νέο δίσκο των Dance With Invisible Partners με τίτλο #Artificial. Μήπως, επί τη ευκαιρία, αναφέρθηκε η λέξη «τεχνητή» λίγο πιο πάνω;
Η μία εκ των προαναφερθεισών φωνών είναι αυτή του Σταμάτη Κραουνάκη, ο οποίος κλήθηκε από τον Κωστή Γαρδίκη, επιστήμονα, μουσικό και ιθύνοντα νου του project Dance With Invisible Partners, να επιστρατεύσει την τόσο χαρακτηριστική φωνή και ερμηνεία του υπό την επήρεια ενός vocoder. Το να ακούς τον Κραουνάκη να απαγγέλει στίχο που δεν έχει γραφτεί από τον ίδιο, και δη με «φουτουριστική» ηχητική παραμόρφωση, είναι μόλις ένα από τα πραγματικά εντυπωσιακά πράγματα που συμβαίνουν σε αυτή την κυκλοφορία. Και γιατί όχι, άλλωστε.
Το #Artificial προσγειώθηκε στην (περίπου αναλογική) συλλογική συνείδηση φέροντας έντονα ψήγματα δύο εξαιρετικά ιδιότυπων – όσο και αποφασιστικά σύγχρονων – συνθηκών: αφενός (πιο άμεσα και διακριτά) της αναπόφευκτης ψηφιοποίησης που επιφέρει η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, αφετέρου του (πρώτου) εγκλεισμού και της μέγιστης επιρροής του στην καθημερινότητα όλων. Ήρθε τρία χρόνια μετά από το ντεμπούτο των Dance With Invisible Partners με το Honey – ο τρόπος δημιουργίας του δεν θα μπορούσε να διαφέρει περισσότερο από τον προκάτοχό του.
«Πέρασα πολύ ωραία στην πρώτη καραντίνα», υπογραμμίζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια ο Κωστής Γαρδίκης, όταν βρεθήκαμε να μιλήσουμε περί δίσκου και λοιπών τεχνολογικών ανέμων και υδάτων. «Έκανα πράγματα τα οποία, υπό κανονικές συνθήκες, μπορεί να έπαιρναν έως και 3 χρόνια, υιοθέτησα τη γατούλα μου την Κίρα (σ.σ.: βλέπε τελευταίο κομμάτι δίσκου), γενικότερα μέσα σε όλο αυτό το ζόφο μπόρεσα και το εκμεταλλεύτηκα καλλιτεχνικά. Ίσως ήμουν τυχερός σε αυτή την περίπτωση, αν σκεφτείς ότι στην πρώτη καραντίνα άλλοι τρελάθηκαν εντελώς με το πρωτόγνωρο της κατάστασης. Για να είμαστε ειλικρινείς βέβαια, βοήθησε και το γεγονός ότι η καραντίνα δεν διήρκησε 5 χρόνια – τότε δεν θα έγραφε κανείς τίποτα! (γέλια)».
Πώς ακριβώς όμως ξεκίνησε το project Artificial; «Είχα ξεκινήσει να δουλεύω πάνω στο δεύτερο δίσκο κανονικά, με πλήρη μπάντα, φυσικά όργανα κλπ. Έρχεται η πανδημία, επομένως μένω κλεισμένος σπίτι μου με ένα πιάνο και κάποιες γεννήτριες θορύβου – έτσι σκέφτηκα να προσπαθήσω να γράψω κάτι στα γρήγορα με ό,τι εργαλείο είχα διαθέσιμο κοντά μου εκείνη τη στιγμή. Ταυτόχρονα, πέφτω πάνω σε freeware προγράμματα που ουσιαστικά σέρβιραν έτοιμη ποίηση σαν feedback στην πρώτη ύλη που θα τους έδινες εσύ – ήδη υπάρχοντα ποιήματα, βιβλία, ή και απλές, αυτούσιες λέξεις. Επομένως ξεκίνησα έναν εξαιρετικά ενδιαφέρον διάλογο με το εν λόγω λογισμικό.» Δεν ήταν τελείως μόνος, παρ’ όλ’ αυτά: «Εκτός από τον callmelazy στην παραγωγή και το ευρύτερο τεχνικό κομμάτι, ήμουν τυχερός που έλαβα συνεισφορά από δύο πολύ ταλαντούχες γειτόνισσες που έχω: τη Μελίνα Νικόλ Χάρις στα φωνητικά και τη Χριστίνα Σαββίδη στο πιάνο.» Σε όλο αυτό συμπεριλαμβάνουμε και το ομοιογενώς ταιριαστό οπτικό κομμάτι που ανέλαβε ο πειραματικός κινηματογραφιστής Γιώργος Ευθυμίου (στη φωτογραφία) και η εικαστικός Εύη Καλογεροπούλου (στο γραφιστικό).
Εάν δεν έγινε ήδη σαφές προηγουμένως, ο βασικός συνεργάτης του Κωστή Γαρδίκη στο ηχογράφημα του Artificial υπήρξε η τεχνητή νοημοσύνη. Αν κάτσεις και το σκεφτείς λίγο θα σε κατακλύσει ένας κάποιος τρόμος για το γεγονός ότι κάτι μη ανθρώπινο μπορεί (και «έχει το δικαίωμα») να συνεισφέρει σε μία από τις πλέον εγγενώς ανθρώπινες εκφάνσεις της ζωής, την τέχνη. Αν κάτσεις και το σκεφτείς λίγο παραπάνω, ωστόσο, πέρα από τη λεκτική σημειολογία («τέχνη», «τεχνη-τή νοημοσύνη» κανείς;) θα συνειδητοποιήσεις ότι μάλλον ήταν θέμα χρόνου να γίνει κάτι τέτοιο, για πρώτη φορά στα εγχώρια δεδομένα (στο εξωτερικό κατά καιρούς έχουν γίνει διάφορες απόπειρες ανά τα χρόνια). Πώς όμως δουλεύει το ισοζύγιο μεταξύ της συνεισφοράς του ανθρώπου και αυτής της τεχνολογίας;
«Για να μην υπάρξει κάποια παρερμηνεία, ο δίσκος παραμένει στη βάση του ένα δικό μου κατασκεύασμα», αναφέρει ο Κωστής. Τον προκαλώ να μιλήσει με ποσοστά ούτως ώστε να γίνει ακόμα πιο αντιληπτό. «Θα έλεγα πως οι στίχοι είναι κατά 70-80% συμβολή του A. I. λογισμικού, ενώ αντίστοιχα η μουσική είναι κατά 85% δική μου». Παραδείγματος χάριν, το μοναδικό ελληνόστιχο κομμάτι με τίτλο «Πουλιά», εκτός από τη συμμετοχή του Σταμάτη Κραουνάκη στη φωνή, φέρει την επί τόπου ιδιαιτερότητα του ότι αποτελεί το μοναδικό κομμάτι του δίσκου που συντέθηκε εξ’ ολοκλήρου από (τον) ανθρώπινο εγκέφαλο (του Κωστή). Στιχουργικά, όπως μας λέει, «το πρόγραμμα δεχόταν αναγνώσματα που του εισήγαγα, καθώς και κάποια δικά μου κείμενα, μου έστελνε πίσω feedback και κατόπιν το ανατροφοδοτούσα στο λογισμικό, μέχρι να παράξει κάτι που θα μου άρεσε». Ακόμα και στη μουσική σύνθεση, βέβαια, «το A. I. δεν είχε ποτέ συνθετικό ρόλο, συνέβαλε περισσότερο με μια ενορχηστρωτική έννοια».
Άλλη μία ενδιαφέρουσα ιδέα του δημιουργού ήταν να προσθέσει άκρως κατάλληλες και απαραίτητες δυστοπικές πινελιές. Ένα από τα κομμάτια που ξεχωρίζουν από το δίσκο είναι το επικό “Victory”, το οποίο χαρακτηρίζεται από υπομονετικό όσο και υπέρ του δέοντος αποτελεσματικό build-up, με μία ακόμα τεχνητή «γυναικεία» φωνή να απαγγέλει κείμενα από την προσωπική ιεροκήρυκα του Donald Trump, ονόματι Paula White-Cain. Λεπτομέρειες σαν κι αυτή αφομοιώνονται με χαρακτηριστική άνεση στην ευρύτερη παλέτα ενός δίσκου ο οποίος στη βάση του πατάει πάνω σε όμορφες μελωδίες πιάνου συνοδεύοντας εκφραστικές, ποπ συνθέσεις/ερμηνείες που, σε έναν ιδανικό κόσμο, θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελέσουν, μεταξύ άλλων, εναλλακτικά ραδιοφωνικά hits.
Ουκ ολίγες φορές έγραψα τη λέξη «δίσκος» στο παρόν κείμενο, σε τι format όμως κυκλοφόρησε πραγματικά το #Artificial; Σίγουρα όχι σε παραδοσιακή μορφή, όπως ορθολογιστικά (και ορθά) θα μπορούσε να συμπεράνει κανείς. Ελέω ευρύτερου συγκειμένου – για να μην αναφέρουμε και τις έντονες καθυστερήσεις στη παραγωγή βινυλίου από τα μέσα μέχρι τα τέλη του 2021 – αποφάσισε να κυκλοφορήσει το δίσκο σε ένα ανθρωπόμορφο USB stick (το «ρομποτάκι»), σε 2 εκδόσεις – μία χρυσή και μία ασημένια. Μπορεί επιπλέον να το προμηθευτεί κάποιος και σε NFT (σ.σ.: ψηφιακό δεδομένο που διατίθεται προς πώληση και υπάγεται στο ευρύτερο σύστημα του blockchain) – του φάνηκε πολύ ενδιαφέρον να το προσθέσει σαν επιλογή μόνο και μόνο λόγω της «χαϊτεκίλας» (sic). Να προσθέσουμε ότι εκτός των 9 κομματιών που ήδη διατίθενται στους επίσημους λογαριασμούς της μπάντας σε Bandcamp και YouTube, όποιος αγοράσει το προϊόν στη φυσική (και πάλι sic) του μορφή θα λάβει επιπλέον ένα bonus, αρκετά απρόσμενο και ενδιαφέρον, κομμάτι.
Η συζήτηση κλείνει με μια γενικότερη κουβέντα περί ηθικής στο χώρο της τεχνολογίας αλλά και την επικοινωνία ανθρώπου-μηχανής σε επίπεδο τέχνης σε παγκόσμια κλίμακα. Αναφέρει ως παράδειγμα τον εκκεντρικό(τατο) Ιάπωνα καλλιτέχνη ήχου και εικόνας, Ryoji Ikeda – ο οποίος, σε πολλά installations του, επιδεικνύει αριστοτεχνικό χειρισμό μαθηματικοποιημένων μοτίβων στην καλλιτεχνική του έκφραση. Κάτι που σαφέστατα δεν βγάζει νόημα (σε πρώτη ανάγνωση, έστω) σε έναν μέσο ανθρώπινο εγκέφαλο που καλείται να το εκλάβει ως «τέχνη», με τη σχετικά συμβατική σημασία της λέξης. Ο Κωστής αποκαλεί αυτό το παράδειγμα ως έκφραση ενός νέου κινήματος που βαφτίστηκε “Dataism” – η «λατρεία» της αξιοποίησης μεγάλου όγκου δεδομένων. Τον ρωτάω με παροιμιώδη αφέλεια εάν το “dataism” αποτελεί το “dadaism” (ελληνιστί, «ντανταϊσμός») του 21ου αιώνα, προφανώς βρίσκοντας εξαιρετικά ύποπτη την (σχεδόν πλήρη) ομοφωνία μεταξύ των δύο εννοιών. Γελάει, προσθέτοντας ότι «μάλλον η μία βρίσκεται στον αντίποδα της άλλης».
Links
Facebook : https://www.facebook.com/
Spotify : https://open.spotify.com/
YouTube : https://www.youtube.com/
Instagram : https://www.instagram.com/
Bandcamp: https://dwip.bandcamp.com/
