Λάρυμνα: μια φιγούρα χαμένη στους μύθους της αρχαίας Ελλάδας, μια πόλη Βοιωτών σχετιζόμενη όμως με τους Λοκρούς, ένας παραθαλάσσιος σήμερα οικισμός με εργοστάσιο μεταλλουργίας. Και, πάνω απ' όλα, μια εντυπωσιακή λέξη. Είναι άραγε αυτή η ποιότητα που σας ώθησε να ονομάσετε Λάρυμνα και ένα κομμάτι, μα και τον δίσκο;
Γιώργος Ανδρουλάκης (Γ.Α.): Το κομμάτι "Λάρυμνα" ήταν προϊόν αυτοσχεδιασμού μία από τις τελευταίες μέρες της παραμονής μας στην αγροικία στη Λάρυμνα, όπου ηχογραφούσαμε πέρυσι το καλοκαίρι, ενώ το όνομα του δίσκου αποφασίστηκε αρκετά μετά.
Παίρνοντας τα πράγματα με τη σειρά, πριν ακόμα ξεκινήσουμε για το εγχείρημα έκανα στο σπίτι μου στην Αθήνα την απαραίτητη για εμένα έρευνα για την ενέργεια που φέρει η τοποθεσία στην οποία θα παραμέναμε. Εκείνο που κυριάρχησε ως πληροφορία από την πλούσια ιστορία της Λάρυμνας ήταν ότι το φυσικό πρόσωπο που έδωσε το όνομά της στη αρχαία φωκική τοποθεσία, ήταν Λοκρή. Μεταξύ αστείου και σοβαρού, έστειλα στον Χρήστο τον Αλεξόπουλο σχετικό μήνυμα με την πληροφορία αυτή, προτείνοντάς του να αφιερώσουμε κάποιο jam session, αυτοσχεδιάζοντας σε Λόκριο τρόπο ώστε να «συνδεθούμε» ενεργειακά με τον γεωγραφικό τόπο. Παρένθεση: Δεν πίνω δεν καπνίζω, κλείνει η παρένθεση.
Έδω θα παραθέσω μια σύντομη πληροφορία για τους μη γνωρίζοντες. Ο Λόκριος ήταν ένας από τους 7 αρχαιοελληνικούς τρόπους, που ορίζονται από τους 7 βασικούς μουσικούς φθόγγους. Ο «φυσικός» Λόκριος παίζεται στο πιάνο από τη νότα Σι ως την επόμενη Σι (χωρίς διέσεις) και στην εξέλιξη της Δυτικής μουσικής έως την άνθηση της ομοφωνίας μετά το 1750, είχε μόνο θεωρητικό λόγο ύπαρξης καθώς θεωρείτο «σατανικός». Βλέπετε η «καρδιά» κάθε τρόπου, η σχέση δεσπόζουσας-τονικής η οποία σε όλους τους υπόλοιπους 6 τρόπους χαρακτηρίζεται από ένα τέλεια σύμφωνο διάστημα 5ης καθαρής, στον Λόκριο τρόπο είναι διάφωνο διάστημα 5ης ελαττωμένης (Σι-Φα). Εξ’αιτίας αυτής του της ιδιότητας, χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη metal σκηνή.
Φτάνοντας λοιπόν στη σύγχρονη Λάρυμνα, η θέα και η ενέργεια του εργοστασίου μεταλουργίας της ΛΑΡΚΟ κυριαρχεί. Είναι απίστευτο πώς έδεσαν τελικά όλα τα κομμάτια. Διάφωνες σειρήνες ακούγονται κάθε 2-3 ώρες επί 24ωρου βάσεως, industrial ήχοι σε ένα αχανές industrial σκηνικό με φουγάρα, μαύρο καπνό και φλόγες, όλα αυτά με φόντο τα ήρεμα νερά του βορείου Ευβοϊκού. Μόλις σας ανέλυσα οπτικοακουστικά την ατμόσφαιρα από το κομμάτι "Λάρυμνα", που είναι αυτοσχεδιασμός σε Λόκριο τρόπο.
Πώς αλήθεια ανακαλύψατε τη Λάρυμνα; Και πώς πήρατε την απόφαση να πάτε εκεί να ηχογραφήσετε, τον Ιούλιο του 2017;
Μαρία Λατσίνου (Μ.Λ.): Το συγκεκριμένο εγχείρημα είχε πέσει ως ιδέα από τον μπασίστα μας, τον Γιώργο Λιάπη. Το πρότεινε με θέρμη. Αν και πολύπλοκο, σε σχέση με την εναλλακτική πεπατημένη της ηχογράφησης σε εξοπλισμένο στούντιο, άρεσε σε όλους.
Χρήστος Αλεξόπουλος (Χ.Α.): Επιπλέον η όλη ιδέα είχε το πλεονέκτημα ότι, παρά τις αναμφισβήτητες δυσκολίες του εγχειρήματος, θα κερδίζαμε χρόνο. Ενώ είχε ήδη φανεί η κατεύθυνση που θα έπαιρνε το καινούργιο άλμπουμ, στην πράξη είχαμε κινηθεί μάλλον αργά, καθώς είχαμε πολύ λίγα νέα τραγούδια έτοιμα. Και με τους ρυθμούς που δουλεύαμε η ηχογράφηση νέου άλμπουμ θα καθυστερούμε αρκετά, αν όχι υπερβολικά.
Υπήρχε και σπίτι διαθέσιμο στη Λάρυμνα (ο Γιώργος έχει κάποια σχέση με την περιοχή και θα φρόντιζε γι' αυτό), το οποίο μάλιστα ξέραμε ότι μπορούσε να μας φιλοξενήσει όλους –είχε αυλή μεγάλη κλπ. Εκεί λοιπόν, όχι μόνο θα ηχογραφούσαμε τα έτοιμα τραγούδια, αλλά αναγκαστικά και εκ των πραγμάτων θα αφοσιωνόμασταν στο να γράψουμε και άλλα. Και σε τι περιβάλλον μάλιστα!
Μεταξύ μας δεν πιστεύω ότι υπάρχει έστω ένας μουσικός της δισκογραφίας που δεν θα ήθελε να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο εγχείρημα.
Τούτων δοθέντων, προσωπικά κατέληξα να σκέφτομαι μόνο τα πλεονεκτήματα. Γενικά είμαι της άποψης ότι οι δυσκολίες είναι για να ξεπερνιούνται. Ενώ πλεονεκτήματα είναι δύσκολο να «φτιάξεις». Και τα πλεονεκτήματα σε αυτήν την περίπτωση, ήταν έτοιμα. Μπροστά μας.
Όσο ειδυλλιακό κι αν μοιάζει, πάντως, θυμίζοντας διηγήσεις από διεθνείς μπάντες που ηχογραφούσαν λ.χ. στις ουαλικές ή στις γαλλικές εξοχές (αναφέρεστε άλλωστε κι εσείς σε μια καρυδιά, που πρέπει να αγαπήσατε ιδιαιτέρως), δεν πρέπει να ήταν εύκολη υπόθεση. Το σχεδιάσατε καιρό; Αντιμετωπίσατε κάτι που δεν είχε προβλεφθεί;
Μ.Λ.: Το σχεδιάσαμε αρκετούς μήνες πριν. Έπρεπε να βρεθεί κοινή διαθεσιμότητα, καταρχήν· και κατά δεύτερον το πώς όλο αυτό θα λειτουργούσε για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.
Έπρεπε να προμηθευτούμε εξοπλισμό (ο Μανώλης Αγγελάκης μεταξύ άλλων υπήρξε πολύτιμη βοήθεια σ' αυτό) και να στήσουμε ένα στούντιο από την αρχή, σε συνθήκες όχι ιδιαίτερα ευνοϊκές για ηχογράφηση.
Εκείνο που μας άγχωσε ιδιαίτερα ήταν ότι έπρεπε να προβλέψουμε και την παραμικρή λεπτομέρεια, γιατί ο χρόνος ήταν πολύτιμος. Θα μπορούσα να γράψω ένα κατεβατό για το πώς περάσαμε! Παρ’ όλαυτά θα συνοψίσω στο ότι όλα πήγαν κατ’ ευχήν. Δεν αντιμετωπίσαμε κάτι ιδιαίτερα προκλητικό, εκτός από τη ζέστη, η οποία δεν ευνοούσε ούτε εμάς, ούτε τα μηχανήματα. Η εμπειρία τελικά ήταν μοναδική! Συμφιλιωθήκαμε με τις ιδιαιτερότητες του περιβάλλοντος (βλέπε καρυδιά και ακούραστα τζιτζίκια, ακόμα και με τις σειρήνες του εργοστασίου), αλλά και με τις δικές μας!!!
Ακούγοντας το άλμπουμ, κατανοεί κανείς καλύτερα γιατί είχατε χαρακτηρίσει τη live κυκλοφορία Μια Ανάσα Μετά ως άλμπουμ «μεταβατικό», συγκριτικά με το Μια Ανάσα Δρόμος (2015). Είχατε λοιπόν κατά νου ήδη από το 2017, ίσως και από το 2016, την κατεύθυνση που χαράσσεται στη Λάρυμνα και σας βρίσκει λίγο-πολύ σε συλλογικούς δημιουργικούς δρόμους;
Χ.Α.: Στο Μια Ανάσα Δρόμος παρουσιάστηκαν όλες οι κατευθύνσεις που δοκιμάστηκαν κατά τα 2 χρόνια που προηγήθηκαν της ηχογράφησης του άλμπουμ (2013/2015). Το όλο project στήθηκε με ένα συγκεκριμένο σκεπτικό και ας μην ξεχνάμε ότι όλο αυτό –δηλαδή ο συνδυασμός των συγκεκριμένων οργάνων, το concept της ροκ ενέργειας μέσα από κατά βάση ακουστικά όργανα, η ρυθμολογία που επιλέξαμε να χρησιμοποιούμε, η συνομιλία με στοιχεία της ελληνικής παράδοσης μέσα στο συγκεκριμένο πλαίσιο κλπ.– ήταν μια καινούργια ιδέα, μία νέα πρόταση. Και όταν δοκιμάζεις κάτι για πρώτη φορά λογικό είναι, αν όχι απαραίτητο, να δοκιμάζεις διάφορες κατευθύνσεις για να δεις πού θα σε πάει το πράγμα, να κάνεις ανακαλύψεις, να βγάλεις συμπεράσματα.
Μετά λοιπόν από την κυκλοφορία του πρώτου άλμπουμ το 2015 και μέσα από τη ζύμωση που προκλήθηκε από τις συναυλίες που ακολούθησαν, αρχίσαμε σιγά-σιγά να αφαιρούμε ή να περιορίζουμε στοιχεία τα οποία νιώθαμε ότι τελικά δεν μας ταίριαζαν και τόσο ή στοιχεία που απλώς δεν μας ενδιέφεραν ιδιαίτερα. Παράλληλα αρχίσαμε να αναπτύσσουμε όσα μας ενδιέφεραν. Είχε ήδη φανεί αυτή η σταδιακή αλλαγή από την άνοιξη του 2016 και αυτή ακριβώς τη στιγμή αποτυπώνει το live άλμπουμ Μια Ανάσα Μετά, το οποίο κυκλοφόρησε ένα χρόνο αργότερα (2017).
Αυτή η μετάβαση είχε ήδη αρχίσει να αφήνει το αποτύπωμα της στον ήχο μας και ήταν ξεκάθαρο ότι πορευόμασταν προς κάπου «αλλού». Δηλαδή, το 2016 δεν ξέραμε ακόμη ότι θα καταλήγαμε στη Λάρυμνα. Το 2017, όμως, όταν τελικά κυκλοφόρησε το live άλμπουμ, το νιώθαμε ήδη «παλιό». Είχαμε ήδη ξεκινήσει για «αλλού». Είχαμε ετοιμάσει και 3 από τα τραγούδια που τελικά συμπεριελήφθησαν στη Λάρυμνα, ήμασταν πολύ ικανοποιημένοι από εκείνα και, κατά κάποιον τρόπο, αυτά τα τρία τραγούδια αποτελούσαν και την πυξίδα μας.
Σε αυτό το «αλλού» προς το οποίο κινούμασταν φτάσαμε τελικά κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων. Μέσα σε εκείνες τις 6 μέρες που μείναμε κλεισμένοι στο σπίτι το οποίο είχαμε μετατρέψει σε στούντιο, δεν κάναμε τίποτε άλλο παρά να δοκιμάζουμε πράγματα. Μέσα σε εκείνες τις 6 μέρες, δουλέψαμε συλλογικότερα από ποτέ.
Ας επιμείνουμε όμως λίγο περισσότερο στα ονόματα: ποιος από σας ξέρει τόσο καλά τα λαογραφικά της Παπούα Νέα Γουινέα; Και τι σας ώθησε να υιοθετήσετε το Mokita ως όνομα του γκρουπ;
Βάσω Μιχαηλίδου (Β.Μ.): Χα,χα,χα! Mokita πράγματι είναι λέξη μιας συγκεκριμένης διαλέκτου της Παπούα Νέα Γουινέα και σημαίνει «Η αλήθεια που όλοι γνωρίζουν και έχουν συμφωνήσει να μην μιλάνε για αυτήν». Προφανώς κανείς μας δεν γνωρίζει τα λαογραφικά της χώρας τόσο καλά! Ο Χρήστος το συνάντησε σε ανύποπτο χρόνο κάπου στο διαδίκτυο, το κράτησε στον νου του και μας το πρότεινε. Το υιοθετήσαμε ως όνομα του γκρουπ γιατί, μάλλον, όταν έγινε η συζήτηση, ο καθένας είχε στο μυαλό του τουλάχιστον ένα παράδειγμα σιωπηλά συμφωνημένης ανομολόγητης αλήθειας σε τουλάχιστον ένα είδος φιλικής, ερωτικής ή άλλης σχέσης.
Γ.A.: Εγώ θα προσέθετα ότι, εκτός από συμφωνημένες ανομολόγητες αλήθειες μεταξύ δύο ατόμων, παρατηρούμε επίσης Mokita σε ολιγομελείς ομάδες όλων των ομαδικών σπορ, σε μικρές και σε μεγαλύτερες κοινωνίες. Η «ιδέα» είναι ότι μία τέτοια συνθήκη Mokita βοηθάει στη διατήρηση των ισορροπιών. Θα έλεγα ότι ακόμα και η παγκόσμια «ισορροπία» αυτή τη στιγμή οφείλεται σε έναν βαθμό στη συνθήκη Mokita, όσον αφορά σε θέματα περιβάλλοντος, στις παγκόσμιες οικονομικές ανισότητες και σε πολλά άλλα ζητήματα, που εύκολα μπορεί να σκεφτεί κανείς. Φυσικά σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί ωρολογιακή βόμβα, έτοιμη να σκάσει. Σκέφτηκα ότι εννοιολογικά ο όρος είναι πολύ επίκαιρος, ενώ μου αρέσει πολύ και το πώς ηχεί η λέξη.
Τι σας τράβηξε στο ποίημα «Το Σπίτι από Μακριά» της Ευγενίας Λουπάκη, ώστε να το μετατρέψετε σε "Αυτό"; Και γιατί δεν κρατήσατε τον αρχικό τίτλο;
Μ.Λ.: Είχε μαζί του ο Χρήστος 2-3 ποιητικές συλλογές, μιας και ήταν δεδομένο ότι κάποια από τα τραγούδια θα γράφονταν στη Λάρυμνα. Μας ζήτησε να αυτοσχεδιάσουμε, εμένα προσωπικά μου σιγοψιθύρισε και μια σύντομη μελωδία. Μου άρεσε πολύ ο στίχος: σύντομος, περιεκτικός, αμφίσημος... Έτσι σκαρώσαμε μια μικρή ιδέα, ένα μουσικό σκίτσο. Έτσι απλά...
Β.Μ.: Την τελευταία μέρα των ηχογραφήσεων, έγινε μία συνεννόηση κάποια στιγμή μεταξύ Χρήστου και Μαρίας και μετά η Μαρία μας διάβασε το ποίημα. Εγώ κόλλησα με τον στίχο «εσύ τρέχεις ξωπίσω του κι αυτό σε κυνηγάει» και σκέφτηκα να χρησιμοποιήσω τα πλήκτρα και τα ρετζίστρα του ακορντεόν για να δημιουργήσω την αίσθηση των βημάτων, σύμφωνα και με τις οδηγίες του Χρήστου για την ηχητική αποτύπωση και έκφραση των στίχων του ποιήματος. Ο Γιώργος, αντίστοιχα, συνέλαβε τους ήχους της λύρας και η Μαρία τραγούδησε τη μελωδία της φωνής. Έτσι προέκυψε αυτή η ονειρική, για μένα, ατμόσφαιρα του "Αυτό".
Χ.Α.: Ο τίτλος άλλαξε όταν αποφασίστηκε η σειρά με την οποία θα έμπαιναν τα τραγούδια στο άλμπουμ και πως το τραγούδι αυτό θα ήταν το εναρκτήριο. Μου φάνηκε παραπλανητικό για τον ακροατή ότι το άλμπουμ Λάρυμνα θα ξεκινούσε με ένα τραγούδι ονόματι "Δημοτικό". Μου φαινόταν σαν λάθος «σήμα» (σε σχέση με το περιεχόμενο του άλμπουμ πάντα). Το συζήτησα με την Ευγενία και δεν είχε αντίρρηση.
Τι ρόλο έπαιξε τελικά ο Mojo στο "Παιχνίδι"; Έγινε για λίγο μέλος των Mokita;
Χ.Α.: Αυτή την ερώτηση κανονικά θα έπρεπε να την απαντήσει ο Φοίβος, ο ντράμερ μας, αλλά μιας και δεν είναι εδώ μαζί μας θα την απαντήσω από τη δική μου σκοπιά.
Το "Παιχνίδι" είναι ένα από τα τραγούδια του άλμπουμ που δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου στη Λάρυμνα. Εξαιτίας του συνθετικού ευρήματος που διατρέχει όλο το κομμάτι, αποφασίσαμε να μην έχει μπάσο και τύμπανα.
Ήμασταν μέσα λοιπόν και γράφαμε και ήταν το μόνο τραγούδι από όλα στο οποίο είπαμε να αφήσουμε ανοιχτά τα παράθυρα ώστε να συμμετάσχει στην ηχογράφηση και ο ήχος των τζιτζικιών, ως ambience. Γενικά όταν γράφαμε έπρεπε –αν και Ιούλιος– να είμαστε με τα πάντα κλειστά και χωρίς air condition.
Τέλος πάντων, με κάποια αφορμή που δεν ξέρω, τον έπιασε μια χαρά τον Mojo (ήταν έξω με το αφεντικό του) και άρχισε να γαβγίζει, με αποτέλεσμα βέβαια να περάσει το γάβγισμα του από τα ανοιχτά παράθυρα. Το ωραίο είναι ότι γάβγισε στα κατάλληλα σημεία! Λες κι είχαμε κάνει πρόβα! Δεν «διορθώσαμε» τίποτα. Το αφήσαμε όπως βγήκε.
Λεπτομέρεια: ο Mojo είναι ο σκύλος του Φοίβου. Τον είχαμε και τις 6 μέρες μαζί μας, συχνά καθόταν και μας άκουγε ακόμη και σε ώρες που ηχογραφούσαμε, αλλά δεν «χάλασε» ποτέ καμία ηχογράφηση.
Τι πρέπει να περιμένουμε σε επίπεδο συναυλιακής υποστήριξης στα «προσεχώς»; Θα κινηθείτε κάπως το καλοκαίρι ή θα περιμένετε το φθινόπωρο;
Μ.Λ.: Αύριο Σάββατο 28/4, στις 17.00 θα μεταδοθεί live μας στην ραδιοφωνική εκπομπή ΕΡΤ Sessions του B’ Προγράμματος της ΕΡΤ που επιμελείται και παρουσιάζει ο Πάνος Χρυσοστόμου. Η setlist του live αυτού περιλαμβάνει τραγούδια και από τα 3 άλμπουμ, κάνοντας μια αναδρομή στην πορεία του σχήματος από το 2015 μέχρι σήμερα. Οπότε εκεί θα γίνει και μια πρώτη live παρουσίαση ορισμένων τραγουδιών του Λάρυμνα.
Χ.Α.: Όσον αφορά τα «προσεχώς» η live παρουσίαση του άλμπουμ –με την παραδοσιακή έννοια– θα γίνει το φθινόπωρο. Δεν αποκλείεται να έχουμε μια κάποια διακριτική συναυλιακή παρουσία το καλοκαίρι σε ανοιχτούς χώρους, αλλά τυχόν τέτοιες εμφανίσεις θα έχουν άλλο χαρακτήρα και δεν θα εστιάζουν απαραίτητα στο νέο άλμπουμ. Θα είναι εφ΄όλης της ύλης.
{youtube}F8P24CAKKwk{/youtube}
